روز ۲۱ بهمن نشست صریح و بدون واسطه‌ی تعدادی از طلاب و نخبگان حوزه علمیه به آیت‌ﷲ اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور برگزار شد. در این نشست طلابی از قم و مناطق مختلف کشور به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند. با توجه به برخی نقدهای پیش آمده در خصوص این برنامه گفت‌وگوئی با حجت‌الاسلام مهدی رهنما انجام داده ایم. وی مسئول مدیر بخش سطح مدرسه تخصصی فقه امام کاظم  بوده که به عنوان یکی از اساتید نخبه در این جلسه به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت.

مشاهده گزارش خبرگزاری حوزه از این نشست 

• جناب آقای رهنما! درباره مقدمات شکل‌گیری نشست صریح و بی واسطه‌ای مدیر حوزه‌های علمیه با جمعی از اساتید و نخبگان و طلاب بفرمایید. آیا از نظر شما این برنامه به صورت سفارشی بوده‌است؟

همانطور که در خبرهای مربوط به این برنامه هم آمده است، فلسفه‌ی این نشست‌ها صحبت‌های بی‌پرده و مستقیم با مدیران تصمیم‌گیر است و این جلسه را هم آیت‌ﷲ آقای اعرافی زحمت کشیدند و دستور انجام آن را دادند و ظاهراً اینطور بوده که جناب آقای بهاری به عنوان مدیر نخبگان چهار نفر را معرفی کردند که یکی از این افراد بنده هستم، چون بنده عضو این بنیاد نخبگان حوزه به عنوان استعداد برتر الف سطح چهار -به زعم آقایان- هستم. چهار نفر را به عنوان استعداد برتر انتخاب کرده بودند، دو نفر از مدارس مقدمات که یک نفر از مدرسه‌ی حقانی و یک نفر از مدرسه‌ی معصومیه و دو نفر از سطح عالی صحبت کردند که طبیعتاً افرادی که از مقدمات هستند را جناب آقای همّتیان و افرادی که از سطح عالی هستند را جناب آقای حامدی معرفی کردند.

با توجه به اینکه جناب آقای ملکی –قائم مقام حضرت آیت‌ﷲ اعرافی- برای مدیریت حوزه‌های علمیه‌ی غیر از استان قم –که تحت اشراف مرکز مدیریت قم هست- کشور را به سه منطقه بر اساس جغرافیا تقسیم کردند، از هر منطقه دو طلبه صحبت کردند که در مجموع شش طلبه می‌شد و در مجموع ۱۴ نفر محضر آیت‌ﷲ اعرافی صحبت کردند.

اینکه آقای بهاری، بر اساس حسن ظن بنده را انتخاب کردند و بقیه آقایان مانند آقای آقای سید سجاد موسوی، جناب آقای تالکی و برادر دیگرمان را بر چه اساسی انتخاب کردند، یا جناب حاج آقا همتیان –به‌عنوان مدیر مدارس حوزه- این دو بزرگوار را بر چه شاخصی انتخاب کردند را واقعاً نمی‌دانم، اما اینکه گفته شود که افراد سفارشی انتخاب شوند، این را متوجه نمی‌شوم، چون حداقل در خصوص بنده هیچ سفارش خاصی نشد.

• مطالبی که از سوی افراد مختلف بیان شد به چه صورتی بود؟

در ابتدای جلسه به مناسبت ایام یک مدیحه‌خوانی بود، بعد مجری دعوت کردند و از افرادی که در استان‌ها بودند گفت‌وگو شروع شد و افراد استان‌ها و کسانی که از قم تشریف داشتند، یکی در میان بودند. چهار نفر نخبگان هم در انتها، پشت سر هم صحبت کردند. به نظرم مطالب خیلی متنوعی مطرح شد. شاید حتی به ذهن می‌آید که مثلاً اگر کارگروهی می‌شد و آن افراد در جمعی، صحبت‌هایشان را مقداری پخته‌تر می‌کردند بهتر بود. هرچند مسلماً همانطور که بنده هم قبل از جلسه حداقل با ده نفر از دوستانم مشورت کردم و نوشته‌ی خودم را به چند نفر از دوستان و اساتید تقدیم کردم که ببینند، طبیعتاً آن دوستان هم این کار را کردند، حتی برخی در مقدمه‌ی فرمایشاتشان تأکید می‌کردند که ما به نمایندگی از جمعی یا با گفت‌وگویی با جمعی صحبت می‌کنیم. آن طلبه‌ی مدرسه‌ی حقانی با عده‌ای از دوستان خود مشورت کرده است. اما شاید با یک کار کارشناسی یا کارگروهی بهتر می‌شد، از سوی دیگر ممکن است کسی بفرماید که همینطور آزادانه‌تر، صریح‌تر و دلی‌تر بهتر باشد. این را هم تاکید کنم مشورت این افراد با دوستان یا اساتید به معنای چک کردن متن خود با مسئولین نیست!

