فرآیند تشکیل این ایده که خواهران طلبه به این شکل فعالیت کنند را توضیح دهید.

فرآیند همکاری کمیته امداد با خواهران و همچنین برادران طلبه  به‌عنوان مددکار اسلامی و اجتماعی به این شکل است که هر بیست پرونده از مددجویان در دست یکی از این مددکاران قرار می‌گیرد و برای مددجویان آقا، مددکار آقا حضور پیدا می‌کند و برای  مددجویان خواهر از مددکار خواهر استفاده می‌شود. این مددجویان در هرماه یک ساعت درخانه‌ی مددجویان حاضر می‌شوند و با نگاه خانواده‌محور، به دنبال توانمندسازی و کمک‌رسانی هستند.

در فاز اولیه‌ی طرح، پایش اطلاعات مددجویان انجام شد و تقریباً دو ماه هم طول کشید. فرآیند آن هم به این شکل بود که مددکاران، با حضور در خانه‌ی مددجویان به روزترین اطلاعات مختلف ایشان از جمله در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و شناسنامه‌ای خانواده‌ی ایشان را با رضایت‌شان به‌دست می‌آوردند؛ این آمار و اطلاعات، حدود بیست شاخص دارد که پس از جمع‌آوری، پایش و تحلیل، به منظور ارائه‌ی خدمات منظم‌تر به مددجویان، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آمار و اطلاعات جمع‌آوری شده‌ی در فاز اول طرح، نشان‌گر این مطلب بود که تعداد پرونده‌های مددجویانِ خانمِ سرپرستِ خانواده در این پروژه، تقریباً ششصد مورد است که نیازمند ارائه‌ی خدمات هستند. در فاز دوم طرح، فقط پرونده خانم‌های سرپرست در اولویت کار قرار گرفت. همان‌طور که اشاره شد، در فاز اول ـ بر خلاف فاز دوم ـ پرونده‌های آقایان مددجو نیز در دستور کار بود.
در فاز دوم، خواهران مددکار سعی کردند علت طلاق زنان سرپرست مددجو را استخراج و اطلاعات به‌دست‌آمده را در بانک‌های اطلاعاتی مؤسسه‌ی سفیران انقلاب تحلیل کنند. این اطلاعات نشان‌گر این بود که دلیل اکثر طلاق‌های بانوان سرپرستِ مددجو از همسرشان، اعتیاد است. در نتیجه برنامه‌هایی جهت جدی‌ترشدن پیش‌گیری از اعتیاد در خانواده‌های ایشان، تدارک دیده شد. همسران مبتلای به اعتیاد نیز به کمپ‌های ترک اعتیاد معرفی شدند و در مواردی هم که برای سازمان محرز می‌شد فرد معرفی‌شده به کمپ نمی‌تواند هزینه‌های مربوطه را تأمین نماید، سازمان هزینه‌ی کمپ را نیز متقبل می‌شد.  همزمان با تلاش برای ایمن‌سازی خانواده‌ی مددجو در مقابل اعتیاد، با واحد اشتغال، هماهنگی‌های لازم انجام شد تا کسانی که از بند اعتیاد رها می‌شوند، بتوانند از طریق وام‌های اشتغال مشاغلی برایشان ایجاد شود. لازم به ذکر است که پرداخت این وام‌ها، نهایتاً در بازه‌ی زمانی یک‌ماهه انجام می‌شود. کار فوق‌العاده‌ی دیگری هم که به زودی ـ با حضور برخی از مدیران استانی و آقای فتاح ـ انجام خواهد شد، برگزاری یک جشن است. توضیح آن‌که  طلبه‌ ـ مددکاران خواهر، موفق شدند با ۶۰۰ مورد از خانم‌های مددجویی که به‌خاطر طلاق از همسران‌شان جداشده بودند، صحبت کردند که آیا حاضرند با همسر سابقشان که از اعتیاد رها شده، به شرط اشتغال آقا، دوباره ازدواج کند یا خیر؟ همزمان، برخی از برادران طلبه نیز با همسران سابق این بانوان صحبت کردند و تعداد ۱۳۰ مورد از این بانوان اعلام موافقت کردند. در ادامه به این خانم‌ها و آقایان مشاوره داده شد و تا حدود زیادی هم مشکلات این موارد برطرف گردید و  الآن تعداد قابل توجهی از موارد، بعد از چندین سال که از طلاقشان می‌گذرد، آماده‌ی رجوع شدند. هم‌اکنون رجوع ۳۳ خانواده در حال پی‌گیری جدی است تا انشاﷲ بتوانیم در روزهای آینده، کار را قطعی کنیم و در روز پنجشنبه‌ی هفته آینده نیز جشن تشکیل مجدد این خانواده‌هاست.

