۲۷ صفر مصادف است با اولین سالگرد درگذشت محقق گرانقدر علامه سیدجعفر مرتضی. ایشان سه حوزه‌ی مهم شیعی یعنی حوزه نجف، قم و جبل‌عامل را تجربه کرده و صدها اثر گرانقدر بویژه در تاریخ داشته‌اند. به مناسبت نخستین سالگرد رحلت ایشان با سیدمحمد عاملی فرزند و مدیر موسسه تنظیم و ترجمه آثار علامه سید جعفر مرتضی عاملی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم:
- در ابتدای گفت‌وگو خلاصه‌ای از زمینه و چگونگی شکل‌گیری مؤسسه تنظیم و ترجمه آثار علامه سید جعفر مرتضی عاملی (مؤسسه سیره‌پژوهی و اندیشه‌های اسلامی) بیان کنید:
بسم ﷲ الرحمن الرحیم.. موضوع تشکیل موسسه زمانی مطرح شد که پس از بازگشت حاج‌اقا به لبنان تلاش کردیم مجددا حضور ایشان در ایران پررنگ تر شود. همانطور که می دانید مرحوم علامه سیدجعفر مرتضی در سال ۱۳۴۷ شمسی به ایران آمدند و تا ۱۳۷۳ شمسی در ایران سکونت دائم داشتند و هرازچندی به لبنان می‌رفتند.
در طی حضور قریب به ۳۰ ساله ایشان در ایران بسیاری از طلاب لبنانی و برخی از افاضل و طلاب ایرانی در خدمت ایشان مسائل مختلف تاریخ‌پژوهی را فراگرفتند. ایشان در زمان حضور در ایران مرکز علمی «المرتضی للتحقیق» را برای طلاب لبنانی تشکیل دادند و از جمله طلاب لبنانی می‌توانیم به «شیخ علی دعموش» و «شیخ مصطفی قصیر» اشاره کنیم . این عزیزان پس از بازگشت به لبنان در مسائل مقاومت و همکاری با حزبﷲ لبنان ورود جدی پیدا کردند و فعالیت‌های علمی آنان تا حدودی تحت‌الشعاع قرار گرفت.
بی مناسبت نیست یکی از فعالیت‌های علمی جناب شیخ علی دعموش را که زیر نظر حاجآقا انجام شد راعرض کنم. در ابتدای دهه ۶۰ شمسی به درخواست مراکز نظامی مجموعه نظرات اسلامی درباره موضوع امنیت و برنامه‌های حفاظتی ودفاع مقدس توسط مرحوم والد تهیه وبه فرماندهان ارشد وعالی‌رتبه تدریس کرد و نیز برای تدریس در این مراکز عرضه شد. ایشان این مجموعه مباحث را که جمع‌اوری کرده بودند به جناب دعموش ارائه کرده و پیشنهاد دادند ایشان تدوین و آماده‌سازی کنند. شیخ علی دعموش هم زحمت کشیدند و این مجموعه را تحت اشراف علامه تدوین کرده با عنوان «الاستخبارات والامن» در سه جلد منتشر کردند.
البته از آنجائیکه اساسا برنامه‌های فرهنگی و علمی و بحث تاریخ‌پژوهی در بین طلاب لبنانی پررنگ نبود وعملا بیش از لبنانی‌ها، طلاب ایرانی می توانستند از علامه سیدجعفر مرتضی بهره ببرند.از بین فضلا و اساتید ایرانی هم می توانیم به جناب آقای رسول جعفریان اشاره کنیم که سال‌ها از محضر حاجآقا بهره‌مند شده‌اند.
پس از این برنامه‌های علمی بود که با فوت مرحوم پدربزرگ ما، مرحوم والد در سال ۱۳۷۴ شمسی تصمیم گرفتند به لبنان مراجعت کنند. حضور ایشان در لبنان هم برکات زیادی داشت و منجر به تالیف کتاب‌های مختلفی شد. از جمله‌ی آنان کتاب معروف «مأساة‌الزهراء» است. به جرات می‌توانم عرض کنم که «مأساة‌الزهراء» ولادت دوباره برای علامه سیدجعفر مرتضی بود. این کتاب در سال ۱۳۷۶ شمسی نگاشته شده است. تعداد تالیفات ایشان قبل از این کتاب اگرچه برخی معروف، اما محدود است. اما پس از نگارش «مأساة‌الزهراء» گویا قلم ایشان برکت خاصی گرفت و کتاب‌های معظم «الصحیح من سیرة النبی و سیرة امام علی» و ده‌ها کتاب دیگر را تالیف کردند.
در سال ۱۳۸۵ شمسی و طی جنگ ۳۳ روزه، کتابخانه ایشان مورد هدف رزیم صهیونیستی قرار گرفت و از بین رفت. از دست رفتن کتابخانه برای یک پژوهشگر و محقق آن هم در عرصه تاریخ یعنی از دست رفتن همه‌ی دارائی‌ها. اما همین متلاشی شدن کتابخانه برکات دیگری هم داشت که منجر به نگارش سیره امیرالمومنین شد و برخی کتاب‌های دیگری که به موازات آن نوشته شده‌است.همین ایام بود که عارضه سرطان بر ایشان غالب شد. اما با آن مبارزه کردند و در زمان ابتلاء به سرطان ۲۴ جلد سیره امام حسین علیه السلام و ۱۲ جلد کتاب سیره امام حسن علیه السلام ودها کتاب دیگر را تالیف کردند.