شاید هرکدام از دوستان در چندین محور هم فرمایشاتشان را گفتند. یک محور پرتکرار بحث معیشت طلاب بود که دغدغه مشترک بود، هرچند طلبه‌ی عزیزی که از خوزستان روی خط بود، همه‌ی دوستان دیگر را مورد نقد قرار داد که اصلاً چرا باید اینقدر در مورد بحث معیشت گفت‌وگو شود و ما نباید اینقدر به بحث معیشت بپردازیم. مگر حوزه‌ی قبل از انقلاب و زمان حضرات معصومین در چه شرایطی بوده که ما اینقدر بخواهیم به مباحث معیشتی بپردازیم.

دوستان صحبت‌های زیادی کردند و حتی نقدهای نسبتاً تندی هم گفته شد، لذا شاید کم‌تر محوری را بتوانیم بگوییم که به آن اشاره نشده باشد، مخصوصاً آن‌ها که از حوزه‌ی شهرستان‌ها و استان‌ها بودند، به مباحث استانی خودشان و مشکلاتی که دارند می‌پرداختند، از جمله کمبود استاد، کمبود منابع، کمبود امکانات، کمبود رشته‌های تخصصی و ضعف مدیریت‌های استانی که به صورت جدی به آن اشاره شد، نقد شد و بعضاً با عبارت‌های تند و صریحی بود.

• توضیحی درباره مطالبی که خود شما ارائه دادید بفرمائید:

نسبت به عرایضی که بنده حقیر تقدیم کردم، چند باری که توفیق شده بود محضر آقایان مطالبی را تقدیم کردیم و با مشورتی که با دوستان داشتیم، عموماً احساس می‌شد اگر در چندین محور حرف‌ها گفته شود، فق طتیتروار می‌شود و آن هم اشاره به مشکلات تکراری است که هرکدام یک کلمه یا چند جمله‌ی کوتاه است. لذا سعی کردم با یک مقدمه و مؤخره‌ای یک نکته‌ی پررنگ را با یک راهکار مشخص محضر ایشان تقدیم کنم.

لذا عرایضم را بعد از مقدماتی از اینجا شروع کردم که رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای کنگره‌ی حضرت حمزه سیدالشهداء^(ع) مدیریت حوزه را یک مدیریت کارآمد خطاب کردند، به ایشان بابت این عنوان، عرض تبریک داشتم و البته یادآوری کردم که رهبری که این را فرمودند یک مسئولیت بزرگی را هم متوجه شما کردند که باید افرادی در این طراز پرورش پیدا کنند برای تمدن اسلامی که در تعبیر خودِ رهبری معظم آمده بود، همینطور اشاره کردم که در دیدار سال ۹۸، رهبری گفتند که شما برنامه‌های بسیار خوبی را تدوین کردید، اما همت ویژه‌ای می‌خواهد که این برنامه‌ها به اجرا کشیده شود. بعد با توجه به اینکه بنده در مدرسه‌ی تخصصی امام کاظم^(ع) محضر طلاب هستیم، شاید مهم‌ترین چالش پیش‌روی طلاب را این احساس کم‌فایده بودنِ دروس موجودی که در حال خواندن هستند و فاصله‌ی بین دروس موجود با نیازهای جامعه، مأموریت‌ها و رسالت‌هایی که دارند و اینطور شبهات، می‌دیدم. لذا به ایشان عرض کردم که زمانی که رهبری می‌فرمایند جهاد تبیین باید نسبت به اصل انقلاب اتفاق بیفتد، حوزه هم به عنوان جایی که اکنون به صورت جدی مورد هجوم تبلیغات سوء دشمن و نگاه‌های منفی و تخریب‌گونه است، بسیار شایسته است که مدیریت حوزه یک جهاد تبیینی را نسبت به همین برنامه‌هایی که می‌فرمایید کاملاً تدوین شده، با یک گفتمان جدی به محضر اساتید، طلاب و بخش‌های مختلف برسانید و اگر می‌فرمایید که همه‌ی این‌ها به صورت دقیق و روشن تبیین شده باید بتوانید این را آنقدر روشن، جهادگونه تبیین بفرمایید که همان جوانی که می‌خواهد وارد حوزه شود مسیر خود را روشن ببیند و بداند چه مسیری را قرار است طی کند و هم همان جوانی که اکنون در حوزه، در سال‌های ابتدایی این مسیر است، آنقدر مسیر خود را پر از ابهام احساس نکند. لذا عرض کردم اگر این اتفاق بیفتد، هم مشکل ورودی حوزه شما حل می‌شود و هم مشکل انگیزه‌ که برخی دوستان در فرمایشاتشان بود حل می‌شود و مسلماً انگیزه‌ها با یک ارتقای نشاط همراه خواهد بود.