ضمناً در مورد کمک‌هایی که سازمان جهت رهایی مددجویان گرفتار در بند اعتیاد انجام می‌دهد، باید عرض کنم سازمان واقعاً معتقد است که پیش‌گیری بهتر از درمان است؛ چراکه اگر از این جهت کمک نشود، چند روز دیگر خانمی که طلاق گرفته مددجوی امداد خواهد شد و هزینه‌های جدید و سنگین‌تری برای سازمان و حتی جامعه به وجود خواهد آمد.

در ادامه‌ی توضیح فرآیند مددکاری باید بگویم که برای حدود سی نفر خواهر طلبه‌ـ‌مددکار، یک مددکارـ‌کاربر از بین طلبه‌های خانم انتخاب شده است که وظیفه‌اش ارتباط با سیستم است.  طلبه‌ـ‌مددکار داده‌ها و اطلاعاتی را که از منطقه عملیاتی ـ یعنی خانه‌های مددجویان ـ جمع می‌کند (اعم از مشکلات و نیازهای خانواده‌ی مددجو) به مددکارـ‌کاربر منتقل می‌کند و او نیز از طریق امداد و مؤسسه‌ای که برون سپاری شده، مسائل را بررسی می‌کند.  برخی از این مسائل، مانند پرداخت وام اشتغال، ارائه‌ی خدمات تحصیلی و … باید در کمیته‌ی امداد حل شود؛ اما برخی از این مسائل نیز از طریق مددکارـ‌کاربر به مؤسسه ارجاع می‌شود، برای مثال گاه خانواده‌ای نیاز فوری به بخاری یا یخچال دارد. در این‌گونه موارد، مؤسسه به واسطه‌ی کارگروهی که دارد ـ متشکل از چندین طلبه‌ی آقا و خانم ـ اقدام به جذب مشارکت‌های مردمی می‌کند.

در فاز دوم که تقریباً چهار، پنج ماه است شروع شده، بیش از صد میلیون جذب مشارکت‌های مردمی انجام شده است؛ شامل وجوه نقدی، وسایل منزل و مواد غذایی.

یکی از کارهایی که از طریق مؤسسه و شخص مددکار پی‌گیری می‌شود، کمک به تک‌تک افراد خانواده در جهت توانمند‌سازی و ارائه‌ی مشاوره به آن‌هاست. برای مثال اگر دانش‌آموز خانواده‌ی مددجو افت تحصیلی دارد، مددکار از  مدیر مدرسه‌ی او و معلمش علت افت تحصیلی را جویا شده و تمهیداتی برایش اندیشیده می‌شود.  لذا مددکاران، فقط به فقر مادی مددجویان توجه‌ ندارند؛ بلکه فقر درهمه ابعاد را مد نظر قرارمی‌دهند.

خواهران و برادران طلبه ـ مددکاری که اقدام به ارائه‌ی مشاوره به مددجو می‌کنند، آیا دوره‌های خاص مشاوره را گذرانده‌اند؟

در برخی موارد، رشته‌ی تحصیلی ایشان در حوزه، مرتبط با این امر بوده است. ضمن این‌که دوره‌هایی را در راستای همین امر مؤسسه سفیران انقلاب برای مددکاران برگزار می‌نماید. به‌علاوه این‌که مددکاران غالباً راهنمایی عمومی را انجام می‌دهند و مشاوره‌های تخصصی را به کلنیک‌های مربوطه ارجاع می‌دهند.

مؤسسه‌ی سفیران انقلاب از چه زمانی تأسیس شده است؟

مؤسسه‌ی خصوصی سفیران انقلاب از سال ۹۱ تأسیس شده و قبل از آغاز ورودش به امر مددکاری در سال ۹۵، بحث‌های علمی و پژوهشی را با سازمان انجام می‌داد. لازم به ذکر است که ایده‌ی اولیه‌ی طرح مددکاری اسلامی برای شخص مدیرکل امداد قم، جناب آقای میرشکار است که در ادامه، مؤسسه این طرح را تدوین و اجرا کرد و در حال حاضر نیز یک نظام‌نامه برایش نگاشته شده است.

آیا حوزه‌ی علمیه در جریان فعالیت‌های مؤسسه‌ی سفیران انقلاب قرار دارد و از آن حمایت می‌کند؟

بله؛ حمایت‌های خوبی از این حیث انجام می‌شود و غالب حمایت‌ها نیز معنوی است و شخص آیت‌ﷲ اعرافی پی‌گیر این طرح هستند؛ هم‌چنین معاون تبلیغ حوزه‌های علمیه، حجت‌الاسلام والمسلمین نبوی و مدیر جامعة الزهرا، حجت‌الاسلام والمسلمین مدنی کمک‌هایی را دارند.

