اخیراً پستی با عنوان «کرونا و دفع آن با زیارت عاشورا» منتشر شده است که در آن، تأثیر زیارت عاشورا در برطرف نمودن بلایا –و به طور خاص و در شرایط کنونی، کرونا– مورد چالش است.

نویسنده اظهار می‌کند در حدیث مورد تمسک پویش قرائت زیارت عاشورا، «نه سخنی از زیارت عاشورا به میان آمده و نه به هیچ زیارتنامه‌ای پرداخته است» و در ادامه، سبب این برداشت را نادیده گرفتن کلمه «قبر» در آن حدیث دانسته است. حدیث به‌کار رفته در آن پست چنین است:
امام محمدباقر^(ع) فرمودند: شیعیان ما را به زیارت امام حسین^(ع) امر کنید، چرا که زیارتش بلاها و بدی‌ها را دفع می‌کند.

آنچه نویسنده درپی بیان آن است به فرق بین «زیارة الحسین^(ع)» و «زیارة قبر الحسین^(ع)» در روایات برمی‌گردد؛ محدثان و شارحان روایات طی نقل روایات مربوط به آن و فقیهان ضمن بیان احکام مربوطه، بدان توجه نموده‌اند و در کتب خود از آن بحث کرده و کشف جدیدی نیست.

روایتی که زیارت عاشورا را نقل می‌کند از کتاب «کامل الزیارات» است که از معتبرترین مصادر نقل زیارات ائمه^(ع) به شمار می‌رود. در آن روایت، قرائنی وجود دارد که نشان می‌دهد ثواب‌های ذکر شده برای زیارت عاشورا، به خواندن آن زیارتنامه از دور نیز تعلق می‌گیرد. از جمله:

۱- پس از بیان ثواب‌های زیارت قبر امام حسین^(ع) در روز عاشورا، راوی از امام باقر^(ع) ثواب کسی که از راه دور زیارت کند را می‌پرسد و امام ضمن بیان دستورالعملی برای شخصِ دور، می‌فرمایند اگر چنین کند من همه آن ثواب‌ها را برای او ضامنم.

۲- در ادامه، علقمه از حضرت باقر^(ع) دعایی برای زیارت از نزدیک و دعایی برای زیارت از دور طلب می‌کند. حضرت می‌فرمایند: دو رکعت نماز بخوان و پس از آن رو به سوی امام حسین^(ع) با اشاره چنین بخوان: … [متن زیارت عاشورا]

۳- علقمه در انتها گوید: امام باقر^(ع) فرمود: اگر می‌توانی هر روز عمرت با این زیارت آن حضرت را زیارت کنی، چنان کن که ان‌شاءﷲ همه آن ثواب‌ها برایت خواهد بود.^‏[۱]‎
توضیح: روشن است که همه روزهای عمر، علقمه در کربلا و نزد قبر امام حسین^(ع) نبوده است و پس این زیارت برای راه دور هم هست.

علاوه بر کتاب «کامل الزیارات»، در کتاب «مصباح المتهجد» شیخ طوسی، در باب «شرح زیارة أبی عبد ﷲ فی یوم عاشوراء من قرب أو بُعْد» نیز این روایت نقل شده است.^‏[۲]‎

بنابراین، خواندن زیارت عاشورا، فقط برای کسی نیست که در روز عاشورا در کربلا نزد قبر امام حسین^(ع) حاضر باشد و از راه دور هم می‌توان آن زیارت را به امید برخورداری از آثار مذکور خواند.

آثاری که برای زیارت عاشورا نقل می‌شود و سبب پایبندی متدینان به آن زیارت است، منحصر به یک روایت نیست که دلالت نداشتن آن روایت، ساختگی یا شایعه بودن آن آثار را نتیجه بدهد. روایات متعددی در آثار زیارت عاشورا وجود دارد که آن آثار را برای خواندن «متن زیارت عاشورا» بیان کرده‌اند و خواندن آن متن برای رفع حوائج، دلیلی مستقل از روایت مورد بحث دارد.
برای نمونه، در روایتی که متن کنونی زیارت عاشورا به همراه دعای بعد از آن نقل شده است؛ در انتهای روایت از قول امام صادق^(ع) به صفوان چنین آمده است:
ای صفوان، اگر حاجتی برایت پیش آمد، هر جا بودی به این زیارت، زیارت کن و این دعا را بخوان و حاجتت را از پروردگارت بخواه که برآورده شود از سوی خدا و خداوند، به امتنان، وعده خود به رسولش را خلاف نخواهد فرمود و الحمدلله.^‏[۳]‎

دعا و درخواست از خداوند برای برطرف شدن بیماری هم مصداق حاجت است و پس مؤمنین می‌توانند با تمسک به این روایت، به امید شفابخشی، دفع خطرات و بلایا و امراض، زیارت عاشورا را بخوانند.

