انسان در زندگی اجتماعیِ خود، برای رسيدن به آرمان‌ها و اهداف خود، همواره گواه صحنه‌ی درگيری بين دو نيروی حقّ و باطل است. آغاز آن از درگيری فرزندان بی‌واسطه‌ی حضرت آدم (هابيل و قابيل)، اوج آن، قيام سراسر افتخار امام حسين (علیه السلام) و يارانش در عاشورا و فرجام آن در قيام جهانی منجی عالم بشريّت در آخرالزمان.
بی‌شک بخش بزرگی از آنچه در پس آن حادثه بزرگ رخ داد، تأکيد بر زنده‌نگه‌داشتن آن بود که البته در سخنان پيشوايان معصوم (علیهم السلام) بر آن پافشاری شده بود.
يکي از آن سنت‌های ارزشمند، زيارت امام در چهلمين (اربعين) روز شهادت بود؛ که اين زنده‌نگه داشتن، خود نويد سرآغازی بر يک قيام جهانی قلمداد می‌شود. از اين رو می‌توان گفت اربعين نماد حضور انسان‌های آزادي‌خواه و اعلام آمادگی برای خونخواهی از همه‌ی مظلومان عالم به‌ويژه بزرگ اين ستم‌ديدگان حسين بن علی(علیهما‌السلام) است. و اين بخشی از فلسفه‌ی قيام جهانی مهدی موعود (عجل ﷲ فرجه) است.
ظهور حضرت مهدی (عجل ﷲ فرجه)، سرآغازی است بر انقلابی بزرگ، گسترده و فراگير در راستای انتقام از همه ستم‌ديدگان تاريخ به‌ويژه حسين بن علی (عليهما‌السلام) با شعار خونخواهی از شهيد کربلا به‌عنوان نماد مظلوميّت حقّ در طول تاريخ، كه همه‌ی بنيان‌های اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی و سياسی بشر را دگرگون می‌سازد.
در اربعين، دو نگاه به اوج تجلی خود می‌رسند: نگاهی به گذشته که همانا عاشورای حسينی است با شعار اساسی «هيهات منا الذله» و نگاهی به آينده با شعار اساسی «يالثارات الحسين»
اين دگرگونی بزرگ در جهان هستی ـ همانند قيام و نهضت همه‌ی پيامبران و شايستگان ـ که به‌طور عمده با اسباب و علل طبيعی شكل می‌گيرد، نيازمند فراهم‌شدن شرايط و زمينه‌هايی بايسته و شايسته است. حضور مردم در اين انقلاب از شرايط برجسته‌ی اين شکل‌گيری است.
يكی از سفارش‌های پايه‌ای قرآن به مؤمنان در برابر دشمنان، به‌دست‌آوردن و نگهداری آمادگی آنان است[۱] . از اين رو آمادگی‌های مناسب هر عصر برای ياری حق در برابر باطل، امری اساسی و بايسته است. از اين آمادگی در تعبير روايات مهدوی و در دوران غيبت با عنوان «انتظار» ياد شده و در شأن آن سخنان والایی گفته شده است. گاهی از آن به «برترين عبادت» تعبیر شده؛ رسول گرامی اسلام (صلی ﷲ عليه وآله) می‌فرمايد: «اَفضَلُ العِبادَةِ اِنتِظارُ الفَرَجِ»؛ «برترين عبادت انتظار فرج است»[۲] . گاه نيز آن را با «برترين کارها» توصیف کرده‌اند: «اَفْضَلُ اَعْمالِ اُمَّتِي اِنتظارُ الفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ».[۳] در جايی نيز آن را نه فقط «جهاد» که «برترين جهاد» دانسته و فرموده: «اَفْضَلُ جِهادِ اُمَّتي اِنْتِظارُ الفَرَجِ»؛ «برترين جهاد امت من انتظار گشايش است».[۴]
قيام جهانی حضرت مهدی (عجل ﷲ فرجه)، برای برپايی حكومت شايستگان بر پايه‌ی عدل و قسط است و ياری آن امام بزرگوار، امری ضروری است و برای اين ياری، باید مقدمات و زمینه‌هایی فراهم شود.
