در روزهای اخیر و با اعلام ردیف بودجه سال ۱۳۹۷ و اعلان مبلغ بودجه دستگاه‌های دولتی، مشخص شد که مبالغی نیز به‌عنوان بودجه دولتی به حوزه‌های علمیه و مراکز تخصصی تحت الامر آن اختصاص یافته است.  با اعلام این خبر موجی از اظهار نظرها در این خصوص فضای رسانه‌ای کشور ـ که عموماً مربوط به فضای مجازی بود تا رسانه‌های مکتوب ـ را بر گرفته و نظرات متنوع و بعضاً کاملاً متناقضی از سوی موافقان و مخالفان این امر ارائه شد؛ که همه‌ی این اظهارنظرها به نوبه خود در خور توجه و بذل نظر حوزویان عزیز هستند.

علمای بزرگ حوزه همواره بر طبل استقلال مالی حوزه‌های علمیه از دولت‌ها و حاکمیت‌ها کوبیده و آن را سبب «مفتوح اللسان» بودن این مراکز علمی و دینی در مناسبات مختلف و در نقد حاکمیت‌ها قلمداد می‌کردند. اما نقطه قوت مباحث علمای سلف، اتکا به وجود موقوفات فراوان برای مدیریت مالی حوزه‌های علمیه بود؛ نمونه بارز آن همان داستان معروفی است که سفیر انگلیس برای جلب نظر مرحوم شیخ انصاری در نجف خدمت ایشان شرفیاب شده و مبلغ بسیار بالایی از سوی انگلیس برای کمک به شیعیان عراق به ایشان پیشنهاد می‌کند. آن عالم بزرگوار با نگاه نافذ سیاسی و آگاهی از توطئه آن‌ها می‌فرماید: عین همین مبلغ را نیز بنده به شما می‌دهم که بگذارید روی همین پول و عراق را آباد کنید و… .

بر کسی پوشیده نیست که حوزه‌های علمیه امروز داعیه‌دار انقلابی جهانی هستند که لازمه آن نگاه تسلط‌گرایانه بر تمام حکومت‌ها است و چه کسی است که نداند هیچ‌گاه «تسلط» با «نیاز» یک جا قابل جمع نبوده و به قول طلاب «النقیضان لا یجتمعان». هر چند بنا به گفته مسئولان امر کل بودجه‌ای که به حوزه علمیه اختصاص یافته نهایتاً نیم درصد کل بودجه کشور است؛ یعنی مبلغی بسیار ناچیز.

با تمامی این توضیحات باید پرسید چاره امر چیست؟ حوزه‌های علمیه چگونه و از چه راهی باید استقلال مالی خود را حفظ نمایند؟ برای پاسخ به این پرسش باید نیم‌نگاهی به مدیریت حوزه‌های علمیه در دوران نه‌چندان قدیم داشته باشیم؛ دورانی که حوزه‌ها از طریق موقوفات اداره می‌شدند. حوزه‌های علمیه امروز نیز باید به این سمت حرکت کنند و با استفاده از موقوفات، خود را از زیر بار این گزافه‌گویی‌ها برهانند. هر چند امروز اکثریت موقوفات حوزه‌های علمیه از سوی برخی‌ها تصاحب شده و دیگر در اختیار حوزه‌ها نیست؛ که در این مورد علما باید اعتراض کنند و وارد عمل شوند تا با احیای مجدد موقوفات، ادامه‌ی مسیر توأم با عزت برای حوزه‌های علمیه مهیا گردد.

(عکس از خبرگزاری شبستان)