نویسنده در ادامه پست یاد شده، کوشیده است روایات دیگری را که مضمونی شبیه به روایت مورد بحث او دارند –هرچند سندی متفاوت و بعضاً متن متفاوت‌تری دارند– با آن روایت یکسان بداند و اضافات را افزوده‌های راوی یا شارح یا املاکننده بشمارد. این احتمال، علاوه بر اینکه نیاز به دلیل اثباتی دارد، اشکالاتی نیز درپی دارد، همچون:

• ناآشنایی با پدیده تقطیع در روایات،
• تقطیع را دلیل بر زاید بودن اضافات دانستن،
• ناسازگاری با کیفیت دقیق و مضبوط جمع روایات و…

نویسنده محترم حتی اگر بتواند از عهده اثبات چنان احتمالی برآید، با روایات متعدد دیگری که صراحتاً آثاری را برای خواندن متن زیارت عاشورا چه می‌کند؟

ایشان به آن پست بسنده نکرده، طی پستی دیگر، آثار نقل شده برای خواندن زیارت عاشورا را با سه چالش درونی روبرو می‌داند و آنگاه گمانه شایعه بودن آن آثار را (در پرانتز: بیان احتمال) مطرح می‌کند. آگاهان می‌دانند که در هیچ کتاب علمیِ حدیثی، حتی برای روایات موضوع و مجعول هم لفظ «شایعه» به‌کار نمی‌رود…
وی در بیان شایعه مورد نظر خود، احتمال اضافه شدن به متن روایات را مطرح نموده است، چنان که گذشت هم این احتمال با آن مقایسه‌های ساده و کودکانه بین روایات اثبات شدنی نیست و هم آن آثار منحصر به تک‌روایتی نیست که به دست ایشان رسیده است.

چکیده چالش‌های مطرح شده از سوی ایشان این است که:

• اولاً، متن زیارتنامه عاشورا ربطی به شفابخشی ندارد و فاقد بستر برای طلب دفع قضا و بلاست.
• ثانیاً، انتظار شفابخشی از آن متن به سبب ذکر مصائب در آن عجیب و دور از واقع است.
• ثالثاً، امامان و بخصوص امام حسین^(ع) از خود، بلا را دور نکرده‌اند پس از دیگران نیز نمی‌توانند دور کنند.

حال آنکه:
اولاً: این نحو ربط‌یابی برای ما که همه تأثیرات اسباب در عالم را نمی‌شناسیم، درست نیست.
چنان که حکما گفته‌اند، کسی که فقط بخواهد با علوم طبیعی به حقایق امور این عالم پی ببرد، مثل مورچه‌ای است که روی کاغذی حرکت قلم را می‌بیند. او فقط نوک قلم و سیاه شدن کاغذ را می‌بیند و تأثیر همه این امور را از نوک قلم می‌داند. حال آنکه اگر کسی بالاتر از آن را ببیند، دستی که آن قلم را می‌چرخاند، مغزی که به آن دست فرمان می‌دهد و اندیشه‌ای که ورای آن است را هم می‌بیند و آنها را نیز مؤثر در سیاه شدن کاغذ می‌داند.

در دفع و رفع بیماری نیز اسباب و تأثیرات آنها منحصر به شناخت بدن و تأثیرات آن از خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها و میکروب و ویروس نیست که اگر آن را منحصر در همین اسباب مادی بدانیم، ما هم مانند مورچگانی فقط قادر به دیدن نوک قلم هستیم و دست و مغز و اندیشه‌ای که بالاتر از قلم می‌چرخند را ندیده‌ایم.

به علاوه، مگر کسی گفته‌است خواندن زیارت عاشورا یا دیگر امور معنوی که در دعا و طلب شفا و دفع بلا و بیماری توصیه می‌شود، جایگزین رعایت بهداشت و عمل به توصیه‌های پزشکان است؟ این دو، شاید مکمل یکدیگر و شاید در طول همدیگر اثر داشته باشند. یکی از راهی که فعلاً قسمتی از آن شناخته شده است و با آزمون و خطای کادر پزشکان در همین بیماری‌ها شناخته‌تر می‌شود و دیگری از راهی که هنوز بر ما روشن نشده است و سازوکار آن را نمی‌شناسیم (و البته شاید باشند کسانی که می‌شناسند).

ثانیاً: تلاش برای بی‌اثر نشان دادن زیارت عاشورا با این بیان که متن آن ذکر مصائب است و آن بزرگواران خود در معرض بلا بودند و چرا از خود دفع بلا نکردند و… مثل آن است که کسی بگوید طفل برای رشد به غذا نیاز دارد و اگر به او بگویند برای رشد کودک، آرامش و آغوش مادر هم نیاز است، او بگوید:

• در سلول‌های کودک –آن‌طور که آزمایش‌ها نشان می‌دهد– جز آب و مواد غذایی چیزی نیست (چالش اول)
• چطور مادری که خودش در فرآیند به دنیا آمدن این فرزند آنقدر زجر و درد و رنج می‌کشد می‌تواند منشاء آرامش و محبت برای فرزندش باشد؟ (چالش دوم)
•  اگر او آرامش و امنیت داشت، درد و ناآرامی‌های دوران بارداری و زایمان را از خود دور می‌کرد (چالش سوم).