این را محضر ایشان عرض کردم و گفتم مسلماً همانطور که فرمایش رهبری نسبت به اصل نظام با یک نمایشگاه دستاوردهای جمهوری اسلامی نمی‌تواند اتفاق بیفتد، شما هم نمی‌توانید برای تبیین عملکرد حوزه به صرف یک نمایشگاه که برگزار شود، اکتفا کنید، بلکه واقعاً احتیاج است که در درجه‌ی اول مدیران بعد اساتید و خودِ طلّاب نسبت به برنامه‌هایی که حوزه جهت این دارد که یک طلبه را از ابتدای مسیر تا آنجا که قرار است در خدمت پاسخگویی به نیازهای نظام، حوزه و تشیّع قرار گیرد تبیین و ترسیم کند.

این عرایضی بود که بنده داشتم و پیشنهاد روشنم هم این بود که، بنده دو سال قبل به عنوان اسم نخبگان –که بنده خیلی ربط بامسمّایی هم با این عنوان ندارم- پیشنهاد داده بودم که کانون‌های نخبگانی شکل بگیرد تا با آن کانون‌ها، خودِ نخبگانِ حوزه که سرمایه‌های جوان حوزه هستند، در این زمینه‌ها فکر کنند، ایده‌پردازی کنند و وارد میدان شوند. ایشان همان زمان نیز از این پیشنهاد استقبال فرموده بودند و هنوز بخاطر موانعی اتفاق نیفتاده بود، لذا عرض کردم می‌توانید از این ظرفیت کانون‌های نخبگانی در این جهت نیز استفاده کنید، این هم اجمالی از عرایض بنده بود.

– آقای رهنما فکر می‌کنید مطالبی که بیان شد، -به‌ویژه در مواردی که مرتبط با نقد امور مدیریت و اجرایی است- به مرحله‌ی پیگیری و نتیجه‌بخشی واقعی خواهد رسید؟

من شب قبل همین دغدغه را داشتم که مطالبی که گفته می‌شود، چه مقدار به مراحل پیگیری و نتیجه‌گیری واقعی خواهد رسید؟ جواب بسیار خوبی را یکی از آقایانی که در جلسات شورای معاونین آقای اعرافی هم گاهی حضور پیدا می‌کنند، به بنده دادند که به نظرم جواب بسیار درست و دقیقی است، چرا که قبلاً نیز رگه‌هایی از این جواب را در عملکرد آقایان دیدم.

اینکه اولاً دستور نسبت به آن مطلب داده خواهد شد، اینکه به نتیجه برسد یا خیر بماند، مهم‌تر از آن این است که به هرحال محتوایی که آنجا گفته می‌شود، به این دلیل که در یک جلسه‌ی رسمی است، در ذهنیت‌ها اثر عمیقی خواهد گذاشت که به هرحال می‌دانند این مطلب به عنوان دغدغه‌ی یک طیف و بخشی از طلاب مطرح است، و حتی من دیدم که این‌ها در جلسات گفت‌وگوهای بعدی هم مورد استناد و استشهاد قرار می‌گیرد، لذا نمی‌خواهم بگویم که حتماً یک مطلبی به یک پیگیری قطعی می‌رسد، چون خیلی از این‌ها هم مطالب بنیادینی است که اینطور هم نیست که آقایان نسبت به آن‌ها متوجه نباشند و قطعاً متوجه هستند، اما اینکه واقعاً بتوانند به یک سامانی برسانند شاید کار یک روز و دو روز و چند ماه نباشد. اما اینکه به عنوان یک دغدغه‌ی جدی طلاب مطرح است، حتماً برای آقایان آن دغدغه‌ی ذهنی را ایجاد می‌کند.

– در صحبت‌ها فرمودید مواردی بوده که قبل بیان شده اما به نتیجه نرسیده است، باتوجه به اینکه مسئولیت آموزشی هم دارید، به نظر شما چه موانعی هست؟ سازوکار در پیج و خم اداری یا …؟

بنده در مدرسه‌ی امام کاظم^(ع) هم مسئولیت آموزشی و هم مسئولیت اجرایی دارم، به نظرم عوامل زیادی دارد، شاید یکی از عوامل این باشد که نیروهای کارآمد ویژه‌ای که کار تربیت طلبه هم کرده باشند مانند حاج آقای ملکی یا حاج آقای همتیان، تعداد اینطور عزیزان در مرکز مدیریت خیلی زیاد نیست و لذا برخی از کارشناسانی که در آنجا زحمت می‌کشند و برخی از نیروهایی که باید به عنوان بازو به آقای اعرافی کمک کنند، به ذهن من می‌آید که آن توانایی را در فهم مسئله و قدرت حل آن ندارند، این یکی از موانع خیلی مهم است. البته کار در حوزه پیچیدگی خاص خود را هم دارد، ملاحظات بیوت و …، به نظرم این خیلی سوژه‌ی مناسب و خوبی است که می‌تواند مورد پیگیری رسانه‌های حوزوی قرار گیرد.