مقدمه:«شنبه‌های فقهی» ایده‌ای است که توسط یکی از فضلاء حوزه پیگری و اجرا میشود. آشنائی ما با این برنامه در حد کامال اطلاع‌رسانی بود و از آنجائیکه دغدغه‌ی اصلی آن احیاء بحث و تبادل نظر درباره مسائل و نظرات مختلف علمی است مورد توجه سایت مباحثات نیز قرار گرفته و از بانی این جلسه درخواست کردیم گفت‌وگوئی در این زمینه داشته باشیم:
- در ابتدا خودتان را معرفی بفرمائید و درباره ایده‌ی شکل‌گیری «شنبه‌های فقهی» توضیح بفرمائید که چگونه آغاز شد:
بسم ﷲ الرحمن الرحیم و صلی ﷲ علی محمد و آله الطاهرین و لعنه ﷲ علی اعدائهم اجمعین
در ابتدای عرائضم از پیگیری‌های سایت مباحثات کمال تشکر و امتنان و آرزوی فزونی توفیقات را دارم .
بنده محمد مهدی مقیسه هستم سال ۷۸ وارد حوزه علمیه قم شدم و بعد از اتمام مقدمات و سطح ، حدود ۱۳ سال از درس خارج حضرات آیات مرحوم هاشمی شاهرودی ره ، احمدی شاهرودی (حفظه ﷲ) و شهیدی پور (حفظه ﷲ) بهره بردم و از سال
دوم طلبگی مشغول به تدریس در سطوح مختلف تا مکاسب و رسایل شدم .
حدود چهار سال پیش در گعده هایی که در مورد دغدغه های مختلف حوزه با دوستان داشتیم جای خالی مباحث علمی در قالب جلسات دوستانه که با کمترین حاشیه برگزار میشود و موجب تولید علم و تضارب آراء میشود را در حوزه و در بین خودمان احساس کردیم .
لذا تصمیم گرفتیم جلساتی را نه در آخر هفته که معمولا همراه با تعطیلی است بلکه در یک وقت کاملا زنده مثل روز شنبه که اول هفته است و معمولا فضلاء شادابی خوبی دارند تحت عنوان شنبه های فقهی برگزار کنیم .
- وضعیت فعلی این نشست‌ها و گعده‌های علمی به چه شکلی است. تاکنون چند جلسه برگزار شده‌است؟ در چه موضوعاتی است؟ محل این جلسات کجاست و چه وضعیتی دارد؟
الحمدلله این جلسه وارد سال چهارم میشود و حدود ۵۰ جلسه دوساعته در قالب موضوعات فقهی ، اصولی ،کلامی و رجالی برگزار شده است و یک مناظره علمی در موضوع (افساد فی الارض) هم برقرار کردیم .
سعی کردیم مدعوین جلسه همه از اساتید سطح یا خارج باشند که بتوانیم رفت و برگشت علمی خوبی را در مطالب رقم بزنیم لذا دوستان زیادی که خواستار استفاده از مطالب جلسه بودند را در کانالی به همین نام در ایتا (https://eitaa.com/shfeghhi) عضو کردیم و لینک را در گروههای متعددی ارائه کردیم که راه را برای استفاده دیگر عزیزان باز نگهداریم .
محل جلسات در منزل بنده است و با کمترین تکلف و هزینه از اذان ظهر شنبه ها به مدت دوساعت برگزار میشود و انصافا لطف و همت دوستان را در حدوث و بقاء جلسه باید لحاظ کرد که بدون توجه به کمترین امور مادی و فقط برای ایفاء و استیفاء مطالب علمی رنج این نشست را در این زمان از روز تحمل می کنند.
ناگفته نماند که در بعض جلسات از حضور اساتید و بزرگوارانی همچون آیتﷲ احمدی فقیه بهره بردیم که لطف کردند و به بنده حقیر منت گذاشتند .
- روش تعیین موضوعات جلسات مشورتی است یا فردی؟ چه معیار و ملاکی برای تعیین موضوع جلسات دارید؟
سعی کردیم که موضوعات مطرح شده از قالب فقه و اصول و کلام و رجال خارج نشود و موضوعات مستحدث اجتماعی و حوزوی را در همین قالبها به چالش بکشیم .
بهره بردن از زحمت یکی از دوستان که گاهی ماهها بر یک موضوع متمرکز و دست به قلم شده و مقاله یا پایان نامه ای را به رشته تحریر در آورده است و نقدهای ارتجالی دوستان و غربال کردن یافته های علمیشان که در درس های خارج تحصیل کرذه اند و شناختن نقاط قوت و ضعف در بحثها و آشنایی با مبانی اساتید متعدد از امتیازات این جلسه است .
