مباحثات

رسانه فکری تحلیلی حوزه و روحانیت

modarresاهمیت این رشته و لزوم جدی گرفتن آن، از اینجا ناشی می‌شود که اسلام، دین خاتم و کامل و جامعی است که بر خلاف سایر ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی، برای تمام شئون زندگی سیاسی و اجتماعی انسان، واجد برنامه و حداقل، مبانی، مبادی و منابع است که اگر از سوی محققان و پژوهشگران این رشته، به صورت جدی دنبال شود، می‌توان به ساختن الگوی اسلامی از یک حکومت ایده‌آل اسلامی امیدوار بود. برای نمونه در این نوشتار به برخی از نظریات اندیشوران اسلامی که سده‌ها قبل، به تبیین رابطه میان دین و سیاست پرداخته‌اند، اشاره می‌کنیم. در این نوشتار، تأکید عمده بر روی اندیشه فقها و عالمان دوران صفویه است.

برای مثال، صدرالدین محمد شیرازی، معروف به ملاصدرا و صدرالمتألهین، متولد سال ۹۷۹ ه.ق که در زمانه صفویه می‌زیست، دارای آثار و تألیفات زیادی است که عبارت‌اند از: الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، مفاتیح الغیب، الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعه العقلیة، شرح اصول کافی، حدوث العالم، اتصاف الماهیة بالوجود، اتحاد العاقل و المعقول و… . وی درباره نسبت دین و سیاست در کتاب خود، شواهد الربوبیة، بحثی دارد که در آن بحث، رابطه دین و سیاست را به رابطه جسم و روح، تشبیه کرده و سیاست بدون دین و شریعت را جسدی می‌داند که فاقد روح است.

همچنین سید نعمت ﷲ جزایری نیز که در زمانه صفویه می‌زیست و متولد سال ۱۰۵۰ ه.ق است، آثار متنوعی در زمینه‌های فقه، کلام، تاریخ و حدیث بر جای گذاشته است که می‌توان از آن جمله به الأنوار النعمانیة، کشف الأسرار، زهر الربیع و… اشاره کرد. وی در ارتباط با نسبت دین و سیاست قائل به این است که دین، دخالت در سیاست را در هر مقطع زمانی و در هر سطحی که مصلحت‌آور باشد، به صلاح می‌داند و در نتیجه، رویکرد دین به سیاست به زمان و دوره خاصی محدود نمی‌گردد. وی از فقیهانی که در شرایط غیر ایده‌آل، به سیاست روی آورده و آن را وسیله‌ای برای خدمت به مردم و خلق قرار می‌دهند، تمجید و ستایش کرده است.

از دیگر افراد مطرح در این مقطع می‌توان به ابوالفضل بهاء الدین محمد بن حسن اصفهانی، مشهور به فاضل هندی، متولد سال ۱۰۶۲ هجری قمری اشاره کرد که در زمانه صفویه می‌زیست. وی از شاگردان علامه مجلسی بود و دارای آثار و تألیفاتی چون کشف اللثام، المناهج السویة، بینش غرض آفرینش و… است. در نگاه فاضل هندی، سیاست و دین، هر دو به دنبال فراهم ساختن سعادت دنیوی و اخروی انسان‌ها هستند و بنابراین نمی‌توان این دو را از همدیگر جدا نمود.

از دیگر فقهای این عصر می‌توان به شیخ علی نقی کمره‌ای که از فقهای مشهور سده یازدهم ه.ق دوره صفویه به شمار می‌رود که در نیمه دوم سده دهم به دنیا آمد و در سال ۱۰۶۰ ه.ق از دنیا رفت، اشاره کرد. از وی آثار متعددی بر جای مانده است که عبارت‌اند از جامع صفوی، رساله لزوم وجود مجتهد در عصر غیبت و… . در دیدگاه کمره‌ای، دین و سیاست نمی‌توانند از یکدیگر جدا باشند. وی سیاست را تدبیر امور دینی و دنیوی قلمداد کرده و می‌گوید امامت، ریاست و نبوت ماده و امامت صورت آن است. در نتیجه، همان گونه که برای ماده بدون صورت و برای درخت بدون میوه، وجودی نیست، برای نبوت هم بدون امامت، وجود و ثمره‌ای نیست.

رده‌های مرتبط