حجتالاسلام والمسلمین محمدعلی ایازی در سخنانی در شهرستان اراک، با عنوان «ضلالت و حیرت در عاشورا»:
- همچون قرآن که به تعبیر برخی ازجمله علامه طباطبایی لازم است که هر دو سال یکبار بازتفسیر شود، واقعه عاشورا نیز بهمثابه یک متن عینیِ تاریخی، نیازمند تفسیر مداوم و عصری است.
- صحنه این رویداد تلخ (عاشورا) متشکل از سه جبهه و شبیه یک مثلث است؛ مثلثی که یک ضلعش، خود حسین بن علی و ضلع دیگر مخالفان و یزیدیان و ضلع سوم، همراهان و یاران آن حضرت است. از این منظر، تلقی شایع از بیوفایی مردم کوفه، مطابق واقعیت تاریخی نبوده است و نسبت به مردم کوفه سال ۶۱ هجری، تا حدودی در تاریخ جفا و کلیشهسازی صورت گرفته است.
- در زمان خلیفه دوم، کوفه بهمثابه یک پایگاه نظامی نزدیک مرز، تأسیس میشود. از همینرو، ساکنین بخش قابلتوجهی از مردم شهر، سپاهیان شامیای هستند که در آن زمان به کوفه مهاجرت کردهاند. در زمان عثمان، خلیفه اصلی به تعبیری مروان حکم اموی، داماد اوست و بیشتر سیاستهای اموی است که در جایجای خلافت اسلامی ترویج و تثبیت میشود.
- امام علی(ع) برای کنترل شهر و سپاهیان ساکن در آن، آنجا را به عنوان مرکز خلافت خود انتخاب کرد. اصلاحات و عدالت حکمرانی امام در دوران خلافتش در کوفه، آرایش گرایشهای سیاسی و دینی این شهر را به دو دسته شامی و علوی تقسیمبندی میکند. علویانی شیفته و دلباخته مرام امام علی(ع) میشوند. امام علی(ع) در سال ۴۰ هجری به شهادت میرسند و تا زمان رخداد غمناک کربلا در سال ۶۱ هجری، بیست و یک سال میگذرد.
- با توجه به حکمرانی و زمامداری امویان از زمان عثمان، در طول این بیست و یک سال، نسل جدید بالیده در کوفه، تربیتیافته خلافت اموی و معاویه است. این نسل از حقیقت گذشته رویداده در کوفه، صرفاً از طریق شنیدههای تحریف شده باخبر است و مناسب سیاستهای وسیع تبلیغی و تزویری و سیاسی و دینی موردنظر اموی، شست و شوی مغزی شده و تربیت یافته است.
- در فهم درست و دقیق از وضعیت مردمی کوفه در تحلیلهای تاریخی حق مطلب ادا نشده و همه مردم کوفه به یک چوب رانده شدهاند. این در حالی است که در میان سپاهیان ابن زیاد و عمر سعد، بهندرت از کوفیان علوی نامی میتوان یافت و این دسته از علی دوستان، بهنوعی در شهر کوفه و در زمان رخ دادن فاجعه کربلا، در شهر محاصره شده بودند و بهسختی میتوانستند به سپاه امام در نینوا بپیوندند.