در قسمت نخست مباحث مربوط به انتخاب هشتمین دوره شورای عالی حوزه به «اعضای شورای عالی حوزه» و تعداد و ویژگیهای فکری آنان پرداختیم.
در قسمت دوم از این پرونده به ساختار و تشکیلات شورای عالی حوزه میپردازیم:
۱- طرح و برنامه
اعتبار و قوام اصلی شورای عالی حوزه به اعضای اصلی آن است و تعداد هفت یا نه نفر از مدرسان عالی حوزه که اغلب تجربه مدیریت مسائل حوزوی نیز داشتهاند، عالیترین نهاد تصمیمگیری و سیاستگذاری در حوزههای علمیه را تشکیل میدهند.
اما آیا این تعداد به تنهائی میتوانند در جلسات هفتگی خود طرحهایی که نیاز به مطالعات و پشتوانه کارشناسی دارد را تدوین و تنظیم و بررسی کنند؟ قطعا این شورا نیازمند پشتوانهی کارشناسی قوی و خبره است. روال سایر نهادها و شوراها هم همیشه مبتنی بر کمیسیونها و تیمهای کارشناسی بوده است. مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام با پشتوانه کمیسیونهای تخصصی یا شورای نگهبان که با تکیه بر«شورای فقهی» موضوعات را بررسی میکند.
«شورای عالی حوزه» نیز اگرچه در ساختار خود بخشی با عنوان «طرح و برنامه» در نظر گرفتهاست اما با بررسیهای صورت گرفته متاسفانه این بخش با ضعف در اجرای وظایف خود عملا سطح طرحها و برنامههای این شورا را تنزل داده است. اگرچه در تعداد اصلی اعضای شورای عالی حوزه محدودیتهای مختلفی وجود دارد اما واحد طرحوبرنامه میتواند با گسترش ارتباط با طیفهای مختلف حوزویان آنان را در تصمیمسازی و ارائه طرحها و پیشنهادات سهیم سازد.
به نظر میرسد یکی از اولویتهای اصلی شورای عالی حوزه دور هشتم تغییر جدی در واحد طرح و برنامه و ارتقای سطح آن از یک بخش «تکنفرهی بدون خروجی» به شورای مشورتی با عضویت دهها نفر از اساتید و صاحبنظران است. یکی از انتقادات جدی حوزویان عدم بهرهمندی و استفاده شورای عالی حوزه از نظرات سطوح و بخشهای مختلف حوزویان است. اگر چه پیش از این در جلسات مختلفی از تعدادی از اساتید برای تبادل نظر دعوت شدهبود اما «جلسات مقطعی» متداول و تکراری در نهادها با «عضویت اساتید و صاحبنظران در کمیسیونها و کمیتههای مختلف شورای عالی» بسیار متفاوت است.
۲- ارتباطات و روابط عمومی
به جرأت می توان گفت که «شورای عالی حوزه» تقریبا تنها نهادی است که در ساختار و تشکیلات خود واحد «روابط عمومی و ارتباطات» را ندارد! حتی اگر در چارت تشکیلاتی هم این بخش در نظر گرفته شده باشد مهم آن است که تاکنون چنین بخشی فعال نبوده است. شاید علت اصلی بیاطلاعی حوزویان از جلسات و حضور اعضای شورای عالی در اغلب شهرستانها و سایر فعالیتها ، عدم اطلاعرسانی دقیق و کامل است. نتیجهی بی اطلاعی حوزویان هم انتقاد از ضعف عملکرد شورای عالی است و اعضای شورا هم بخاطر منطقی نبودن این اعتراضات به آنها توجه نمیکنند و نتیجه امر تنش جدی بین شورای عالی حوزه و بدنهی حوزیان است!
قطعا وجود روابط عمومی فعال میتواند ارتباط دوسویهی قوی بین شورای عالی و حوزویان ایجاد کند. وظیفه و حق طبیعی شورای عالی است که از خدمات خود اطلاعرسانی کند و از سوی دیگر سازوکاری برای رفع سوالات و شائبهی حوزویان در خصوص عملکرد خود ایجاد کند.
۳- دبیرخانه
پس از خدمات درخشان حجتالاسلام والمسلمین عبدالفتاح نواب در دهسال مدیریت دبیرخانه شورای عالی حوزه، انتظار جدی حوزویان این بود که فردی جایگزین ایشان شود که بتواند پویایی لازم برای حرکتهای جدید را رقم زند. مباحثات در زمان انتخاب مسئول دبیرخانه شورای عالی حوزه این مهم را به صورت مشروح یادآوری کرده بود.
اما به هردلیلی این اتفاق روی نداد و فردی برای این مسئولیت انتخاب شد که انگیزهی لازم جهت تحول و ایجاد فضای فعال در این شورا را نداشت. نگاهی به عملکرد یک سال اخیر به خوبی نشان میدهد که نمودار فعالیتهای مسئول دبیرخانه بسیار کند و بدون تحول بودهاست.
قطعا مسئول دبیرخانهی فعال، پرانگیزه و جوان(از جهت روحیه و توانمندی) میتواند سایر بخشهای دبیرخانه را دچار تغییر و تحول اساسی سازد. تحولی در راستای ارتقای سطح شورای عالی حوزه که قطعا مورد انتظار رهبر معظم انقلاب، مراجع تقلید و عموم حوزویان است.
انتخاب دور هشتم اعضای شورای عالی حوزه فرصت و بهانهی مناسبی است تا در بخشهای مختلف شورای عالی از جمله مسئولیت دبیرخانه تغییر و تحول جدی روی دهد.