بخش اول
مخاطب: «تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان حوزه» _ «طلاب و جریانات تحول‌خواهِ موجود در حوزه»
هدف نگارش: «تسهیل‌سازی ورود حوزه به عرصه‌های مختلف تولید علوم انسانی، در گام دوم انقلاب»
هم‌زمان با شروع گام دوم انقلاب و باالتفات به ورود نظام اسلامی به مرحله‌ی جامعه‌سازی، ضرورت تولید نرم افزار علمی این حرکت پیچیده و تمدنی، بیش از پیش احساس می‌شود.
از طرفی با تحلیل و مقایسه‌ی میان حوزه‌ی موجود و حوزه‌ی مطلوب نتیجه‌ای جز ضرورت تحول اصیل، نخواهیم داشت.
بدون شک تحول همواره در همه‌ی سیستم‌های بزرگ، دشوار و زمان‌گیر است، اما به طور خاص در مجموعه‌های دارای قدمت زیاد که روش‌ها در آن، رنگ تقدس گرفته، بسی دشوارتر و زمان‌برتر می‌باشد.
اندیشمندان و تصمیم‌گیران حوزه دیر یا زود، باور خواهند کرد که حوزه‌ی موجود، در نسبت سنجی میان تولیدات علمی و خروجی‌های سازمانی فعلی‌اش با تولیدات و خروجی‌های سازمانی که با درک افق‌های بلند انقلاب اسلامی، در چشم‌انداز حوزه‌ی مطلوب بدان‌ها نیاز دارد، بسیار عقب است.
به تصور نگارنده، با بررسی وضعیت فعلی حوزه، می‌توان مدعی شد که در مجموع، اهمِّ مطلوبات در راستای حرکت تحولی حوزه عبارت است از:
اصلاح ساختاری سیستم آموزشی_تربیتی که شامل:
- اصلاح متون درسی
پیشنهادات:
_ساده‌سازی متون درسی
_ بروزرسانی محتوا
_ حذف زوائد
_ تکمیل نواقص
_ درسی‌سازی محتوای آموزشی
- ارتقا سطح مهارتی علمی طلاب
پیشنهادات:
_ نهادینه کردن رویکرد تحقیقی و پژوهش محوری
_ جمع تحقیقی و جمع اندیشی
_ تعامل صحیح علمی با اندیشمندان در مرحله فراگیری و تحقیق(بسترهای نرم پیشرفت علمی چون حقیقت‌جویی،حق‌پذیری، استدلال‌محوری، رجوع به منابع اصیل، روحیه‌ی نقّادی، ادب، حلم و سعه‌ی صدر علمی، آزاداندیشی، حرّیت و …)
_ آموزش مهارت‌هایی چون تندخوانی، استفاده از هوش مصنوعی، نرم‌افزارهای اسلامی، مهارت کار با نرم‌افزارهای مورد نیاز و سایر محیط‌های رایانه‌ای، یادداشت‌برداری و … .
- اصلاح شورای عالی حوزه یا بازطراحی ساختاری در جایگاه شورای عالی حوزه به عنوان کلان‌ترین نهاد تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز حوزه
پیشنهادات:
_ تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی هدفمند در سطح کلان حوزه، با سازوکاری که در نهایت، طرح‌ها از دل مجوعه‌های نخبگانی موجود در حوزه، ابتدا کارشناسی شده و سپس تصویب و اجرایی شوند،
_ آموزش ضمن خدمت مدیریت و تصمیم‌سازی به مسئولین و مدیرانی که در آینده بر کرسی‌های مدیریتی کلان حوزه خواهند نشست.
