– با تشکر از اینکه اجازه دادید درباره جامعه مدرسین پرسش‌هایی را مطرح کنیم. لطفا برای ورود به بحث، درباره جایگاه و سابقه جامعه مدرسین توضیحی بفرمایید.
جامعه مدرسین ریشه‌دارترین و اولین تشکیلاتی است که برای اصلاح امور حوزه به وجود آمده است. چندی پیش نیز جشن نیم قرن حضور خود را برگزار کرد و در آن همایش، مطالب بسیاری گفته شد و مقالاتش چاپ شده و موجود است. جامعه مدرسین سابقه ۵۰ ساله دارد و به تعبیر مقام معظم رهبری، کسی این موقعیت را به آن نداده است که بتواند از آن بگیرد، مرجع معرفی کند یا کسی را از مرجعیت ساقط کند و این موقعیت، در تاریخ جامعه مدرسین وجود داشته و دارد.
جامعه مدرسین درباره مسائل مهم کشور و اداره حوزه علمیه، توجه و مسئولیت دارد و حضرت امام(ره) بارها بدنه حوزه را به جامعه ارجاع دادند و حتی جمله‌ای معروف از ایشان به جا مانده است که «اگر از جامعه مدرسین فاصله بگیرید گرفتار کسانی می‌شوید که از اسلام آمریکایی حمایت می‌کنند». مقام معظم رهبری نیز در همه دیدارهایشان از جامعه مدرسین حمایت کرده‌اند و می‌کنند؛ و در حال حاضر بیشترین حمایت از جامعه مدرسین توسط مقام معظم رهبری انجام می‌شود.
– لطفا توضیح دقیق‌تری درباره تشکیلات اداری جامعه مدرسین بفرمایید.
جامعه مدرسین، دو بخش است. یکی از بخش‌ها، اداری و داخلی است که تشکیلات، اساسنامه و مقررات ثبت‌شده‌ای دارد و بر اساس این مقررات، کارهای اداری خود را انجام می‌دهد و دارای معاونت‌هایی است. پس از اتمام یک دوره، مجددا افراد جدیدی انتخاب می‌شوند و کارها را با مجموعه زیربنایی خود انجام می‌دهند.
طلاب محترم باید به این موضوع توجه کافی داشته باشند که جامعه مدرسین، یک نهاد ثبت شده و سابقه‌دار با تشکیلاتی قانونی است و در حال حاضر دارای چهار معاونت و یک دفتر است که هر یک از معاونت‌ها دارای زیرمجموعه‌هایی است. این معاونت‌ها شرح وظایف مضبوطی دارند که بر اساس این شرح وظایف کار می‌کنند و طبعا جلسات آنها نیز بر اساس آیین‌نامه تشکیل می‌شود. مصوبات و بحث‌هایی که در این جلسات مطرح می‌شود براساس مقررات آیین‌نامه‌ای انجام می‌شود. این طور نیست که هر کس که مسئولیتی دارد، از جانب خودش کاری انجام دهد. معاونت‌ها، ریاست، اعضای محترم هیئت رئیسه، هیئت اجرایی، رئیس دفتر و… همگی وظایف مضبوطی دارند که در آیین‌نامه‌ها آمده است.
– به نظر می‌رسد تعداد قابل توجهی از اعضای جامعه مدرسین حضور کمتری در جلسات دارند. در این باره هم توضیح بفرمایید.
در دوره کوتاهی که کسالت داشتم، حضرت آیتﷲ مکارم شیرازی محبت کرده، به عیادت بنده آمده بودند. در آن دیدار متوجه شدم که ایشان مایل‌اند درباره جامعه مدرسین اطلاعات بیشتری داشته باشند. وقتی جویای امور داخلی جامعه مدرسین شدند، به ایشان عرض کردم که در حال حاضر جامعه مدرسین دارای تشکیلاتی است که اعضای آن ۵۲ نفرند که فهرست اسامی آنها در وبسایت جامعه موجود است. از این ۵۲ نفر، چند نفر مرجع تقلید و صاحب رساله هستند و نمی‌توانند در جلسات جامعه شرکت کنند و البته توقعی هم از آنها نیست؛ از جمله آیتﷲ مکارم شیرازی، آیتﷲ مظاهری، آیتﷲ محفوظی، آیتﷲ ملکوتی، آیتﷲ جوادی آملی و حداقل چند نفر دیگر هم در حال حاضر به علت بیماری و کسالت نمی‌توانند شرکت کنند، از جمله آیتﷲ گیلانی، آیتﷲ ابطحی کاشانی، آیتﷲ طاهری خرم‌آبادی، آیتﷲ راستی کاشانی، آیتﷲ شرعی، آیتﷲ صابری و آیتﷲ ثابتی. حتی عموم مردم هم کم و بیش، از حال و احوال این اشخاص اطلاع دارند.
