مباحثات

رسانه فکری تحلیلی حوزه و روحانیت

جهانی شدن و اسلام سیاسی، هر دو از پدیده‌های مهم روزگار ما هستند. اسلام سیاسی، گفتمانی است که بر اساس تمسّک به اصول بنیادین اسلامی در شرایط مواجهه جهان اسلام با مدرنیته، به ویژه پروژه دولت–ملت‌سازی مدرن در چند دههٔ اخیر در جهان اسلام و به ویژه در جمهوری اسلامی ایران، فعّال شده است.

تألیف حجت‌الاسلام دکتر غلامرضا بهروزی لک، استادیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)
تألیف حجت‌الاسلام دکتر غلامرضا بهروزی لک، استادیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)

گفتمان اسلام سیاسی در ایران امروز، ریشه در تعالیم قرآنی، اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و رهبری امام خمینی(ره) دارد. پس از ارتحال امام خمینی(ره)، اسلام سیاسی با تحولاتی مواجه گشته و در نتیجه، خرده‌گفتمان‌های جدیدی ظهور نمودند. هر چند تحولات اسلام سیاسی در ایران، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، صورت‌بندی‌های مختلفی داشته است، اما مهم‌ترین این صورت‌بندی‌ها پس از ارتحال امام خمینی(ره) در دهه ۱۳۷۰ بوده و طی آن دو گفتمان اصلی اسلام سیاسی در فرایند غیریت‌سازی در درون گفتمان اصلی اسلام سیاسی ایران شکل گرفت. این دو گفتمان را می‌توان گفتمان‌های اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی دانست.

جهانی شدن نیز پدیده مهمی در این دوران بوده است. جهانی شدن با تفاسیر مختلف از آن، چالش‌ها و فرصت‌هایی را در پی داشته است و می‌توان گفت مهم‌ترین چالش ناشی از آن، تلاش غرب برای فراگیرسازی فرهنگ لیبرال دموکراسی در سراسر جهان است که عملاً به دلیل قدرت مسلّط خویش و با استفاده از تکنولوژی‌های برتر ارتباطی، خود را بر دیگر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها تحمیل می‌نماید. یکی از تأثیرات جهانی شدن، بسطِ الگوهای هویت سیاسی و شهروندی لیبرال در جهان و به ویژه در کشورهای اسلامی است.

کتاب حاضر کوشش می‌کند با تحلیل چالش‌هایی که جهانی شدن بر تحولات اسلام سیاسی در ایران داشته است، واکنش‌ها و پاسخ‌های گفتمان‌های اسلام سیاسی وفادار به گفتمان امام خمینی(ره) را بررسی نماید. از منظری، دغدغه اصلی کتاب، نشان دادن چگونگی تحول گفتمان اسلام سیاسی ایران در مواجهه با چالش‌های جهانی شدن بوده است. برای نشان دادن این واکنش‌ها به دیدگاه‌های نمایندگان هر کدام از این گفتمان‌ها مراجعه شده است.

واکنش گفتمان‌های اسلام سیاسی به چالش‌های جهانی شدنِ الگوی غربی به دو صورت بروز یافته است: گفتمان اصولگرا با مقاومت و غیریت‌سازی شدید با آن بر اساس تمسّک به اصول کلاسیک اسلامی، الگوی شهروند متعهد را مطرح می‌کند و گفتمان اصلاح‌طلب با جذب نشانه‌های گفتمان لیبرال دموکراسی غربی، نوعی الگوی شهروند فعال را مطرح می‌سازد.

رده‌های مرتبط