دکتر رحمتی در ابتدا با بیان این‌که موضوع اصلی بحث این است که «اخلاق‌پژوهان باید برای آینده چه کنند»، اهداف نشست را ارائه تعريف آينده‌پژوهیِ اخلاق و بیانِ اهميت آن، برجسته‌سازی ضرورت توجه به آن در جامعه ما و مشخص‌كردن مراحل آينده‌پژوهی اخلاق برشمرد و در تعریف آينده‌پژوهی گفت: آینده‌پژوهی (Futures studies/Futurology) يا آينده‌نگری (Foresight) تأملات علمی، روش‌مند، منضبط و ناظر به شواهد و قرائنِ قابلِ اعتنا درباره تحولاتی است كه در آینده دور یا نزدیک ممکن در يك حوزه مشخص از زندگی انسان يا يك رشته علمی اتفاق بيافتد که با غيب‌گويی (كه در يد قدرت خداوند است) «وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَيْبِ لا يَعْلَمُها إِلاَّ هُوَ » (انعام/۵۹) و پيش‌گويی و رمالی و مانند آن فرق می‌كند.
این محقق، آينده‌پژوهی اخلاق یا آينده‌پژوهی اخلاقی را به «پيش‌بينی و امكان‌سنجی مسائل، معضلات و موضوعات اخلاقي كه ممكن است در آينده در يك حوزه زندگی يا يكی از علوم پيش بيايد، همراه با چاره‌انديشی و تدبير برنامه‌های لازم برای حل آنها» تعریف کرد و سپس به مواردی از سوابق آينده‌پژوهی در ايران اشاره کرد و گفت مواردی همچون «تأسیس مرکز آینده‌پژوهی و مطالعات حوزه آینده‌نگری توسط فرهنگستان علوم در سال ۱۳۷۹»، «تأسيس مؤسساتی مثل (افق آينده‌پژوهی راهبردی)، (آينده‌پژوهی جهان اسلامی)» و «انتشار مجله (ماهنامه آينده‌پژوهی)»، «راه‌اندازی دكترای آينده‌پژوهی در دانشگاه تهران و دانشگاه بين‌المللی امام خمينی قزوین»، «برگزاری همايش‌های علمی»، «تأليف ترجمه كتاب و مقاله» و «راه‌اندازی سايت‌ها و كانال‌های تخصصی در فضای مجازی» از تجربه‌های ایرانی در مورد آینده‌پژوهی است.
دکتر رحمتی در ادامه با اشاره به این‌که چه‌بسا بتوان آينده‌پژوهی در اسلام را از آيات و روايات مربوط به حزم، تدبير، زمان‌شناسی، تأديب اولاد متناسب با زمانه او و مسأله‌ی مهدويت استنتاج کرد، گفت: میتوان برای داشتنِ مطالعات بيش‌تر به مقالاتی همچون «جايگاه آينده‌پژوهی در آيات و روايات» نوشته‌ی محمود واعظی و زينب‌سادات قوام، «درآمدی بر اسلام و آينده‌پژوهی»، نوشته‌ی محسن منطقی، «بازانديشی كدام اسلام» نوشته‌ی ضياءالدين سردار (از چهره‌های شاخص آينده‌پژوهی اسلامی و اهل پاکستان) و «اهداف و مفروضات آینده‌پژوهی اسلامی» نوشته‌ی محمدرحیم عیوضی و عبدالرحیم پدرام مراجعه کرد.
این محقق سپس در بیانِ ضرورت‌های توجه به آينده‌پژوهی اخلاق، به موارد زیر اشاره داشت:
- آمادگی برای مواجهه صحیح با بحران‌های اخلاقیِ آینده، مدیریت آنها و پرهیز از غافل‌گیر شدن. (امام صادق(ع): «اَلْعَالِمُ بِزَمَانِهِ لاَ تَهْجُمُ عَلَيْهِ اَللَّوَابِسُ وَ اَلْحَزْمُ مِشْكَاةُ اَلظَّنِّ» (تحف العقول، ج۱، ۳۵۶) (عاقل آن است كه انديشه كند پايان را)؛
- ادای مسئوليت نسبت به نسل‌های آينده، با توجه به اصل مسئوليت همگانی (پيامبر اكرم(ص): «كُلُّكُمْ رَاعٍ وَ كُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ») نسبت به حق برخورداری آنها از تربيت اخلاقی، و حق بر توسعه و مانند آن؛
- غنابخشيدن به ادبيات موضوع.
دکتر رحمتی سپس مراحل و فرآيند آينده‌پژوهی اخلاق را چنین برشمرد: «رصد وضعیت موجود از منظر اخلاقی»، «ترسیم وضعیت آینده و شناسایی عوامل و مؤلفه‌های مؤثر بر آن»، «بررسی تأثیرات نااخلاقی بازیگری عوامل فوق»، «تحلیل و پیش‌بینی مسائل و موضوعات اخلاقیِ ناشی از تأثیرات پیش‌گفته» و «طراحی سناریوها و برنامه‌های لازم برای حل مسائل فوق».
