سخنان مقام معظم رهبری در مورد قره‌باغ
مردم جمهوري آذربايجان مورد تجاوز ارامنه قرار گرفته‌اند و دولت ارمنستان در اين ماجرا متجاوز است. ارامنه ايران نيز درگذشته دولت ارمنستان را به سبب ارتكاب اين تجاوز محكوم كرده‌اند و ما اميدواريم اين جنگ تحميلي هر چه زودتر با پيروزي جبهه حق پايان يابد[۱]در منطقه قره‌باغ، دولت ارمنستان و ارامنه‌ی آن منطقه به مسلمانان ستم می‌کنند. ما این حرکاتی را که اخیراً ارامنه در منطقه‌ی قره‌باغ، به پشتیبانی دولت ارمنستان انجام می‌دهند، محکوم می‌کنیم[۲] .در منطقه‌ی قفقاز نیز دولت‌هایی که می‌توانستند با اعمال فشارهای معمول، مانع از کشتار مسلمانان قره‌باغ شوند، نه‌تنها اقدامی جدی نکردند ، بلکه تلاش میانجی‌گرانه‌ی جمهوری اسلامی را هم آماج توطئه و مخالفت خود ساختند[۳]
مقدمه
آذربایجان منطقه‌ای عالم‌خیز است، و در طول تاریخ تشیع علمای اهل لنکران و بادکوبه بر تارک آسمان شیعه درخشیده‌اند، حتی سلطه ۷۰ ساله کمونیست بر منطقه و سیاست ضد مذهبی که آنان در پیش گرفتند نتوانست ارادت مردم منطقه به مکتب اهل‌بیت(س) را زایل نماید، بحران قره‌باغ در بطن خود، بحرانی نقطه‌ای و بدون ارتباط با تحولات پیرامون خود نیست و ریشه حقیقی اختلافات ارضی و قلمروهای سیاسی در قفقاز و آذربایجان را باید درگذشته دور بررسی کرد. قره‌باغ از مناطق شمالی ایران بود که در عهدنامه گلستان از ایران جدا شد. با فروپاشی حاکمیت تزاری ، آذربایجان و ارمنستان تا حدودی مستقل شدند اما با قدرت‌گیری اتحاد جماهیر شوروی مجدد تحت حاکمیت این نظام سیاسی قرار گرفتند. با تضعیف شوروی در سال ۱۹۸۸ ارمنیان خواستار استقلال، توسط ارتش جمهوری آذربایجان به رهبری حیدر علی‌اف طی سه سال به‌شدت سرکوب شدند. در واکنش ، ارتش ارمنستان برای دفاع از ارمنیان وارد عمل شد و طی یک جنگ سه‌ساله (۱۹۹۱ – ۱۹۹۴ ) مناطق قره باغ را به تصرف درآورد و جمهوری« آرتساخ » را به رسمیت شناخت.
کینه‌های قدیمی و معضلات داخلی الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان را بر آن داشته تا با بهره‌گیری از تفکرات نو عثمانی‌گری اردوغان و کمک‌های او قره باغ را باز پس گیرد. ارسال ده‌ها فروند هواپیمای پشتیبانی از اسراییل به باکو در چند روز اخیر، افتتاح سفارت ارمنستان در بیت‌المقدس و گسترش روابط با اسراییل، اعلام آمادگی ارسال ده‌ها بالگرد و صدها نیروی مسلح توسط پاکستان به آذربایجان و…… نشانگر پیچیدگی وضعیت فعلی است.اما نتیجه احتمالی این جنگ مثل آتش‌بس‌های قبلی خواهد بود. تداوم موازنه قدرت‌های خارجی و قره‌باغ مظلوم که در سایه قدرت‌طلبی‌های خاندان الهام علی‌اف و اشغالگری ارامنه و استفاده ابزاری غربی‌ها له می‌شود، متأسفانه باعث شد از ابتدای بحران تاکنون در حدود ۲۰۰۰نفر کشته و زخمی شوند. این گزارش سعی دارد به بررسی علل و اهداف شکل‌گیری بحران در قره باغ بپردازد، و پیشنهاداتی ارائه نماید.
