سیدجواد میری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفتوگو با ایکنا:
- آیا امر اجتماعی یک امر یکسان، یکپارچه و یکرنگ است و یا وقتی ما سخن از امر اجتماعی به میان میآوریم، امر اجتماعی یک طیف رنگارنگ و به قول قدیمیتر موزائیکوار و به زبانی متنوع است. حال این امر متنوع و اجتماعی که مبتنی بر مفهوم تکثر است با امر دینی چه ربطی و نسبتی میتواند داشته باشد؟
- به نظر میآید نگاهی در بسیاری از اوقات وجود داشته است که دین را ذیل امر حاکمیت تعریف کرده است و در خلال خلافت و سلطنت، شریعت را پایه و اساس قرار داده، حدود و ثغوری برای آن تعریف کرده و از درون آن دستگاه مفهومی یا مجموعه دستگاههای مفهومی به نام سنتهای فقاهتی سامان داده است.
- برای مثال امروز در خود ایران میبینیم که در ایام ماه رمضان روزهخواری ممنوع است، شما به هر دلیلی میتوانید روزه نگیرید، اما در ملا عام خوردن، آشامیدن و فروش غذا همان طور که پیش از ماه رمضان بوده، تعزیر و مجازات خواهد داشت. این نشان از آن دارد که در پس ذهن دینی مفهوم حاکمیت و نوعی پشتیبانی، حمایت و تعریفی از حاکمیت و نسبتش با دیانت وجود دارد که در ذیل فقه سیاسی خود را مفهومینه کرده و در طول تاریخ ۱۴۰۰ سال به گونهای خود را نهادینه کرده و هر گونه عدول از این چارچوبها به گونهای مجازات حقوقی دارد.
- در چنین جامعهای صحبت از امر متکثر و نسبت آن با امیر دینی با پارادوکس همراه خواهد بود.
- میتوان پرسید متن خود دین و قرآن به عنوان مهمترین متن، چنین خوانشی را بر تابیده و به ما القا میکند و یا ما میتوانیم خوانشهایی از قرآن و سنت حدیثی داشته باشیم و بر این اساس بگوییم بین متن قرآن و احادیث و متون فقهی تمایز وجود داشته و فرمهای دیگری از دیانت را مفهومینه کنیم. برای مثال جایی که قرآن گفته است «لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ؛ دین شما براى خودتان و دین من براى خودم» (الکافرون، ۶) میتواند امکانی برای توجیه تکثر باشد.
- اگر شما تجربه متفاوتی در خصوص دین، جامعه و ارتباط امر دینی و جامعه داشته باشید، مشکلی با کسانی که روزه نیستند، نخواهید داشت، برای مثال در اروپا روزه هم میگیرند و در حالی که وضعیت برای مسلمانان هیچ تفاوتی با روزهای غیر از این ماه ندارد، تحریک هم نمیشوند و این تفکر که جامعه را برای امر دینی تعطیل میکند، تصور ابتدایی و کودکانهای از ارتباط امر دینی و اجتماعی است. اگر امر دینی میخواهد به منصه ظهور برسد، نباید همه کسان دیگر فعالیت خود را تعطیل کنند که برای مثال من بتوانم روزه بگیرم.