- سامان‌دهی به سیستم اداری حوزه
پیشنهادات:
_ تلاش برای ایجاد ساختاری هم‌افزا برای تسریع هر چه بیشتر در حل مشکلات مراجعین(استفاده از ظرفیت عظیم فضای مجازی)
_ ضرورتِ برخوردِ با نشاط و عزت مدارانه ی کارکنان و پشت میزنشین‌ها با طلاب
_ حاکم نشدن بروکراسی اداری بر بخش‌های مدیرتی و اجرایی
_ تلاش برای تسهیل در دسترسی طلاب به سطح‌های بالای مدیریتی
_ ارتقاء هر چه بیشتر سطح خدمات الکترونیک به نحوی که تمامی تقاضاها به صورت الکترونیک قابلِ پیگیری و بررسی باشند
- طراحی نظام تهذیبی هدفمند و تدوین چشم‌انداز روشن تربیتی، متکی بر آموزه‌ها و روش‌های اصیل تهذیب نفس
پیشنهادات:
_ دستیابی به آماری دقیق از آسیب‌ها و تهدیدهای تهذیبی بالفعل حوزه
_ نگارش نقشه‌ی راه تربیتی ناظر به آسیب‌های شناسایی شده
_ پرهیز و جلوگیری از تصمیمات و اقدامات سلیقه‌ای و کارشناسی نشده
_ همکاری با بزرگان تهذیبی حوزه در همه مراحل از طراحی نقشه‌ی راه تا مقام اجرا
_ تقویت بخش مشاوره در مدارس با استفاده از مشاورین فعال، متعهد و خبره در مشورت
_ نظارت بر دروس اخلاق و مربّیان تربیتی.
- طراحی نظام تبلیغ دینی
پیشنهادات:
_ تشکیل مرکز رصد ضرورت‌های تبلیغی اجتماعی و ارائه پیشنهادات تبلیغی
_ تلاش برای تحقق راهبرد الگوسازی و الگوگیری علاقه‌مندان نوپای عرصه‌ی تبلیغ از مبلغان فعال، موفق و متعهد
_ تأسیس مرکز رسانه‌ای قوی حوزوی با هدف تبلیغ رسانه‌ای کلان دینی
_ تصویب قوانین و آئین‌نامه‌ی دقیق و کارشناسی شده در جهت آموزش محتوا و فرم تبلیغی مطلوب به طلاب و همچنین نظارت دقیق بر محتوای تبلیغی مبلغین و تصویب قوانین مناسب به عنوان تعریف صلاحیت‌های لازم برای تلبس به پوشش روحانیت.
- بازطراحی نظام معیشتی طلاب
پیشنهادات:
– پی‌ریزی نظامی مبتنی بر عزت و مناعت
- مُکفی نیازهای زندگی عادی طلاب و از همه مهمتر منطبق بر صلاحیت‌های واقعی و عادلانه، نه تبعیض‌های ناروا
پیشنهادات:
_ تأمین نیازهای واقعی زندگی عادی و روزمره
_ ارائه‌ی تسهیلات در جهت حل نیازهای ابزار آموزشی، تبلیغی و پژوهشی چون لب‌تاب، نرم‌افزارها، وسایل تبلیغی، حضور در دورهای آموزشی و مهارتی لازم و… .
- ضرورت طراحی نظام تأمین منابع و بودجه، متکی بر دو اصل مهم:
– عدم عوام‌زدگی حوزه که تا حدود قابل توجهی معلول استقلال از مردم
و حرّیت حوزه که معلول استقلال آن از دولت‌هاست.
پیشنهادات:
_ استفاده از ظرفیت عظیم وقف‌های مرده حوزه‌های علمیه
_ احیای سنت وقف و نذر
_ ورود بدون حاشیه در سرمایه‌گذاری و بهره‌وری از سرمایه‌گذاری در کارهای تولیدی
_ جهت‌دهی در مصرف وجوهاتی که توسط نهاد مرجعیت از مردم أخذ می‌شود، به وسیله‌ی هماهنگی بیشتر بین دفاتر مراجع.
این موارد تنها بخشی از مهم‌ترین سرفصل‌هایی است که می‌توان برای یک تحول اصیل و عمیق در حوزه پیگیری کرد؛ تحولی از متن حوزه و با همکاری بزرگان و بخش‌های مختلف مدیریتی حوزه.