- به نظر می‌رسد علامه سیدجعفر مرتضی سبک نوینی از تاریخ‌نگاری را عرضه کرده‌اند. در این رابطه توضیح بفرمائید:
لازم است اینجا دو نکته مهم را عرض کنم. برخی به ایشان برخی نقدها را وارد کرده و عنوان کرده‌اند که «تاریخ نگاری سیدجعفر مرتضی با مبانی مغایرت دارد»! این در حالی است که این منتقدین توجه ندارند که سیدجعفر مرتضی تاریخ‌نگاری نمی‌کند، بلکه تاریخ‌پژوهی می‌کند. تاریخ نگاری را دیگران کرده‌اند و او گزاره‌های تاریخی را بررسی می کند و سره را از ناسره جدا می‌کند و محاکمه می‌کند.
همچنین باید این را این نکته را هم عرض کنم که اگرچه تبلور مرحوم علامه سیدمرتضی در تاریخ است اما تسلط و اشراف ایشان به سایر علوم از جمله تفسیر و فقه را نباید نادیده گرفت.ایشان درس خارج داشتند و نظرات فقهی ایشان در کتاب چهار جلدی «الاعتماد فی التقلید و الاجتهاد» گردآوری شده‌است. اما ایشان معتقد بودند در عرصه فقهی همگان حضور دارند و ممکن است نظرات اختصاصی بنده اندک باشد. بخاطر همین ایشان بر رشته تاریخ تمرکز پیدا کردند.
- به برنامه‌ها و اهداف موسسه مؤسسه تنظیم و ترجمه آثار علامه سید جعفر مرتضی عاملی برگردیم:
بله. یکی از دغدغه‌های ما تعیین و شناخت مخاطبان تالیفات ایشان است. در واقع مخاطبان اصلی تالیفات ایشان محققان و پزوهشگران تاریخی هستند. اما در عین حال ایشان به مخاطب عام هم توجه داشته‌اند و در کتاب «المختصر و المفید» که ۲۱ جلد است تلاش کرده‌اند مسائل تاریخی را به مخاطب عام ارائه کنند.
با عنایت به اینکه ایشان به مخاطب عام هم توجه کرده‌اند ما هم تلاش می‌کنیم با تلخیص کتاب‌های تخصصی ایشان، محتوای مناسب را برای قشر عام و سطوح دانشجویی و حتی دانش‌آموزی آماده کنیم. اما تلخیص کتاب خود یک تخصص و هنر خاصی می‌طلبد که بدون ذبح محتوای اصلی بتوان کلیات آن را در قالبی مختصر عرضه کرد. جالب اینجاست که ایشان برای همین تلخیص هم نمونه و الگوی مناسبی ارائه کرده‌بودند. ایشان در جلد یازده کتاب « الصحیح من سیرة النبی‌الاعظم» و در پایان فصل غزوه خندق در چهار صفحه ارائه داده‌اند.با همین سبک ممکن است بتوانیم خلاصه‌ی کتاب«الصحیح من سیرة النبی‌الاعظم» را در چهار جلد تهیه و عرضه کنیم.
اما ما در موسسه تنظیم و نشر آثار ایشان در حال تلاش برای گردآوری منظومه فکری ایشان هستیم. برای نمونه تلاش می‌کنیم «مستدرک الصحیح من سیرة‌النبی‌الاعظم» را گردآوری کنیم. یعنی آنچه که سیدجعفر مرتضی نیاورده‌است را طبق منظومه فکری ایشان بیاوریم.
من مجددا به زمینه‌های تشکیل این موسسه برمی‌گردم. در زمان اقامت ایشان در لبنان تلاش کردیم ارتباط شاگردان ایرانی و سایر دوستان در قم با ایشان حفظ شود. بنابراین در محل همین موسسه بود که برخی از شاگردان و محققین گردهم می‌آمدند و تحقیقات و نتیجه‌‌ی پژوهش‌های آنان را گردآوری کرده و برای ایشان ارسال می‌کردیم. ایشان هم مطالعه کرده و نظرات خود را عرضه می‌کردند.
بیشتر از چند سال از این برنامه نگذشته بود که کسالت ایشان جدی شد و دیگر سعی کردیم تالیفات ایشان را اخذ کنیم.
در همان ایام بود که تصمیم گرفتیم یک مرکز رسمی را برای جمع‌آوری و همچنین نشر آثار ایشان ایجاد کنیم. البته هنوز ترجمه‌کتاب‌های ایشان و برخی چالش‌ها شروع نشده بود. ایشان در نامه‌ای رسمی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این موسسه را معرفی کرده و درخواست کردند کلیه تولیدات مربوط به آثار ایشان زیر نظر این موسسه باشد.