وی سپس به بررسی موردی آينده‌پژوهی اخلاق در فضای مجازی پرداخت و گفت «شبکه‌های اجتماعی»، «ماشین‌های هوش‌مند»، «فناوری‌های نوظهور»، «هوش مصنوعی»، «بلاك‌چين»، «نانوربات‌ها»، «اَبـَرايانه‌های محاسبه‌گر در مقياس اِگزا» و «اينترنت اشياء» از جمله مواردی است که در آینده با آنها مواجه خواهیم شد و لازم است ابعاد مختلف آن را بسنجیم تا از آسیب‌های احتمالیِ آن، به‌دور باشیم. دکتر رحمتی در مورد پيامدهای نااخلاقی این تکنولوژی‌ها به «فراگيرتر شدن فاوا»، «منسوخ شدن برخی فناوری‌های فعلی»، «افزايش سرعت و حجم تبادل اطلاعات» و در مورد پيامدهای اخلاقی آن به مواردی همچون «گسترش نقض حريم خصوصی»، «افزايش ناعادلانه شكاف ديجيتالی» و «افزایش بی‌کاری» اشاره کرد و گفت زمینه‌ی اصلی تمامِ راهكارهای احتمالی را باید در «افزايش سواد مصرف رسانه»، «تقويت نگرش انتقادی»، «مواجهه فعالانه» و «تربيت و رشد اخلاقی كاربران» اشاره کرد.
این استاد حوزوی در بیانِ بايسته‌های آينده‌پژوهی اخلاق به «اجتهاد اخلاقی»، «ترسیم نظام اخلاقی اسلامی درباره آینده‌پژوهی»، «مراعات اخلاقِ آينده‌پژوهی، از جمله انصاف در شناخت وضع موجود، صداقت در بیان وضعیت آینده، ایجاد روحیه امید برای رفع کاستی‌ها و پرهیز از ناامیدکردن جامعه هدف»، «گذر از کلیات و ورود به بررسی‌های موردی (مثلاً شبکه‌های اجتماعی) نه کلی (مثل اخلاق فناوری اطلاعات)» و «مطالعات ميان‌رشته‌ای و بهره‌گيری از متخصصان علوم ديگر» اشاره کرد و گفت: چالش‌های پیشِ‌روی ما در این راه، عبارت خواهد بود از «نسبت آينده‌پژوهی با علم و قضا و قدر الهی» و « وقوع حوادث و ورود عوامل پيش‌بينی‌نشده».
در پایان نشست، حاضرین جلسه به بیان نظرات و پیشنهادات خود در مورد مطالب دکتر رحمتی پرداختند.
آپارات
اینستاگرام
توییتر
تلگرام
ایتا
من من
آنهایی که این علوم و تکنولوژی ها را کشف و اختراع میکنند چنین ادعاهای آینده بینی و آینده سازی را ندارند. دکتر رحمتی به جای مهندسی اخلاق، «مدیریت» نتایج علوم غربی و مونتاژ آینده کذایی خیلی بهتر بود به این سوال فکر میکردند که سهم دنیای اسلام از کشف این علوم و تکنولوژی ها چه خواهد بود؟ ایران فقط مصرف کننده توهمی (همراه با ادعای مدیریت «اخلاقی») خواهد ماند یا حرفی واقعی برای گفتن هم خواهد داشت؟
من در حیرتم که مبالغ سنگین از بیت المال صرف چنین «پژوهشهایی» میشود که چهارنخود ارزش نتیجه آن نیست. آنهم وقتی اقتصاد مملکت درگیر یک جنگ تمام عیار اقتصادی است. اخلاق کاربردی؟!! واقعا که. آیا وقت آن نرسیده است که اینگونه شبه علم ها که بسیاری از آنها مقدس هم شده اند را به دور انداخت و به سوی علم واقعی شتافت؟ فایده اینگونه بافتنی ها برای مملکت چیست که باید به اینها رانت و بودجه داده شود. کشوری که حتی کاغذ اسکناس آن باید از خارج وارد شود چون تکنولوژی کاغذ و چاپ اسکناس خود را هم ندارد، چرا باید چنین حرفهای قلمبه و سلمبه بزند؟
آیا دکتر رحمتی میتوانند یک پروژه تحقیقاتی که منجر به اختراع «اَبـَرايانه‌های محاسبه‌گر در مقياس اِگزا» شود را اداره کنند؟ اگر نمیتوانند چرا درباره آینده ای که اینگونه علوم خواهند ساخت ادعا دارند؟ آیا این غیبگویی و نوع جدید رمالی بافی نیست؟ چطور میتوان چنین ادعاهایی داشت درحالیکه توانایی اختراع، طراحی و تولید انبوه یک ترانزیستور ساده کلاسیک را هم نداشت؟ تا چه برسد به رایانش کوانتومی و صدهزار کوفت دیگر. واقعا متاسفم. حداقل این پولها را بین فقرا و ضعفا تقسیم کنید که ثواب دارد.
کریم
ابتدا بحران های اخلاقی معاصر را چاره جویی کنند آینده پژوهشی پیشکش.