یکی از اصول مسلم نزد وهابیت و گرایش‌های تکفیری وابسته بدان، حرمت زیارت قبور انبیا، اولیا و صالحان است. این گروه بنابر روایتی[۱] معتقدند مسافرت تنها برای زیارت مسجدالحرام در شهر مکه، مسجدالنبی(ص) در شهر مدینه و مسجدالاقصی در بیت‌المقدس جایز است. از همین رو، در بیانیه علمای طرفدار ابن سعود در مکه و نجد آمده است: «ساختمان بر روی قبور و چراغ روشن کردن در اطراف قبور و نماز خواندن در کنار آن‌ها حرام است».[۲] با استناد به چنین فتاوایی بود که وهابیان تکفیری در بدو تشکیل حاکمیت آل سعود، کلیه مشاهد و زیارتگاه‌های مورد احترام مسلمین ـ اعم از شیعه و سنی ـ را در سرزمین عربستان تخریب نمودند؛ از حرم ائمه شیعه(ع) در بقیع گرفته تا مقبره عثمان بن عفان خلیفه مورد احترام اهل سنت. در زمان حاضر نیز، بنا بر گزارشات متعدد، داعش تنها در عراق، بیش از ۴۳۷۰ موقعیت تاریخی را در پنج استان این کشور تخریب کرده است؛ موقعیت‌هایی که در میان آن‌ها مکان‌ها و زیارتگاه‌های مورد احترام شیعه، سنی، صوفیان، مسیحیان و… وجود داشته است؛ از جمله مقبره یونس پیامبر(ع)، جرجیس نبی(ع)، همه امامزاده‌ها و زیارتگاه‌ها و مساجد شیعیان در تل‌عفر و مرقد شیخ فتحی موصلی و احمد الرفاعی از بزرگان صوفیه.
در تقابل با دیدگاه تکفیریان، سفرهای زیارتی و توسعه اماکن مذهبی از اصول پذیرفته‌شده نزد شیعه و اکثریت پیروان اهل سنت است؛ تا آن‌جا که امروزه بسیاری از اماکن زیارتی در شمال آفریقا، شام (سوریه، لبنان و فلسطین)، عراق، ترکیه، شبه قاره هند، افغانستان و آسیای مرکزی اختصاص به اهل سنت دارند. علاوه بر این، اساساً بسیاری از مشاهد مشرفه و زیارتگاه‌های موجود در کشور ایران نیز تقدس و حرمت والایی نزد اهل سنت داشته و نمی‌توان آن‌ها را اماکن زیارتی صرفاً شیعی دانست؛ مثلاً امروزه در میان عموم مسلمانان، شخصیت والای امام رضا(ع) جایگاه ویژه‌ای داشته و کمتر فرقه و یا گروهی را می‌توان یافت که همچون وهابیت، با زیارت ایشان و سفر به مشهد مقدس مخالف باشد.
از نظر سازمان جهانی جهانگردی، مذهب به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌های سفر شناخته شده است؛ برای نمونه هرساله در روز جهانی جوان (۲۲ مرداد/ ۱۲ آگوست) واتیکان برای قوی‌تر کردن باورهای دینی در بین جوانان کاتولیک، مراسمی مذهبی به‌صورت جهانی و با حضور پاپ برگزار می‌کند که در آخرین اجتماع آن‌ها در سال ۲۰۱۶ لهستان، نزدیک به دو میلیون نفر از کشورهای مختلف حضور داشتند؛ یا در اسلام، آیین حج، سالانه بیش از ۲ میلیون زائر را در شهر مکه و مراسم اربعین حسینی چندین میلیون نفر را در شهر کربلا گرد هم می‌آورد. با توجه به این ظرفیت عظیم و قابل توجه، نکات ذیل قابل تأمل است:
- در ایران بالغ بر ۸ هزار و ۹۱۹ مکان مذهبی شناسایی شده که از این تعداد، دست کم ۴ هزار و ۳۱۹ اثر در زمره آثار ملی نیز ثبت شده که علاوه بر داشتن جاذبه زیارتی، دارای جاذبه‌های فرهنگی ـ تاریخی نیز می‌باشند. از آن‌جا که ایران یکی از نخستین تمدن‌های بشری و قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های انسانی است، همواره شاهد حضور پیروان ادیان و مذاهب مختلف بوده و امروزه اماکن مذهبی و زیارتی در کشور ما فراتر از مذهب رسمی تشیع و یا حتی سایر فرق اسلامی، به ادیان بزرگ زرتشتیت، یهودیت و مسیحیت تعلق دارند؛ مثلا «قره کلیسا» از قدیمی‌ترین کلیساهای دین مسیحیت و بناهای مذهبی متعلق به ارامنه در چالدران ماکو واقع شده و یا مقبره استر و مردخای از پيامبران يهودی در شهر همدان و پیر چکچکوی زرتشتیان در شهر اردکان قرار دارند.
- در ترویج اندیشه‌های تکفیری و سیاستگذاری‌های تبلیغی وهابیت و گروهای تکفیری زاده شده از آن، پیروان اهل سنت ـ که اکثریت مسلمانان را تشکیل می‌دهند ـ همواره جامعه هدف بوده‌اند؛ از همین رو، ترویج اندیشه ضد تکفیری زیارت و توجه ویژه به گردشگری مذهبی، گذشته از مزایای متعدد اقتصادی و فرهنگی، نقش و جایگاه ویژه‌ای در مبارزه نرم با تکفیرگرایی خواهد داشت.
- با وجود فرهنگ شیعی حاکم بر جامعه ایران باید متذکر شویم که بسیاری از اماکن مذهبی ایران ـ از مساجد گرفته تا مشاهد مشرفه همچون مرقد منور امام رضا(ع) یا حضرت معصومه(س) ـ نزد اهل سنت نیز قداست و حرمت بالایی دارند؛ به‌گونه‌ای که همانند شیعیان، در جامعه اهل سنت هم مشتاقان و شیفتگان بسیاری برای سفرهای مذهبی به ایران وجود دارد. حال اگر جمهوری اسلامی بتواند از جمعیت ۱میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفری مسلمانان غیر شیعه[۳] سالانه در قالب طرح‌ها و تورهای متنوع و مختلف زیارتی تنها ۱ درصد را جذب نماید، توانسته است جمعیتی بالغ بر ۱۲میلیون نفر را در برابر اندیشه‌های تکفیری مصونیت بخشیده، واکسینه نماید.
- از نگاه اقتصادی نیز تأثيرات شگرف گردشگری در کاهش نرخ بيکاری، افزايش سطح درآمد ملی و تأمين منابع انرژی و رونق بازار صنايع دستی ـ که طبق آمار موجود ده ميليون نفر از آن ارتزاق می‌کنند ـ تنها بخشی از مزايای ويژه‌ی پرداختن به اين صنعت است. برای نمونه به‌گفته یک مقام مسئول؛ اگر سالانه ۲۵ میلیون زائر تنها به مشهد سفر کنند، در مجموع زائران در طول سال ۱۵ تا ۱۸ هزار میلیارد تومان در مشهد هزینه می‌کنند؛ زیرا هر گردشگر و زائری طی هر روز در مشهد ۱۵۰ هزار تومان هزینه می‌کند و میزان ماندگاری گردشگران و زائران در مشهد حدود ۴ تا ۵ روز است.
(عکس از ابنا)