واتیکان به عنوان یک شهر، کشور و مرکزی برای مسیحیان کاتولیک جهان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مسیحیت (البته در اندیشه‌ای برآمده از سنت کاتولیکی) همانی است که بر قلم و زبان پاپ می‌آید و از دروازه‌های این شهر شنیده می‌شود.

گزارش سایت pew research در اکتبر سال ۲۰۱۱ که به میزان و گسترش جمعیت مسیحیان در جهان می‌پردازد، نشان می‌دهد که واتیکان برای بیش از نیمی از جمعیت پیرو مسیحیت جایگاه مهمی دارد؛ ۵۰.۱ درصد از جمعیت مسیحیان جهان پیروان مذهب کاتولیک، ۳۶.۷ درصد پیرو مذهب پروتستان، ۱۱.۹ درصد پیروان ارتدوکس و ۱.۳ درصد هم پیرو دیگر فرقه‌ها هستند.

این ضریب نفوذ برای واتیکان به عنوان تنها نهاد دینی معتبر برای کاتولیک‌های جهان، سبب شده تا رفتارهای این نهاد از اهمیت و دقت ویژه‌ای برخوردار باشد. آنچه این نوشتار بدان خواهد پرداخت بررسی موردی فعالیت‌های واتیکان به عنوان قدرتمندترین نهاد دینی مسیحیت است. امید آن است که راه رفته واتیکان تجربه‌ای باشد تا از امکاناتش بهره ببریم و از ضعف‌هایش دوری کنیم.

کلیسای کاتولیک در بین کلیسای دیگر مذاهب مسیحیت، از اهمیت بیشتر و مرکزیت و اقتدار افزون‌تری برخوردار است و همین سبب می‌شود تا بیش از کلیسای دیگر مذاهب مورد مراجعه و محل توجه باشد. وب‌سایت کلیسای کاتولیک به همین دلیل از اهمیت بالایی برخوردار است. این وب‌سایت می‌تواند محلی برای ارتباط دو سویه برای جمعیت ۱.۱ میلیاردی کاتولیک‌های جهان با نهاد مرجعت دینی خود باشد.

برای واتیکان (Vatican) دو وب‌سایت مهم می‌توان یافت. یکی وب‌سایت واتیکان به عنوان یک دولت‌شهر است که پایتخت مذهبی کاتولیک‌های جهان قلمداد می‌شود و کشوری ۴۴ هکتاری در دل شهر رم، پایتخت ایتالیا است و دیگری وب‌سایت کلیسای واتیکان که متولی امور دینی کاتولیک‌ها است و سریر مقدس (The Holy See) نامیده می‌شود. سریر مقدس، عالی‌ترین اسقف‌نشین کلیسای کاتولیک و حکومت مرکزی کلیساهای کاتولیک دنیا به شمار می‌رود که بخشی از آن در واتیکان و بخشی دیگر در شهر رم قرار دارد.

رتبه جهانی وب‌سایت کلیسای کاتولیک، در اوایل بهمن ۱۳۹۳، بر اساس گزارش سایت الکسا، برابر ۱۲۱۷۹ است. رتبه هر سایت بر اساس میزان بازدید، میزان ارجاع و فعالیت آن سنجیده می‌شود که این آمار برای جایگاه کلیسای کاتولیک، مطلوب به حساب نمی‌آید.

یکی از مواردی که در وب‌سایت کلیسای واتیکان، برای هر بیننده‌ای جذاب است، نوار متحرکی است که بر اساس آن می‌توان تمامی ۲۶۶ پاپ تاریخ کلیسای کاتولیک را از پتروس (متوفای سال ۶۴ میلادی) تا فرانسیس (اکنون زنده) مشاهده و به اطلاعات مختصری در مورد هر یک دست پیدا کرد. نکته قابل توجه، تاکید ضمنی این سایت بر نمایش اتصال سلسله پاپ‌ها به پتروس قدیس، حواری حضرت عیسی است که در واقع به نوعی تاییدکننده اصالت و جایگاه کلیسا به شمار می‌رود.

سایت سریر مقدس به ۹ زبان ایتالیایی، فرانسوی، انگلیسی، پرتغالی، اسپانیولی، آلمانی، عربی و چینی در دسترس است. در کنار این ۹ زبان، زبان لاتین هم اگرچه کسی به آن تکلم نمی‌کند اما از آنجا که زبان رسمی کلیسا به حساب می‌آید، به عنوان یکی از گزینه‌های انتخاب زبان در سایت قرار داده شده است. به نظر می‌رسد این گستره زبانی با توجه به کشورهایی که مذهب کاتولیک جمعیت قابل توجهی از شمار افرادش را تشکیل می‌دهد طراحی شده است.