۱۰ نفر دیگر نیز به هر دلیلی معمولا در جلسات شرکت نمی‌کنند از جمله آقایان امینی، فیض گیلانی، مصباح یزدی، سید جعفر کریمی، آقای مسعود و داوری. بعضی از افراد هم گاه به گاه شرکت می‌کنند، از جمله آیتﷲ مومن، آیتﷲ شاهرودی، آیتﷲ صادق لاریجانی، آیتﷲ مدرسی و آیتﷲ جنتی. عملا ۲۴ نفر در جلسات شرکت نمی‌کنند و جلسات با ۲۸ نفر تشکیل می‌شود.
این جریان را به دقت برای آیتﷲ مکارم شیرازی توضیح دادم و خدمتشان عرض کردم که انتظار نداریم در جلسات شرکت کنند ولی از ایشان خواستم که از جایگاه مرجعیت خود استفاده کنند تا جامعه مدرسین دارای نظم بیشتری شود. خوشبختانه ایشان از همه اعضاء دعوت به عمل آوردند. در آن جلسه صحبت‌های بسیاری شد و آیتﷲ مکارم شیرازی، اعضا را راهنمایی کردند که افراد بیشتری در جلسات جامعه شرکت کنند.
در نتیجه، چند نفری مجددا دو یا سه بار در جلسات شرکت کردند ولی پس از مدتی دوباره به وضعیت قبلی برگشتند و در حال حاضر، جلسات در مجموع با بیست و چند نفر تشکیل می‌شود. زمانی که جلسات خوبی باشد ۲۴ یا ۲۵ نفر حاضر می‌شوند و اگر جلسات عادی باشد، نهایتا ۲۰ نفر.
– متأسفانه هر سال شاهد رحلت تعدادی از اعضای جامعه مدرسین هستیم. برای پر شدن خلأ این بزرگواران چه تدابیری اندیشیده‌اید؟
واقعیت این است که از زمان تأسیس جامعه مدرسین تا امروز بسیاری از شخصیت‌های رده‌بالای جامعه فوت شده‌اند، از جمله آيت ﷲ العظمی فاضل لنكرانی، آيت ﷲ مشكينی، آيت ﷲ طاهر شمس، آيت ﷲ خاتم يزدی، آیتﷲ روحانی، آیتﷲ میانجی، آ يت ﷲ تهرانی و شخصیت‌های دیگری که همه مردم با آنها آشنا بودند. برنامه‌ای برای جذب اعضای جدید داریم و خوشبختانه امروز کمیسیونی برای جذب اعضای جدید فعال است. این کمیسیون تشکیل شده و چند نفر را آماده کرده است. در جدیدترین جلسه کمیسیون قرار شد سه یا چهار نفر دعوت شوند که در جلسات جامعه شرکت کنند.
در فرایند این جایگزینی، نسل جدیدی از علما آمده‌اند که به تعبیر مقام معظم رهبری، از شخصیت‌های ارزشمندی که پایه‌گذار جامعه بودند، به نسبت زمان ورودشان کمتر نبوده‌اند. به تعبیر دیگر، نباید افراد جدید را تحقیر کرد و کوچک شمرد، بلکه آنها از اساتید بزرگ حوزه علمیه‌اند.
در پی این حالت ترکیبی که بین نیروهای جدید و قدیم شکل گرفته، اختلاف سلیقه‌ها و اختلاف دیدگاه‌هایی هم به وجود آمده است و می‌آید ولی این موضوع کاملا طبیعی است. این گونه اختلاف‌ها به‌خصوص در مسائل سیاسی، طبیعی است.
– اخیرا تشکیلاتی با عنوان مجمع اساتید حوزه از طرف جامعه مدرسین در حال شکل‌گیری است. لطفا درباره این تشکل نیز توضیح بفرمایید.
یک نکته مهم این است که اساتید مهم و رده اول حوزه حدود ۹۰۰ نفرند. جامعه مدرسین پس از تأکید مقام معظم رهبری و مراجع عظام مبنی بر سامان‌دهی اساتید توسط جامعه مدرسین برای ایجاد نظم و تشکیلات در میان این اساتید، جلسات عدیده‌ای برگزار کرد و زحماتی کشید. در پی این تلاش‌ها اساسنامه‌ای تهیه و تصویب کردند تا به پشتوانه‌اش، این مجموعه نظم خاصی پیدا کند ولی در عین حال تلاش می‌شد که این مجموعه، مستقل باشد و صرفا پشتیبان و مرتبط با جامعه مدرسین، نه وابسته به آن.