پس از این نامه بود که ترجمه‌ی جناب آقای سپهری برای کتاب «الصحیح من سیرة النبی‌الاعظم» منتشر شد و مورد اعتراض جدی و رسمی علامه سیدجعفر مرتضی قرار گرفت.
- خوشبختانه در مقاطع مختلف توضیحات مبسوطی درباره این ترجمه داده‌اید و ما در اینجا ورود پیدا نمی‌کنیم. اما خود موسسه برای انتشار ترجمه‌ی دقیق و مورد تایید چه برنامه‌هایی دارد؟
ببینید بحث ترجمه موضوعی بسیار دقیق و تخصصی است. متاسفانه در ترجمه آقای دکتر سپهری یا جناب آقای تاج‌آبادی ایرادهای جدی و اغلاط فاحش زیادی وجود دارد. ما خودمان هم‌اینک در حال ترجمه آثار هستیم. اگرچه ممکن است روند انجام کار کمی آرام و با سرعت پایین باشد اما دقت را فدای زمان نمی‌کنیم. هم‌اکنون در موسسه هر روز از ساعت هفت صبح با تعدادی از همکاران گردهم می‌آییم و کلمه به کلمه متونی که توسط برخی مترجمین مورد تایید ترجمه شده‌است را بررسی می‌کنیم.
گاهی اوقات یک صفحه ترجمه که توسط مترجم دیگر هم مورد بازبینی قرار گرفته در همین موسسه به صورت کامل دگرگون می‌شود. اگر فرصت ایجاب می‌کرد برخی نمونه‌های انجام شده را خدمت شما بیان می‌کردم که چگونه مترجم نتوانسته‌است مقصود اصلی مولف یا حتی بیان و روایت امام معصوم را متوجه شود.
- از برنامه‌های آینده موسسه بفرمائید:
به صورت خلاصه برنامه‌های ترجمه و تلخیص آثار را عرض کردم. اما یک بخش مهم موسسه ما بخش توسعه است. بدین معنا که طرح‌های پژوهشی با موضوع «سیره‌پژوهی با محوریت آثار علامه سیدجعفر مرتضی» را در دست اقدام داریم. مثلا منهج سیره پژوهی ایشان را استخراج کنیم. یا اینکه منهج ایشان در تفسیر را شناسایی و عرضه کنیم. چرا که موضوع تفسیر آیات ایشان در بین صدجلد کتاب توزیع شده‌است و در صورت استخراج و تدوین آن می‌توانیم به یک منهج مستقلی در تفسیر قران دست بیابیم.
در بخش پژوهش کلیه‌ی نقدهایی که در گذشته به آثار ایشان وارد شده و یا پس از این منتشر می‌شود جمع‌اوری می کنیم و در قالب یک برنامه علمی آن را مورد ارزیابی قرار داده و پاسخ لازم را ارائه می‌دهیم.
برای نمونه چندی پیش مقاله‌ای منتشر شده با عنوان ناسازگاری الصحیح من سیرة النبی الاعظم که از نظر ما همه‌ی ایرادهای وارده نادرست است. یکی از همکاران موسسه پاسخ مفصلی تهیه کردند. که ان شاء ﷲ به زودی پاسخی متین و در شأن موسسه و مرحوم علامه جعفر مرتضی تهیه وارائه خواهیم داد.
بخش آموزش موسسه هم از دیگر بخش‌هایی است که تلاش می‌کنیم در آن برخی از محققین دارای استعداد و توانمندی در سیره پژوهی را شناسایی و جذب کنیم و براساس منهج سیره‌پژوهی علامه سیدجعفر مرتضی تربیت کنیم.
واکنون نیز یک دوره تدریس کتاب الصحیح من السیره النبی الاعظم در مؤسسه در حال اجرا مى‌باشد که بسیار مورد پسند ورضایت برادران است.
در بخش مشاوره هم تلاش می کنیم با افرادی که در زمینه تاریخ فعالیت میکنند ارتباط گرفته و به آنها کمک کنیم. از جمله این افراد هنرمندان و فیلم سازان هستند. همانطور که می‌دانید برنامه‌های تلوزیونی و سینمائی مختلفی در موضوع تاریخ اسلام با هزینه‌های هنگفت تهیه و تولید می‌شود. ما باید سراغ این افراد برویم و با مشاوره‌های درست تلاش کنیم اشتباه در روایت آنان از تاریخ به حداقل ممکن برسد.
رمان‌نویسان هم از جمله هنرمندان هستند. ما باید سراغ آنها برویم، برخی را تشویق به مطالعه و نگارش رمان‌های تاریخ و بخش دیگر که در این زمینه در حال فعالیت هستند را کمک و مشاوره دهیم.
وهمچنین برنامه‌های مختلف علمی وفرهنگی که به صورت حضوری یا عرضه در فضای مجازی می‌توان ارائه کرد.
- باتشکر از وقتی که درا ختیار سایت مباحثات قرار دادید.
در همین زمینه:
آپارات
اینستاگرام
توییتر
تلگرام
ایتا