آنچه امروزه با نام تعظيم شعائر شکل می‌گيرد – مانند برپايی سوگواری برای مصيبت عاشورا در گروه‌های چندمليونی و نيز راهپيمايی و سوگواری باشکوه اربعين حسينی – از زيباترين جلوه‌های اظهار اين آمادگی است.
روز اربعین يادآوری هرساله‌ی مصيبت بزرگ عاشوراست تا آن‌گاه که منتقم آن مظلوميت‌ها پا در رکاب قیام نهد و عاشوراييان با لبيک به ندای جهانی او، عاشورايی ديگر به بزرگی همه گستره‌ی زمين فراهم سازند؛ اما اين‌بار نه با به مسلخ رفتن حق و حقيقت؛ که با پايانی روشن و پيروزمندانه در پيروزی حق بر باطل. به همین جهت روز اربعین را می‌توان زمان تجدید پيمان با منتقم آل محمد (صلی ﷲ عليه وآله) دانست.
سفارشات و دستورات اکید ائمه معصومين (عليهم السلام)، مبنی بر زیارت امام حسین (عليه السلام) در روز اربعین را می‌توان به سبب بزرگداشت این غم و اندوه دانست تا از خاطر شیعیان نرود؛ تا زمانی که آن منتقم بزرگ با شعار خونخواهی از حسين (عليه السلام) (یعنی شعار يا لثارات الحسين) آخرين نبرد حق و باطل را پديد آورد، همواره باید منتظر ظهور قائم آل محمد باشند.
بی‌گمان، یاری‌کردن امام زمان (عجل ﷲ فرجه) فقط به انتظار برای ظهور آن حضرت محدود نیست؛ بلکه همان‌طور که در زیارت اربعین به آن اشاره شده است: «قَلْبِي لِقَلْبِكُمْ سِلْمٌ وَ أَمْرِي لِأَمْرِكُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِي لَكُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّى يَأْذَنَ اللَّهُ لَكُم…»؛ «قلب من تسلیم قلب شماست و در امور زندگی از اوامر شما تبعیت می‌کنم و برای یاری دادن شما آماده‌ام تا این که خداوند به شما اجازه خروج دهد».[۵]
در اربعين، دو نگاه به اوج تجلی خود می‌رسند و آن‌گاه در تلاقی اين دو نگاه است که آغازی اساسی برای حرکت به‌سوی قيام جهانی شکل می‌گيرد. نگاهی به گذشته که همانا عاشورای حسينی است با شعار اساسی «هيهات منا الذله» و نگاهی به آينده با شعار اساسی «يالثارات الحسين» که در حقيقت خونخواهی همه‌ی ستم‌ديدگان از ستمگران است.
بايد توجه داشت آمادگی و مهيابودن برای ظهور، بسته به شرايط زمان و مكان در عرصههايی صورت می‌پذيرد که مهمترين آن‌ها عبارتند از:
بدون شک حضرت مهدی (عليه السلام) به‌پا می‌خيزد تا در تحولی بزرگ بيش از آنکه چگونگی زندگی دنيوی و مادی مردم را بر پايه‌ی عدالت سامان دهد، باورهای آنان را رشد داده، کمال بخشد. همان‌گونه که حسين بن علی (عليهما السلام) به اين منظور قيام کرد. و اين شکل نخواهد گرفت مگر به دگرگونی ريشه‌ای و اساسی در فرهنگ جامعه‌ی انسانی که با پيروی از آموزه‌های مکتب اهل بيت (عليهم السلام) شکل خواهد گرفت.
مراسم اربعين به‌عنوان نماد همدلی و ايثار انسان‌ها به يکديگر، چشم انداز زيبايی از حکومت صالحان را در نگاه قرار می‌دهد
درباره‌ی کارهای فرهنگی که میتواند زمينه‌های لازم را برای آن انقلاب بزرگ فراهم نمايد، از روايات، چنين استفاده می‌شود:
- رعايت تقوای الهی: در قيام امام حسين (عليه السلام) ياران آن حضرت در اوج تقوا و پرهيزگاری بودند؛ پس رهروان آن حضرت که با همه وجود پيروی آن حضرت را با حضور در مراسم اربعين اعلان می‌کنند نیز می‌بايست در شمار پرهيزگاران راستين باشند.