- در قم موسسات و مراکز زیادی هستند که جلسات علمی برگزار می‌کنند. چرا یک استاد حوزه چنین روشی را برای برگزاری این جلسات انتخاب کرده‌است؟ به نظر شما جلسات سازمانی و موسسات دیگر چه نقاط ضعفی دارد؟
این سبک از گعده های علمی سیره سلف از علمای ما بوده و شاید یکی از امتیازات حوزه نجف در قدیم الایام استفاده از وقتهای به اصطلاح مرده در مراسمات و گعده های مناسبتی بوده است .
در احوالات خاندان کاشف‌الغطاء (علیهم‌الرحمه) که سرآمد اساتید و علمای شیعه به حساب می آیند و نسلی پر برکت از حیث علم و علماء هستند نوشته اند که مجالس علم و مراودات علمی از کوچکی و سنین طفولیت بین آنها رایج بوده است و شاید یکی از علتهای رواج روحیه تعلم و کسب فضیلت ایجاد این بستر بین آنها باشد.
قرار دادن فراگیری مطالب علمی در بوروکراسی های اداری و تشریفات موسسات علمی و پزوهشی نه تنها کمکی به شکوفایی اینگونه مباحث نکرده بلکه در بسیاری از مواقع مانع بسیار جدی برای تحقق این هدف بوده است .
جرات دادن به ارائه مطالب جدید و بکر در قالب دوستانه و گعده ای و ایجاد بستر تضارب آراء و نقدهای ارتجالی امتیازاتی است که نمی توان به راحتی در اینگونه موسسات به آنها دست پیدا کرد .
از همه مهم تر ایجاد فرهنگ مباحثه علمی در دیدارها و جلسات بجای گفتگوهای بی فایده یکی از اهداف جدی این جلسه است .
لزوم آگاهی طلاب از مسایل اجتماعی و سیاسی گاهی تلقی به بحث کردن های سطحی و بدون ضابطه علمی می شود که آسیب جدی حوزه امروز است لذا می توان این آگاهیها را در قالب بحثهای عالمانه و فقیهانه تحصیل کرد و همین مباحث اجتماعی و سیاسی را به چالش کشید .
- «شنبه‌های فقهی» مبتنی بر گفتوگو و گعده‌های علمی است. ارائه نظر و شنیدن نقدها. به نظر شما حوزه علمیه در این زمینه چه جایگاهی دارد و آیا زمینه‌ی گفتوگو میان نظرات مختلف و حتی متضاد در حوزه فراهم است؟ چه مشکلاتی در این زمینه وجود دارد؟
معتقدیم کرسی های نظریه پردازی ابتدا در قالبهای کوچک و با بضاعت علمی کم آغاز و معنی می شود سپس به پختگی مطلوب میرسد .
طلاب و فضلاء در ارائه مطب زمانی می توانند موفق باشند و مطالبشان از استقامت و استحکام خوبی برخوردار باشد که اینگونه مطالب را در جلسات و قالبهای کوچکتر مشق کرده باشند و مورد نقض و ابرام دوستان و هم‌طرازان خود واقع شوند .
البته لازم نیست تمامی موضوعات در ابتدا از وزان علمی برتر برخوردار باشد بلکه به حسب بضاعت علمی نظریه پرداز و مخاطبین وی می توان مطالب را در قالبهای متعدد علمی تصویر کرد لذا اینگونه از جلسات را به طلاب جوان و کسانی که در ابتدای سطح هستند هم پیشنهاد می کنیم .
مجال تضارب آراء علمی الزاما به معنی نظر دین نیست بلکه بهره گیری از تراکنشات ذهنی در حل معضلات و شبهات است که گاهی طرفین اختلاف هردو به حق و گاهی هر دو به باطل سوق پیدا می کنند لکن این توامندی در ایجاد چالشها و حل آنها پدید می آِید که کرسی نظریه پردازی هم همین مهم را دنبال می کند .
- چنانچه زمینه‌ی برگزاری این جلسات در یکی از موسسات رسمی فراهم شود آیا شما ترجیح می‌دهید این جلسات را به یک برنامه رسمی تبدیل کنید تا ترجیح می‌دهید همان فعالیت فردی باشد؟
تجربه نشان داده که هرچه این جلسات از تشریفات کمتر و پشتیانی کمتر از سوی ارگانها و موسسات واقع شود موفق‌تر و خروجی بهتری خواهد داشت .
و اگر رسمی بودن جلسات به معنی جدیت و همت افراد در برگزاری و پیگیری آن باشد موافق آن هستیم و هم اکنون در جلسات شنبه های فقهی هم از آن بهره می بریم ولی اگر به معنی تشریفات اداری و موسسه ای است خیلی موافق با آن نیستیم و آن را موفق نمی دانیم.
- برای شما و حرکتی که آغاز کرده‌اید آرزوی موفقیت داریم