تقریبا نیمی از فضای طراحی شده در سایت، اختصاص به ارتباط کلیسای کاتولیک با مسیحیان دارد. در این بخش مخاطبین سایت می‌توانند گزارش متنی اتفاقات و یا برنامه‌ها را در بخش اخبار و تقویم، و گزارش تصویری برنامه‌های مربوط به کلیسا را در قالب تصویر و فیلم مشاهده کنند. به عنوان نمونه به راحتی می‌توان در جریان لحظه به لحظه سفر پاپ به سریلانکا به عنوان آخرین اتفاق مهم این کلیسا قرار گرفت.

به عنوان نمونه بعضی از مهمترین خدمات این کلیسا به مخاطبان را می توان در این موارد خلاصه کرد:

۱- سخنرانی‌های پاپ فرانسیس برای مخاطبین عمومی. به عنوان مثال می‌توان به سخنرانی پاپ در ۷ ژانویه ۲۰۱۵ در سریلانکا اشاره کرد که با موضوع خانواده، به نقش، اهمیت و جایگاه ویژه مادر پرداخت و در پایان با تشبیه کلیسا به مادر برای مسیحیان، جایگاه کلیسا را در زندگی نشان داده است.

۲- صحبت‌های وی اعم از مصاحبه‌ها و نطق‌ها و وعظ‌ها: مانند موعظه پاپ فرانسیس در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۵ در کلیسای کلیسای سنت نینو فیلیپین که با این جمله از کتاب مقدس شروع می شود که «فرزندی برای ما به دنیا آمد، پسری به ما بخشیده شده»؛ اشعیا ۹:۵. سپس به رابطه انسان و خدا می‌پردازد و حاضران را به نسبت خودشان با خدا توجه می‌دهد.

۳- نامه و بخشنامه‌های وی خطاب به همه اسقف‌ها، کشیشان و مومنان. از این دست می‌توان نامه پاپ را به مسیحیان خاورمیانه در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۴ دید که در آن به مشکلات پیش آمده در خاورمیانه اشاره می‌کند و از وجود تروریست‌ها در منطقه ابراز ناراحتی کرده و یادآور می‌شود که مسیحیان خاورمیانه در رنج‌هایشان تنها نیستند و دل همه با آنها است.

۴- خطابه‌ها: مانند خطابه پاپ در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۵ در محل دانشکده ورزش دانشگاه سنت توماس فیلیپین که بر جایگاه عشق و محبت تکیه کرد و آن را درسی دانست که باید از تمام زندگی آموخت.

۵- پیام‌ها: مثلا پیام پاپ به مناسبت ایام روزه و پرهیز مسیحیان در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۳ که در آن ضمن تاکید بر جایگاه مسیح یادآور می‌شود که تنها یک فقر واقعی وجود دارد و آن زندگی نکردن به عنوان فرزند خدا و خواهر یا برادر مسیح است.

۶- ادعیه و نیایش‌های کلیسای کاتولیک: مانند نیایش با مریم مقدس که در آن از جایگاه رفیع مریم مقدس و امید به رحمت از سوی او سخن رفته است.

۷- سفرها: برای مثال می توان گزارش و جدول سفر پاپ به سریلانکا را مشاهده کرد که از عصر ۱۲ تا عصر روز ۱۹ ژانویه ادامه داشته است.

۸- تاملات روزانه: یکی از این تاملات، متنی است با نام «قلب سخت» که در تاریخ ۹ ژانویه ۲۰۱۵ روی سایت قرار گرفته. این یادداشت حول محور سوالی اخلاقی است که پاپ فرانسیس مطرح کرده بود: قلب چگونه سخت می‌شود؟

از دیگر بخش‌های سایت، آلبوم تصاویر فرانسیس اول به عنوان رهبر امروز کلیسای کاتولیک با ۱۶۰ عکس از دیدارها، عبادات و سخنرانی‌های وی است. در کنار همین عنوان، می‌توان بیوگرافی این پاپ ۷۶ ساله را هم مشاهده کرد که به توضیحی از تولد تا انتخاب وی به عنوان پاپ در سال ۲۰۱۳ می‌پردازد.

در یک جمع‌بندی می‌توان گفت وب‌سایت کلیسای کاتولیک، وب‌سایت گسترده و پیچیده‌ای نیست. این وب‌سایت با توجه به نوع تعامل دو سویه‌ای که بین خود و مخاطب رقم می‌زند، رسالت اطلاع‌رسانی دارد. در واقع گویی این سایت به نوعی ویترینی رسمی است برای آنچه در نهاد مرجعیت مسیحیت کاتولیک اتفاق می‌افتد. تبلیغ، تبشیر و آموزش گزاره‌های مسیحی، دغدغه این سایت به شمار نمی‌رود و انگار در یک تقسیم کار نانوشته، کلیساهای محلی و وب‌سایت اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگر، در خط مواجهه با پرسش‌ها و مساله‌های متداول مسیحیان هستند و وب‌سایت «سریر مقدس» در جایگاهی فراتر، تنها امکان ارتباطی ساده با نهاد مرجعیت مسیحیت کاتولیک را فراهم آورده است.