بنا بر این بود که این تشکیلات در حوزه علمیه نقش اصلی داشته باشد؛ چرا که به هر حال اساتید، رابط میان مراجع و طلاب‌اند. به طور مثال در یک حوزة ۷۰ تا ۸۰ هزار نفره، بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ استاد در رده‌های بالا مانند سطوح عالی و خارج وجود دارند که این اساتید، واسطه میان مراجع تقلید و طلاب‌اند. طبعا این اساتید با توجه به نقش اساسی خود، می‌بایست در انتقال مطالب در زمینه بحث‌های اخلاقی، علمی و سیاسی نقش اساسی داشته باشند. این افراد در حقیقت حاملان پیام الهی از مراجع تقلید به طلاب و تربیت‌کننده اصلی آنها هستند و باید دارای تشکیلات باشند.
خوشبختانه زمانی که این اساسنامه، آماده اجرا شد، جمعی معروف به «نشست اساتید» به دلیل نظرات خاصی که داشتند، با این تشکیلات موافق نبودند و با مراجع عظام به گفت‌وگو پرداختند. طبیعی است که جامعه مدرسین هم باید با مراجع عظام همکاری داشته باشد.
مسئله به حضور آیتﷲ مکارم شیرازی که از مراجع به‌روز و مؤثر جامعه‌اند، کشیده شد. به ایشان گفتیم هر تصمیمی که بگیرند ما آماده‌ایم. بنده که با چند نفر دیگر از دوستان در جلسه آخر خدمت ایشان بودم، صریحا گفتم: «به احترام شما این مسئله را قریب به یک سال و نیم به تأخیر انداخته‌ایم، در حالی که جامعه موظف بود این تصمیم را عملی کند. شما تصمیم را بگیرید تا این مسئله بسته شود. اگر هم نظری ندارید اعلام کنید تا جامعه مستقلا عمل کند.»
خوشبختانه ایشان موافقت و تشکر کردند. توافقاتی هم انجام گرفت و اصلاحاتی در اساسنامه انجام شد. امیدواریم که این تشکل مانع از هر نوع اختلافی شود و نتیجه اصلی این تشکل همین باشد. هم‌اینک اسامی، مشخصات و سوابق تحصیلی هفتصد، هشتصد نفری از طلاب به طور مفصل در بانک اطلاعات جامعه مدرسین موجود است. تفرقه و اختلاف، زیان‌های بسیاری برای حوزه به وجود می‌آورد انشاءﷲ مراجع عظام تقلید، همکاری بسیار خوبی خواهند داشت. تا کنون آیتﷲالعظمی مکارم شیرازی و آیتﷲالعظمی صافی گلپایگانی همکاری داشته‌اند و سایر مراجع هم بحث‌های این دو بزرگوار را تأیید می‌کنند. امیدواریم که این تشکل در آغاز سال تحصیلی، کار خود را به طور رسمی شروع کند.
– یکی از شؤون جامعه مدرسین انتخاب اعضای شورای عالی حوزه است. سازوکار انتخاب اعضا را بیان بفرمایید.
در حال حاضر، شورای عالی حوزه پس از مراجع تقلید، بالاترین جایگاه مسئولیتی را دارد، به این معنی که بعد از مراجع عظام تقلید که رهنمود‌های آنها ملاک اصلی کار است، تصمیمات شورای عالی در حوزه لازم‌الاجراست. شورای عالی، سیاست‌های کلی حوزه‌های علمیه را مشخص و ابلاغ می‌کند. البته به مسائل جزئی‌تر هم می‌پردازد؛ مثلا تصمیم می‌گیرد کتاب‌های درسی و مدارک تحصیلی در چه مرحله‌ای باشد و ورود از حوزه چه مقدار و خروج از حوزه به چه کیفیتی باشد.
پس مسائل مهم حوزوی را شورای عالی تصمیم می‌گیرد. البته همان‌طور که می‌دانید، تعدادی از افراد برای یک دوره چهارساله توسط جامعه محترم مدرسین انتخاب می‌شوند، به تأیید مراجع عظام و رهبری معظم می‌رسند و برای یک دوره چهارساله کارها را در شورای عالی، اداره می‌کنند. طبیعتا یکی از کارهای این شورا انتخاب مدیر حوزه‌های علمیه است. این شورا باید سیاست‌های کلی را تعیین کند و مدیر حوزه عهده‌‌دار اجرای این سیاست‌هاست. در حقیقت، مدیر حوزه که عضو این شوراست و در تصمیمات سیاسی، حق رأی دارد، در اجرای این تصمیمات نیز مسئول است.
طبعا در کنار مدیر، تشکیلات خاصی نیز طی سال‌های انجام وظیفه شورای عالی تشکیل شده است و جریان‌هایی توسعه پیدا کرده است. حتی در دوره‌ای که بنده توفیق داشتم و در خدمت آقایان بودم، اصلاحات و تصویب‌هایی انجام گرفت و امروز، مجموعه کامل و صالحی از قوانین و مصوبات وجود دارد که شورای عالی و مدیریت بر اساس آن عمل می‌کنند و البته اگر صلاح بدانند، به تناسب زمان و مکان، چیزهایی را تغییر داده و عمل می‌کنند.
آپارات
اینستاگرام
توییتر
تلگرام
ایتا
