مباحثات

رسانه فکری تحلیلی حوزه و روحانیت

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد غفوری عضو هیأت علمی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، علاوه بر اشتغال به تحصیل در درس خارج فقه و اصول، دانشجوی دکترای تاریخ اهل بیت(ع) نیز می‌باشد.

وی تاکنون دو کتاب تألیف کرده است: «نقش شیعه در تاریخ‌نگاری اسلامی»؛ «فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی» (به‌صورت گروهی؛ وی علاوه بر آن‌که مدیریت علمی و اجرایی فرهنگ‌نامه را برعهده دارد، ده‌ها مدخل از مدخل‌های فرهنگ‌نامه را نیز نگاشته است).

از جمله مقالات حجت‌الاسلام غفوری می‌توان به این مقالات اشاره کرد:

– مفهوم‌شناسی شیعه در منابع سنی، در فصلنامه علمی – پژوهشی پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، ش۶؛

– تأثیر علمی – فرهنگی هند در دانش مسلمانان در سده‌های نخستین اسلامی، فصل‌نامه تاریخ اسلام، شماره ۳۲؛

– کتاب اثر التشیع علی الروایات التاریخیة بررسی و نقد، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره ۳۹؛

– بازماندگان واقعه عاشورا، چاپ‌شده در کتاب نگاهی نو به جریان عاشورا (این کتاب برگزیده دبیرخانه دین‌پژوهان کشور است)؛

– مدارا و مروت بشردوستانه از نگاه امامان شیعه(ع)، همایش بین‌المللی حقوق بشردوستانه بین‌المللی،  مجموعه مقالات همایش، ۱۳۹۲ش؛

– سبک زندگی سیاسی از منظر حسین بن علی، همایش سبک زندگی اسلامی در دهه عدالت و پیشرفت (۱۳۹۳)، جزو ده مقاله برتر این همایش؛

– اخلاق، سیاست و جامعه در اندیشه امام جواد(ع)، ارایه‌شده به همایش ابن‌الرضا(ع)؛

– افکار و رفتار سیاسی امام حسین(ع)، ارایه‌شده به مجله علمی – پژوهشی سیاست متعالیه؛

– مدخل‌های: آطام مدینه و ابوذر، دانشنامه پیامبر اعظم؛

– مدخل‌های: بلال مزنی، ابوضمضم، ابوعقیل بلوی، عمیرة بن فروه کندی، ابوعبدالرحمن حاضن عائشه، دائرة المعارف سیره نبوی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛

– مدخل‌های: آطام و ابواحمد موسوی، دانشنامه حج؛

پژوهش موظفی حجت‌الاسلام غفوری – که همینک مشغول انجام آن است – پروژه «ارزیابی اخبار مناقب امامان شیعه(ع)» است که گزارش مختصری از آن در ذیل می‌آید.

ارزیابی اخبار مناقب امامان شیعه

رسول خدا و اهل بیت طاهرینش به‌عنوان رهبران الهی، فضایل و مناقب فراوانی دارند که قابل انکار نیست و در کتاب‌های شیعه و سنی و در لابه‌لای منابع حدیثی، تاریخی، اخلاقی، تفسیری و غیره بازتاب یافته است؛ اما در کنار مناقب صحیح – به استناد فرمایش ائمه(ع) – می‌دانیم که کسانی با اهداف و انگیزه‌های گوناگون، فضیلت‌هایی ساخته و به آن بزرگواران نسبت داده و چهره‌ی اهل بیت(ع) و شیعیانشان را مشوه نمایانده‌اند.

نگاه کلی و اجمالی به سیر روایات و کتب شیعه در باب مناقب و معجزات، نشان می‌دهد که با گذشت زمان و فاصله گرفتن از عصر ائمه(ع) بر حجم این روایات و آثار افزوده شده است. از یک‌سو دشمنان اهل‌بیت(ع) با انتساب مطالب ناروا به ایشان، درصدد کاستن از جایگاه آنان و تخطئه شیعیانشان برآمده‌اند و از سوی دیگر پیدایش محبت‌های افراطی و تفکرات غالیانه و انحرافی نسبت به این خاندان موجب شده تا فضیلت‌سازی صورت‌گرفته و مطالبی نادرست به آن بزرگواران نسبت داده شود. همچنین رقابت با دشمنان اهل بیت(ع) باعث شده تا کسانی در مقابل آنان به فضیلت‌سازی روی آورند. در نتیجه برخی از این منقبت‌ها تبدیل به منقصت شده و به شأن و جایگاه آنان لطمه وارد کرده است. همچنین به‌خاطر عقیده خاص شیعه به خاندان رسول خدا صلوات ﷲ علیهم و تلاش برای نشان دادن و به رخ کشیدن برجستگی‌های اهل بیت(ع) مناقب‌نگاری که یکی از زیرشاخه‌های علوم حدیث و تاریخ است، در منابع شیعه، نمود بیش‌تری یافته و حجم زیادی از تاریخ‌نگاری شیعه را به خود اختصاص داده است. ذکر مناقب آن حضرات و ثبت آن‌ها امری پسندیده است؛ اما این سیر صعودی و حجیم شدن مناقب معصومان از آن رو نیست که فضایلی بوده و در جایی ثبت نشده باشد و در قرون متأخر تدوین شود؛ بلکه دست‌های دسیسه و تزویر موجب تحریف تاریخ ائمه(ع) شده است.

از این رو، اخبار منقبتی نیازمند ارزیابی سندی و متنی است. طرح پیش رو با عنوان «ارزیابی اخبار مناقب امامان شیعه(ع)» از اواخر سال ۱۳۹۲ پیشنهاد و آغاز شد و تا کنون بیش از ۷۰ درصد آن با نظارت حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی‌راد انجام شده و امید می‌رود تا پایان سال جاری به پایان برسد.

رده‌های مرتبط