به مناسبت چهاردهمین قرن حکومت امام علی(ع)، مراسمی در دانشگاه مفید قم برگزار شد. در این مراسم آیتﷲ رضا استادی به ایراد سخنرانی پرداخت. آیتﷲ استادی با اشاره به این موضوع که قرار است بانیان این همایش، روزشماری از حکومت‌داری امام علی(ع) به رشتهٔ تحریر در آورند، به نکاتی اشاره کرد. ایشان فرمود که این عمل، با دو مشکل اصلی مواجهه است:
۱. کمبود منابع
مسئلهٔ اول این است که ما منابع لازم را در این مورد نداریم. اینکه امام علی(ع) چگونه حکومت می‌کرده و هر روز به چه اعمالی اقدام می‌کرده‌اند، چیزی نیست که در منابع آمده باشد. فرض بفرمایید ما در قرآن و روایات داریم که شیوهٔ صحیح نماز خواندن را بیان کرده است. پیامبر(ص) هم می‌فرمایند که صلّوا کما رأیتمونی اُصلّی؛ نماز بگذارید به آن شیوه که من نماز می‌خوانم. ما منابع زیادی داریم که می‌گوید چگونه نماز بخوانید، ولی منبع چندانی نداریم که ببینیم پیامبر چگونه نماز می‌خوانده است.
در قضیهٔ حکومت‌داری امام علی(ع) نیز همین گونه است. امام گفته‌اند که چگونه حکومت کنید اما اینکه خود حضرت چگونه حکومت‌داری می‌کردند در منابع بسیار کم آمده است. اینکه امام(ع) در روز اول چه کردند، روز دوم چه کردند، در هفتهٔ اول چگونه رفتار کردند، این‌ها به صورت روزشمار هیچ کجا نقل نشده است.
آیتﷲ استادی تاکید کرد که هر کجا که از سیاست‌ورزی امام سخن گفته شده است نیز تأکید بر روی توصیه‌های حضرت امیر است. به تعبیر آیتﷲ استادی: «تاریخ‌نگاران هر کجا کم آورده‌اند از عهدنامهٔ مالک اشتر استفاده کرده‌اند. با استناد به آن گفته‌اند که سیاست‌داری در نظر امیر المومنین(ع) چگونه بوده است. اینکه حضرت امیر(ع) فرموده‌اند چگونه رفتار کنید، هست اما اینکه خود حضرت(ع) چگونه اقدام می‌کرده‌اند و عمل می‌کرده‌اند مشخص نیست».
آیتﷲ استادی همچنین عنوان کرد که نحوهٔ رفتارهای حضرت امیر در مواقع مختلف نیز یکسان نبوده است. به عنوان مثال در مقابل دشمنان، ایشان سیاست واحدی نداشته‌اند. مشخص نیست که آیا امام(ع) در مقابل دشمنانش همیشه می‌ایستاده و مقاومت می‌کرده‌اند، یا اینکه نرمش هم نشان می‌داده‌اند. به عنوان نمونه در مقابل معاویه به شدت مقابله کردند اما این برخورد را با ابوموسی اشعری انجام ندادند. ما چگونه باید مشخص کنیم که امام(ع) موضعشان در مقابل مخالفان چگونه بوده است؟ همهٔ این‌ها نیازمند سند و مدرک است. آیا سندی در این موارد موجود است؟
این استاد حوزه علمیه سپس تأکید کرد که ما در همهٔ منقولات و استنادات خود باید سند و مدرک داشته باشیم. اما محققان در بسیاری موارد، چون عملی مورد پسند بوده و همه قبول داشته‌اند، سندی ذکر نکرده‌اند و بدون ذکر سند، آن واقعه تاریخی را نقل کرده‌اند. مثلاً در ماجرای عقیل و طلب بیت المال از حضرت، همچنین در ماجرای خاموش کردن چراغ وقتی که امور شخصی حضرت بوده، چون این اعمال شایسته و مورد پسند بوده، همه قبول کرده‌اند و سند و مدرک مورد توجه قرار نگرفته است.