علل و اهداف شکل‌گیری بحران در قره باغ
سیاست‌های دولت آذربایجان :
- ایران هراسی: الهام علی‌اف، اردوغان و پان‌ترکیسم‌ها در پیوندی نامیمون سعی دارند با موج‌سواری بر روی تحولات منطقه موجی از ایران هراسی راه بیندازند، بعد از بحران قره‌باغ رسانه‌های معاند سعی دارند ایران را حامی ارمنستان جلوه داده و ماشین‌هایی که حامل کالا به سمت قفقاز هستند را تجهیزات نظامی معرفی نمایند، عناد و دشمنی نظام سیاسی آذربایجان به حدی بوده است که در طول سال‌های گذشته مراکز کمیته امداد امام خمینی(ره)، هلال‌احمر و حتی مدارس دینی و حوزه‌های علمیه در این کشور به اتهام ارتباط با ایران را تعطیل کردند.
- شیعه هراسی: باوجودآنکه بیش از ۹۰درصد جمعیت آذربایجان شیعه و دارای همبستگی‌های عمیق با مکتب اهل‌بیت(س) و جمهوری اسلامی هستند، خوشایند نظام حاکم در آذربایجان نیست، آنان در پی از بین بردن مظاهر مذهب شیعه و حتی جایگزینی سایر مذاهب دیگر در این کشور هستند، حضور گروه‌های وهابی و تکفیری در این منطقه زنگ خطر را به صدا درآورده است.
- ایجاد نقطه امن برای خط لوله انتقال نفت توسط دولت آذربایجان : تضمین تاراج نفت جمهوری آذربایجان توسط شرکت‌های اروپایی و تداوم ترانزیت نفت به اسراییل نکته قابل‌توجه است.
- فرایند ضد روسی و غربی‌سازی توسط علی‌اف:علی‌اف قصد دارد علل شکست و ناکارآمدی دولت آذربایجان را عناصر نزدیک به روسیه معرفی کند و فرایند غربی شدن در این کشور را با تحریک احساسات مردم شدت بخشد.
سیاست دولت ترکیه
- گسترش ایده پان‌ترکیسم در منطقه: اردوغان سعی دارد با گسترش ایده نوعثمانی‌گری جنگ ترک علیه غیر ترک را در منطقه روشن نماید. اردوغان سعی دارد احساسات ترکی مردم منطقه را تحریک نماید و جنگ و آشوب را در منطقه روشن نماید.
- ایجاد جنگ‌های نیابتی در منطقه: اردوغان با گسیل دادن حدود ۳هزار نیروی تکفیری ترکمن(گردان‌های حمزه) از سوریه به قره‌باغ آتش جنگ و درگیری را در منطقه افزایش داده است، سیاست ترکیه در طول چند سال گذشته، سیاست تهاجمی نسبت به همسایگان خود بوده است، دست‌اندازی در عراق، سوریه، یونان، قبرس، آذربایجان، ارمنستان باهدف ایجاد چالش و ناامنی در این کشورها و بهره‌برداری سیاسی بوده است، ترکیه سعی دارد با استقرار گروه‌های نیابتی خود در مرزهای ایران انتقام شکست‌های خود را در جنگ سوریه و لیبی را از ایران و روسیه بگیرد.
- تحت‌فشار قرار دادن ایران: حضور نیروهای تکفیری در مرزهای ایران یک خطر جدی است و امنیت منطقه و ایران را به‌شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد.
سیاست رژیم صهیونیستی
- با توجه به پیروزی‌های جبهه مقاومت در سوریه و استقرار آنان در نزدیکی مرزهای سرزمین‌های اشغالی، رژیم صهیونیستی احساس خطر بیشتری می‌کند و سعی دارد با همکاری گروه‌های تکفیری و ترکیه و نزدیکی به مرزهای ایران به ایجاد موازنه قدرت بپردازد، و بتواند از جبهه مقاومت و ایران اسلامی امتیاز بگیرد و در صورت نیاز با ایجاد عملیات‌های پارتیزانی همانند مرزهای شرقی ایران امنیت ایران را دچار چالش جدی کند.
- بهره‌برداری از منابع نفتی آذربایجان: آذربایجان دارای منابع نفتی مناسبی است، اسرائیل سعی دارد با ورود به منطقه زمینه بهره‌برداری از نفت منطقه را فراهم آورد.
سیاست دولت روسیه و غرب
- در طول چند سال گذشته منطقه آسیای میانه حیات خلوت روسیه بوده است و حضور نظام‌های متمایل به غرب برای روس‌ها خوشایند نیست، انقلاب‌های مخملی در برخی از کشورهای منطقه زنگ خطر را برای روسیه به صدا درآورده است، روسیه سعی دارد با چراغ سبز نشان دادن به آذربایجان برای حمله به ارمنستان، دولت ارمنستان که طرفدار غرب است را تأدیب نماید.