- معرفت امام معصوم: از بايسته‌هايی که در هر زمان ـ به ويژه در عصر غيبت ـ پيروان آموزه‌های اسلامی بدان سفارش شده‌اند، به‌دست‌آوردن شناخت و آگاهی امام آن زمان است. امام صادق (عليه السلام) به فضيل بن يسار، در کنار سفارش به شناخت امام، پیآمد اين امر مهم را در اين دانسته که دير و زود شدن اين امر، آسيبي به او نخواهد رساند… .[۶]
- پايداری در محبت امامان: يکی از وظايف مهم مؤمنان در هر عصر و زمان، دوستی با امامان در جايگاه دوستان خداوند است. تجلی اين محبت در پيروان راستين اهل بيت (علیهم السلام) مثال زدنی است؛ به‌ويژه در قيام عاشورا که ياران در اين دوستی، همه‌ی هستی خود را به پای امام و اهداف او ريختند.
از نشانه‌های اين دلدادگی و محبت، جاری‌شدن اشک بر گونه‌هاست که پيامبر اسلام بر اين حرارت قلبی تأکيد فرموده است. اباعبدﷲ(علیه السلام) نیز با ذکر این عبارت که «من کشته‌ی اشک‌ها هستم» بر اين نماد تصريح فرموده است.
امام باقر (عليه السلام) از رسول خدا (صلی ﷲ عليه وآله) روايت می‌كند كه فرمود: «خوشا بر احوال كسی كه قائم اهل بيت مرا درك كرده و در غيبت و پيش از قيامش پيرو او باشد؛ دوستانش را دوست بدارد و با دشمنانش دشمن باشد؛ چنين كسی در روز قيامت، از رفقا و دوستان من و گرامیترين امت من خواهد بود».[۷]
گفتنی است در کنار اين محبت، دشمنی با دشمنان اهل بيت(علیهم السلام) و ظلم‌ستيزی جايگاه اساسی دارد؛ کاری که امام حسين (عليه السلام) در عاشورا و امام مهدی (عليه السلام) در آن قيام بزرگ پی خواهد گرفت. مراسم اربعين جلوه‌ای از اظهار اين ظلم‌ستيزی است؛ بدين معنا که اگر نتوان در جبهه مستقيم با ظلم آن را رفع کرد، حضور در صحنه و اعلام آمادگی برای آن امری لازم است.
- پيروی از همه‌ی امامان (عليهم السلام): از آن‌جا که همه‌ی امامان (عليهم السلام) نور يگانه‌ای هستند، فرموده‌ها و دستور‌های ايشان نيز يک هدف را دنبال می‌کند؛ بنابراين، پيروی از هر کدام، پيروی از همه‌ی آن‌هاست. در زمانی که يکی از آن‌ها در دسترس نيست، دستور‌های ديگران چراغ راه هدايت است.[۸] رفتار طبق دستورات آن‌ها زمينه‌های فرهنگی برای درک ظهور را فراهم می‌کند.
اين پيروی و اطاعت در حادثه‌ی عاشورا به اوج رسيد؛ تا آن‌جا که هيچ‌يک از شهدا و خاندان آن حضرت، امری از او را ناديده نمی‌گرفتند؛ آن‌جا که درخواست به ميدان رفتن بود و آن‌جا که توصيه‌ی به بردباری.
- صبر بر سختی‌های دوران غيبت: از شاخص‌ترين و برجسته‌ترين فضايل انسانی که در قيام عاشورا تبلور يافت و پيشوايان معصوم نيز بر آن تأکيد کردند شکيبايی در برابر ناملايمات و سختی‌هاست. بی‌گمان صبری که در ميان عاشوراييان شکل گرفت – به‌ويژه برای زينب کبرا (سلامﷲ علیها) – در همه تاريخ مثال زدنی است و آمادگی برای قیام جهانی موعود نيز چنين ضرورتی را تأکيد می‌کند.