علت این‌که برای اجرای این طرح، مؤسسه‌ی سفیران انقلاب از خواهران طلبه استفاده می‌کند، چیست؟

با توجه به این‌که عنوان این طرح، مددکاری اسلامی است، نیاز بود از خواهران و برادران طلبه‌ای که سال‌ها در حوزه‌های علمیه، روی اسلام‌شناسی مطالعه و کار کرده‌اند و نیز دغدغه‌ها و باورهای دینی نسبت به خدمات اجتماعی دارند، استفاده شود. رهبر انقلاب نیز در دیداری که چند سال پیش با طلاب تهران داشتند، یکی از نقش‌هایی که برای حوزه علمیه بیان کردند، نقش اجتماعی بود و ما بر این اعتقادیم که طی اجرای این طرح، نقش و خدمت اجتماعی حوزه‌ی علمیه، در جامعه متبلور می‌شود.

خواهران و برادران طلبه باید چه شرایطی را جهت فعالیت به‌عنوان مددکار داشته باشند؟

ایشان باید حداقل سطح ۲ حوزه را داشته باشند و رشته‌هایشان نیز مرتبط با بحث مددکاری باشد؛ رشته‌های تعلیم و تربیت و یا رشته‌های این چنینی. در ادامه، دوره‌های مهارت‌آموزی را نیز باید بگذرانند و یک مصاحبه هم از آن‌ها گرفته می‌شود.

گویا تا به این لحظه، رضایت خوبی از اجرای این طرح وجود داشته است.

قبل از اجرای این طرح، حجم زیادی از پرونده‌ها ـ حدود چهارصد، پانصد پرونده ـ به یک مددکار داده می‌شد و مددکار فرصت این‌که درمنزل پانصد نفر مددجو حاضر شود را نداشت. اما در طرح مددکاری اسلامی، هر مددکار بیست پرونده بیش‌تر ندارد و طبیعتاً به این شکل است که فرصت بهتری جهت ایجاد ارتباط عمیق و خوب با مددجویان ایجاد می‌شود. برکاتی هم که از مددکاری اسلامی حاصل می‌شود، به واسطه‌ی حضور مددکار در منزل مددجوست. یکی از محسنات حضور مددکار در منزل مددجو این است که دیگر نیاز نیست مددجو در سازمان حضور پیدا کند و دست نیاز و تمنا به سمت امداد دراز نماید؛ بلکه این مددکار است که با احساس وظیفه سعی می‌کند خدمت مددجو برود و مشکلش را حل کند و این یعنی عزت نفس و کرامت مددجو حفظ شده است.

ضمن این‌که دغدغه‌ی طلاب مددکار در ارائه‌ی کمک به مددجویان عزیز، گاهی فراتر از وظایفشان و بدون انگیزه‌ی مالی و از روی احساس وظیفه‌ی جهادی و با انگیزه‌ی معنوی و دینی است و به همین جهت است که کار برکت پیدا می‌کند و  بزرگان هم، کار را تأیید می‌کنند؛ مثلاً آیت‌ﷲ حسینی بوشهری گفتند اگر نگوییم این طرح بی‌نظیر است، قطعاً کم نظیر است.

این طرح فقط دراستان قم درحال انجام است؟

بله؛ ولی ۹ استان دیگر هم پی‌گیر هستند تا این طرح را اجرایی و بومی کنند.

طی این طرح، چه تعداد از برادران و خواهران در حال کار هستند؟

در فاز اول ۱۰ برادر طلبه مستقیم به خانه مددجویان می‌رفتند و هر طلبه‌ای هم بیست پرونده داشت؛ اما در فاز دوم به دلیل این‌که تمرکزمان بیش‌تر روی مددجویان سرپرست خانمِ ساکن در مناطق محروم شهر است ـ چرا که این افراد در معرض آسیب‌های بیش‌تر هستند ـ فقط از تعداد سی مددکار خواهر استفاده می‌شود؛ گرچه تعدادی از طلبه‌های آقا نیز جهت کمیسیون‌ها و برخی پی‌گیری‌ها ـ مثل بحث رجوع به همسر یا کسانی که در زندان هستند ـ در طرح همکاری می‌کنند.

آیا خواهران طلبه‌ی مشغول در طرح، استخدام رسمی کمیته امداد هستند؟

خیر؛ کمیته‌ی امداد با مؤسسه‌ی سفیران انقلاب قرارداد همکاری دارد و  مسائل مالی مربوط به این مددکاران، مربوط به مؤسسه است؛ البته به دلیل رضایتی که از کار طلاب مددکار وجود دارد، احتمال دارد که یک قرارداد یک‌ساله برای رسیدگی به ششصد پرونده‌ی دیگر‌، بین کمیته‌ی امداد و مؤسسه‌ی سفیران انقلاب منعقد شود و طی آن، با خواهران طلبه، همکاری ادامه داشته باشد و شاید در ادامه، از خوهران طلبه‌ی بیش‌تری بتوانیم برای اجرای طرح، کمک بگیریم.

(تصویر ابتدای مطلب از رسا)