- دول غربی: هرچند دول غرب خواستار آتش‌بس فوری در منطقه هستند اما آنان به دنبال منافع و استقرار نظام سیاسی متمایل خود در منطقه بوده و هستند، زمینه‌سازی انقلاب‌های رنگی و حمایت از نظام‌های وابسته جزئی از این سیاست است.
پیشنهادها:
- وظیفه شرعی، اخلاقی، انسانی و قانونی هر مسلمانی است که از مردم آذربایجان دفاع نماید. باید نظرات مقام معظم رهبری در مورد اشغال قره‌باغ توسط ارمنستان و عدم اجازه ایشان برای فروش اسلحه و تجهیزات نظامی به کشور ارمنستان در رسانه‌های منطقه به‌صورت گسترده منتشر گردد.
- بیانیه رسمی مراکز حوزوی ، سخنرانی و مصاحبه علما و اساتید حوزه‌های علمیه برای حمایت از قره باغ و مسلمانان منطقه و محکومیت سیاست‌های ضد دینی و تنش آمیز دولت آذربایجان در طول سال‌های اخیر باید موردتوجه قرار گیرد و در میان مردم منطقه منتشر گردد.
- برگزاری مراسم ترحیم و بزرگداشت شهدای آذربایجان باید موردتوجه قرار گیرد.
- اساتید، فضلا و طلاب آذربایجانی مقیم ایران با اعلام بیانیه رسمی از سیاست دولت‌های متخاصم منطقه پرده بگشایند و حمایت خود از مردم و منطقه قره باغ را نشان دهند.
- ۹۰ درصد جمعیت آذربایجان شیعه هستند هرچند سیاست‌های ضد مذهبی دولت آذربایجان مردم را از هویت خود دور کرده است، وجود خلأ هویتی در آذربایجان در بلندمدت موجب رشد وهابیت، پان‌ترکیسم در این کشور می‌شود که به ضرر ایران است، جمهوری اسلامی باید در سیاست‌های خود نسبت به این کشور تجدیدنظر نماید.
- درگذشته اکثر جمعیت قره باغ مسلمان بودند که باسیاست‌های دولت ارمنستان ترکیب جمعیتی این منطقه به نفع ارمنی‌ها تغییر کرده است، باید جمهوری اسلامی ایران نسبت به این سیاست موضع واقع‌بینانه داشته باشد.
- تنش‌زدایی در منطقه: جمهوری اسلامی می‌داند که ایجاد تنش و حضور نیروهای تکفیری در منطقه، و جنگ نیابتی به نفع هیچ‌کس نیست، بنابراین باید سعی نماید تا طرف‌های درگیر در منطقه را به مدارا دعوت کند، تا زودتر آتش‌بس حاکم گردد.
- مقابله باسیاست‌های تنش‌زایی ترکیه و پان‌ترکیسم در مرزهای ایران: نیروهای پان‌ترکیسم تحت هدایت ترکیه سعی دارند قومیت ترک را علیه دولت مرکزی ایران بشورانند و تبلیغ نمایند که ایران طرفدار دولت ارمنستان است و در حق ترک‌ها اجحاف می‌کند، ایران باید سیاست پویایی نسبت به این جریان داشته باشد.
- افزایش ارتباط علمایی میان ایران و آذربایجان: علمای بادکوبه و لنکران و دیگر نقاط منطقه از عالمان و دلسوزان مکتب اهل‌بیت(ع)بوده و هستند، اما سیاست فشار دولت آذربایجان این ارتباط را با چالش جدی روبه‌رو ساخته است، ایران اسلامی و حوزه‌های علمیه باید با ارتباط رسمی با شیخ‌الاسلام و علمای دولتی این کشور زمینه بهبود ارتباط سایر علما را فراهم آورند.
- ساماندهی اساتید، فضلا و طلاب آذربایجان: وجود طلاب عالم، فاضل، دلسوز، خوش‌فکر، ارادتمند به مکتب اهل‌بیت(س) سایر کشورها در ایران اسلامی ظرفیت عظیمی را برای نشر و گسترش معارف اهل‌بیت(س) فراهم آورده است، اما به علت مشکلات ساختاری این ظرفیت رو به فراموشی رفته است و هیچ نهاد رسمی به این مسأله ورود پیدا نمی‌کند، مسئولان محترم باید از امکانات و زمینه‌هایی که انقلاب اسلامی منتج از مکتب اهل‌بیت(س) و خون شهدا در اختیار آنان قرارداده است، استفاده کامل ببرند، و با ایجاد مراکز مذهبی، فرهنگی مانند ساخت حسینیه و…. اقدام به ساماندهی این طلاب نمایند.