با دقت در آيات قرآن كريم و بررسی سرگذشت ملت‌ها و امت‌های پيشين، به روشنی درمیيابيم که سنت الهی چنين بوده كه پديد‌آمدن هرگونه دگرگونی و تحولی برای جامعه‌های انسانی، به دست و اراده‌ی خود آنان شدنی است. همان‌گونه كه سرنوشت يك انسان، در گرو چگونگی رفتار و كارهای اوست، سرنوشت يك جامعه نيز بستگی فراوانی به كاركرد گروهی افراد دارد. خداوند بزرگ در قرآن تأکيد می‌کند که سرنوشت هيچ قوم و ملتی را دچار دگرگونی نمی‌کند، مگر آن‌كه آنان آنچه را در خودشان است، تغيير دهند[۹]
بنابراين، ضروريترين کار – پيش از سامان‌يافتن هر نوع حكومتی در جامعه – فراهم‌كردن زمينهها و بسترهاي هماهنگ با آن حكومت، جهت پذيرش مردمی است؛ زیرا ساختار حكومت مطلوب مردم، در جامعه به‌گونه‌ای شكل ميگيرد كه خرد گروهیِ اجتماع، تحمل پذيرش آن را داشته باشد.
مراسم اربعين به‌عنوان نماد همدلی و ايثار انسان‌ها به يکديگر، چشم انداز زيبايی از حکومت صالحان را در نگاه قرار می‌دهد؛ انسان‌هايی که کم‌ترين امکانات خود را در راه محبت اهل بيت (علیهم السلام) تقديم می‌کنند و اين زيباترين جلوه ايثار است که در حکومت عدل جهانی جايگاهی ويژه دارد.
يکی از مهمترين مسئوليت‌های عصر غيبت به‌عنوان زمينه‌سازی، آمادگی پيوسته و راستين از جهت توانمندی جسمانی است. در اين‌باره در کتاب‌های روايی روايات فراوانی وجود دارد. به‌دست‌آوردن توان و قوّت برای رودررويی با تهديدهای دشمنان، همواره مورد پافشاری آموزه‌های دينی بوده است. قرآن کريم با همه‌ی صراحت بر اين مهم تأکيد کرده، پيروان خود را به فراهم‌نمودن همه‌ی ابزارهای ممکن در اين راه سفارش می‌کند. [۱۰]
اين آموزه‌ها اگرچه درباره‌ی همه‌ی انسان‌ها و همه‌ی دوران‌هاست، اما با توجه به حساسيت دوران غيبت و آستانه‌ی ظهور، اين آمادگی، اهميت فراوانی دارد. يکی از نمودهای زمينه‌سازی توانمند، آمادگی جسمانی برای حضور در زمان ظهور است. حضرت مهدی عجلﷲ تعالی فرجه پس از آگاه‌کردن جهانيان و اتمام حجت با آنان، ناگزير با ستمگران و دشمنان، جنگ خونينی كرده و همانند جدّ بزرگوار خود، برخورد تندی با آنان خواهد داشت. از روايات استفاده می‌شود که او در اين رودررويی از ياران خود نيز ياری می‌خواهد و آنان نيز در نهايت شجاعت در کنار آن حضرت با دشمنان مبارزه خواهند کرد.
حال، چنين يارانی می‌بايست پيش از ظهور فراهم آيند و اين شدنی نيست، مگر با افزايش توان و قدرت جسمانی در عصر انتظار. چنانچه همه‌ی منتظران به اين امور مهم و پايه‌ای توجه لازم را داشته باشند، بدون ترديد، برای چگونگی درک دوران ظهور نقش مؤثری ايفا خواهند كرد.
در هر حال قيام حضرت مهدی (عجل ﷲ فرجه) مبارزه‌ای است در برابر نيروهای كفر جهانی و برخلاف پندار برخی، اين پيروزی با سختی‌ها و ناملايمات فراوانی آميخته خواهد شد كه بايسته است زمينه‌سازان آن قيام جهانی، به بهترين صورت ممكن خود را آماده سازند. بر همه‌ی منتظران آن دوران نورانی است تا در تمام عرصه‌ها از جمله فرهنگی، اجتماعی و نظامی و افزايش توانمندی‌های روحی و جسمانی خود تلاش وافری داشته باشند.
آپارات
اینستاگرام
توییتر
تلگرام
ایتا