۲. موقعیت‌شناسی
مسئلهٔ دومی که آیتﷲ استادی به آن اشاره کرد، موقعیت‌شناسی در ذکر تاریخ است. به تعبیر وی، حضرت امیر(ع) در مواقع مختلف، سیاست‌های مختلفی را اتخاذ می‌کرده‌اند. فرض بفرمایید که نقل شده است حضرت امیر در روز دوم از حکومت، آمدند و اموال را قسمت کردند. آیا اگر ما بخواهیم سیاست علوی داشته باشیم باید همین کار را بکنیم؟ ایشان اموال را آیا به نحو مساوی تقسیم کرده‌اند؟ مثلاً نقل شده است که به هر کدام از مردم سه دینار داده شده است. آیا ما نیز باید همین عمل را انجام دهیم؟ آیا نباید میان افرادی که عمل تخصصی انجام می‌دهند با افرادی که کارهای عمومی‌تر انجام می‌دهند تفاوتی گذاشت؟
نکتهٔ مهمی که آیتﷲ استادی بر آن انگشت گذاشت، زمانهٔ حاکمیت امام و جوّ غالب در آن زمانه بود. ایشان تأکید کرد: نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که این‌گونه نبوده که مردم کوفه پس از قتل عثمان، درک کنند که در این مدت ۲۵ سال همگی اشتباه می‌کردیم و از این به بعد باید همگی شیعه شویم. امام علی(ع) بر مردم سنی مذهب حکومت کرد. مردم ایشان را به عنوان چهارمین خلیفه می‌شناختند. این‌گونه نبود که به باطل بودن خلفای سابق حکم کنند. حال باید دید که شیوهٔ حکومت‌داری با افرادی که علی الاغلب سنی‌مذهب بوده‌اند با زمانهٔ حاضر که فی المثل در کشور ما اکثراً شیعه هستند آیا باید به یک نحوه و یک شکل باشد؟
آیتﷲ استادی به نقلی از امیر المؤمنین در کتاب کافی پرداخت و گفت: در کتاب کافی آمده است که امام علی(ع) فرمودند در بیست مورد من می‌خواستم اصلاحاتی انجام بدهم اما نتوانستم. چون اگر انجام می‌دادم خودم می‌ماندم و خودم. این نشان می‌دهد که امام در بسیاری از مواضع، نسبت به شرایط تصمیم می‌گرفته‌اند. آیا این شرایط در حال حاضر هم وجود دارد؟ چگونه می‌توان این شرایط را درک کرد؟ نکتهٔ دیگر اینکه آیا رفتار امام در سال نخست آیا با رفتارهای ایشان در سال‌های سوم و چهارم یکسان بوده؟ به عنوان نمونه اگر در سال اول به تقسیم اموال حکم کرده‌اند آیا در سال‌های بعد هم چنین حکمی را داده‌اند؟ امروز مسئلهٔ زنان هم مطرح است. در منقولات آمده که ایشان مثلاً سه دینار به مردها می‌دادند. آیا امروز هم باید همین سیاست اعمال شود؟ قضیهٔ زنان چه می‌شود؟
آیتﷲ استادی سپس تأکید کردند که حکومت امری تدریجی است. امور مملکتی به تدریج و به مرور می‌باید اصلاح شود. ما یک امامت ۲۵۰ ساله داریم که با دوران حضرت رسول(ص) می‌شود ۲۷۰ سال. این دوران باید کلیتش جمع‌آوری شود و آنچه مورد یقین است، می‌تواند الگویی برای امروز باشد.
آپارات
اینستاگرام
توییتر
تلگرام
ایتا
اسلام و غرب؛ امام خمینی و شارحانش
موقعیت‌شناسی تاریخی حضرت فاطمه زهرا (س)
امام صادق(ع) و مکتب تشیع
علامه امینی؛ تمامقامت علیه مخالفان