مباحثات

رسانه فکری تحلیلی حوزه و روحانیت

رویکرد اصلی این اثر معرفی تألیفات و مکتوبات علمی آیت‌ﷲ‌العظمی بروجردی به صورت کامل و منظم بوده که برای اولین بار به صورت یکجا تجمیع و معرفی شده‌اند. در مقدمۀ این اثر سیر شکل‌گیری کتابخانۀ شخصی معظم‌له به روشنی شرح داده شده است.

از ویژگی‌های بارز این اثر، معرفی حدود ۱۰ رساله از تألیفات آیت‌ﷲ بروجردی و غالباً به خط وی برای اولین بار؛ معرفی بیش از ۶۰ مدخل از حواشی و یادداشتها و سایر افزوده‌های علمی آیت‌ﷲ بروجردی بر آثار علمای سلف برای اولین بار می‌توان برشمرد؛ همچنین معرفی آثار علمی که به نوعی متأثر و وام‌دار از تألیفات معظم‌له هستند؛ تقریرات شاگردان از جلسات درس ایشان؛ دیدگاه، نقش و حمایت‌های ایشان از سایر پژوهش‌های علمی اعم از قدما و معاصرین خود، از موضوعات مورد توجه این اثر می‌باشد.

آغاز شکل‌گیری کتابخانه شخصی آیت‌ﷲ‌العظمی بروجردی، از ابتدای تحصیلات ایشان در بروجرد و سپس در نجف، و اصفهان و مجدداً بروجرد و آخر در قم بوده و این مجموعه به مرور زمان و به طور ویژه در بروجرد و قم گسترش یافته است. از تاریخ‌های مندرج بر کتابهای موجود در کتابخانه شخصی در می‌یابیم عمده‌ای از این کتابها به زمان اقامت ایشان در ابتدای عمر و سالهای طلبگی در بروجرد برمی‌گردد. شاهد این ادعا برافزوده‌ها و یادداشتهای تملک برجای مانده از کتابهای ایشان و بعضی از افراد و علمای خاندان طباطبایی است.

از این بررسی می‌توان استنباط کرد بخشی از کتابخانۀ شخصی آیت‌ﷲ بروجردی در سالهای اقامت در اصفهان و پس نجف اشرف به همراه ایشان به اصفهان و نجف منتقل شده و پس به بروجرد بازگشته و نهایتاً به قم منتقل شده است. همچنین براساس شواهد و یادداشتهای موجود در این انتقال‌ها خصوصاً در انتقال کتابخانه از بروجرد به قم مقدار زیادی از کتابهای کتابخانه شخصی از بین رفته است، که متاسفانه برخی از تألیفات و دستنوشته‌های ایشان را هم شامل می‌شود.

براساس گزارشی که برگرفته از بررسی کتابخانه شخصی آیت‌ﷲ بروجردی است، قسمت اعظمی از کتابهای این کتابخانه در تملک خاندان طباطبایی بوده که در اختیار ایشان قرار گرفته است. قسمتی از کتابهای دیگر علمای لرستان بخشی از کتابخانه شخصی را تشکیل می‌دهد؛ تعدادی از کتابهای جد و پدر ایشان در این کتابخانه موجود است؛ بخشی از کتابخانه مرحوم میرزا حسین نوری و بخشی از کتابخانه مرحوم شیخ عبدالحسین صاحب‌الداری را در کتابخانه شخصی آیت‌ﷲ بروجردی می‌توان یافت که نشان از مرادوت نزدیک و ارادت بسیار این افراد با معظم‌له می‌باشد. همچنین کتابهای اهدایی از سوی شخصیتهای بزرگ دینی، سیاسی، ادبی و تاریخی ایرانی و خارجی بخشی از کتابخانه شخصی را تشکیل می‌دهد که علاوه بر آنکه نشانگر سنت حسنۀ اهداپذیری نزد علمای اسلامی است، نگاهی به ارتباطات گسترده و دانش و دیدگاه وسیع معظم‌له در علوم مختلف دارد. سیر شکل‌گیری کتابخانه و ویژگی‌های فوق الذکر در مقدمه این اثر همراه با نمونه تملک‌های مختلف ارائه شده است.

پس از این مقدمه نسبتاً تفصیلی، نگارندگان در پنج فصل به معرفی آثار و تالیفات آیت‌ﷲ بروجردی و بخشی از فعالتیهای علمی و پژوهشی ایشان پرداخته‌اند. در فصل اول علاوه بر معرفی تألیفات یت‌ﷲ بروجردی، آثاری که منسوب به ایشان دانسته شده اما تا کنون نسخه‌ای از آن در دسترس قرار ندارد، در بخش جداگانه معرفی شده‌اند. عمده محتوای فصل دوم این اثر ماحصل کتابهای کتابخانه شخصی معظم‌له و استخراج حواشی و یادداشتهای دستنویس ایشان برآثار قدما می‌باشد. فصل پنجم علاوه برآنکه توجه به آثار علمای سلف و اهتمام به تقریب مذاهب از دیدگاه ایشان را بیانگر است، نشان دهندۀ نگاه روشن ایشان به امر پژوهش و حمایت از پژوهشگران و طلاب جوان را نیز می‌توان استنباط نمود.

خلاصۀ محتوای پنج فصل کتاب به شرح زیر است:
فصل اول: تألیفات شامل دو بخش
بخش اول: تألیفات و آثار موجود (۶۲ مدخل) ؛
بخش دوم: تألیفات و آثار منسوب (۶ مدخل)؛
فصل دوم: حواشی و یادداشتها و تبویب بر آثار علمای سلف (۹۴ مدخل)؛
فصل سوم: آثاری که به نوعی وام‌دار و برگفته از آثار آیت‌ﷲ بروجردی هستند. برخی منابع به ویژه کتب احکام و فقهی گرچه برگرفته از تألیفات معظم‌له بوده، اما از آنجا که در زمان حیات ایشان تدوین شده و به ملاحظه و مهر ایشان رسیده است، جز تألیفات وی طبقه‌بندی و معرفی شده‌اند (۱۶ مدخل)؛
فصل چهارم: تقریرات دروس معظم‌له به نگارش شاگردان ایشان (۱۴۸ مدخل)؛

فصل پنجم: حمایت از آثار علما سلف؛ و حمایت و تشویق از آثار پژوهشگران و طلاب معاصر خود که در شش بخش تنظیم شده است:
بخش اول: دستور به استنساخ (۶۰ مدخل)؛
بخش دوم: حمایت یا دستور به تألیف و نگارش (۱۹ مدخل)؛
بخش سوم: حمایت با دستور به تصحیح (۳ مدخل)؛
بخش چهارم: حمایت یا دستور به ترجمه (۳ مدخل)؛
بخش پنجم: حمایت یا دستور به چاپ (۱۸ مدخل)؛
بخش ششم: حمایت یا تشویق‌های بعد از چاپ (۱۵ مدخل)

تهیه و تدوین: طیبه حاج باقریان، علی سلیمانی بروجردی
تهران: نشر وراقان، ۱۳۹۹.

رده‌های مرتبط