چالش اصلی انقلاب و نظام ما در عرصهٔ جهانی مبارزه با استکبار و حفظ استقلال و تأمین منافع ملیاست که در زمانهای مختلف به صورتهای گوناگونی رخ نمایانده است. صحنهٔ کنونی این نزاع، آوردگاه دیپلماسی ایران برای حفظ و تثبیت حقوق هستهای خود و رفع تحریمهای غیر قانونی و ظالمانهای است که با بهانههای واهی بر گردهٔ کشور و ملت ما نهادهشدهاند.
هدف اصلی در این مذاکرات روشن است، اما شرایط مختلف، روشهای گوناگونی را میطلبد، روشهایی که گاه ظاهری برخلاف اهداف ترسیمشده دارند ولی در باطن، حرکتی به سوی آنها هستند.
البته بدیهی است که کنارهگیری از نبرد و عقبنشینی در برابر دشمن، در عرصهٔ دیپلماسی، همانند جنگ نظامی از جمله گناهانی است که عقوبتی سخت در دنیا و آخرت به دنبال دارد.
وَمَنْ یُوَلِّهِمْ یَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفًا لِقِتَالٍ أَوْ مُتَحَیِّزًا إِلَی فِئَةٍ فَقَدْ بَاءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ (۱)
اما در این آیهٔ شریفه، ۲ استثناء از این حکم کلی ذکر شده است که در واقع در مقام تبیین و تضییق موضوع و بیان خروج تخصّصی این دو مورد از عنوان مورد نکوهش در آیهّ است.
مورد اول: مُتَحَرِّفًا لِقِتَالٍ؛ «متحرّف» که از مادهٔ «تحرّف» به معنای کنارهگیری از وسط به اطراف و کنارهها (۲)، مشتق شده است، یعنی کسی که از مسیر و جبههٔ اصلی جنگ کناره میگیرد و به قصد طراحی و اجرای نبردی نو با دشمن، ظاهراً عقبنشینی میکند تا او را به دنبال خود بکشاند و ناگهان ضربهٔ غافلگیرانه را بر پیکر او وارد سازد و یا به صورت جنگ و گریز، دشمن را خسته کند. «الحربُ کَرٌّ و فَرٌّ»، جنگ گاهی حمله و گاهی عقبنشینی به عنوان حملهٔ مجدّد است (۳).
مورد دوم: مُتَحَیِّزًا إِلَی فِئَهٍ؛ رزمندهای که خود را در میدان نبرد، تنها بیند و برای پیوستن به گروه مجاهدان و جنگجویان، عقبنشینی و پس از پیوستن به آنها حمله را آغاز کند (۴)
ذکر این دو مورد در این آیهٔ مهم و راهبردی، نشانهٔ اهمیت و لزوم آنها در شرایط ویژهای است که به تشخیص امام جامعه اجرا میشوند.
اینکه شرایط موجود در دیپلماسی خارجی ما چیست و چرا مقتضی چنین راهکارهاییست، و نیز چه افراد یا جریاناتی مسبب آن هستند، به تأمل و بحث دیگری نیاز دارد اما به هرحال امام و رهبر جامعه تشخیصی این چنین داشته و اعلام کرده است:
توافق اخیر در ژنو، قرار است نماد نرمش قهرمانانه و مانور هنرمندانهٔ نظام برای دستیابی به اهداف مذکور باشد، بنابراین نخست باید مشخص شود که این نرمش و مانور، چگونه ما را برای نبرد بعدی آماده میکند و گامهای پسین ما چه نیازها و لوازمی دارند.
همانگونه که با تدبیر پیامبر اعظم(ص) و پیروی یاران ایشان، صلح حدیبیه، فتح مکه را در پی داشت، باید توافقنامهٔ ژنو به عنوان مقدمهای برای پیروزمندیهای بعدی در تحلیلها مورد بررسی قرارگیرد. اگرنه، ظاهر این توافقنامه، آنچنان که دولتمردان در بوق و کرنا کردهاند، دلچسب و مطلوب نیست و به هیچوجه فتحالفتوح و پیروزی بزرگ، تلقّی نمیشود.
پانوشت:
۱. انفال، ۸.
۲. المیزان، ج ۹، ص ۳۷: التحرف. الزوال عن جهة الاستواء إلی جهة الحرف و هو طرف الشیء و هو أن ینحرف و ینعطف المقاتل من جهة إلی جهة أخری لیتمکن من عدوه و یبادر إلی إلقاء الکید علیه.
۳. تفسیر نمونه، ج ۷، ص ۱۱۲.
۴. همان.
۵. بیانات در دیدار پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور ۲۹ / ۸ / ۱۳۹۲.
منبع: وبلاگ گروهی طلوع