پاپ فرانسیس که ۲۴ اسفند ۱۳۹۱ به عنوان دویست و شصت و ششمین رهبر کلیسای واتیکان انتخاب شد، در همان «مجمع کاردینال‌ها» که او را به مهمترین جایگاه کلیسای کاتولیک رسانده بودند، سخنان تندی بر زبان راند و ۱۵ گناه بزرگ یا بیماری برشمرد که از وقتی به عنوان رهبر کلیسای کاتولیک وارد واتیکان شده، با آنها مواجه شده است.

سخنان پاپ در بلندپایه‌ترین مجمع واتیکان، البته اولین سخنان جنجال‌برانگیز و انقلابی او نبوده است؛ چرا که او در ۲۲ ماه اخیر به خبرسازترین پاپ تاریخ کلیسا و یکی از توجه‌برانگیزترین شخصیت‌های جهان برای رسانه‌های مختلف تبدیل شده است.

خورخه ماریو برگولیو به دلیل علاقه فراوان به قدیس فرانسیس آسیزی ایتالیایی، لقب فرانسیس را برای خود انتخاب کرد. فرانسیس آسیزی در قرن ۱۳ میلادی زندگی می‌کرده و حامی فقرا شناخته می‌شده است. شاید از همین روست که او بسیار کمتر از پیشنیان خود به تشریفات بها می‌دهد؛ چنانکه پس از انتخاب شدن به عنوان پاپ جدید، به جای آنکه با اتومبیل ویژه پاپ به محل اقامت خویش برود، همراه با دیگر کاردینال‌ها با اتوبوس به هتل برگشت.

۱۵ بیماری بزرگ؛ از تحجر تا خداانگاری رؤسا

اولین رهبر یسوعی کلیسای کاتولیک و اولین پاپ غیراروپایی، به مناسبت فرا رسیدن عید کریسمس، در جمع کاردینال‌ها، به ۱۵ بیماری بزرگ ساختار واتیکان اشاره کرده و در برخی موارد، توصیه‌های کنایه‌آمیزی خطاب به کاردینال‌ها و دیگر روسای کلیسا بیان کرده است.

پاپ فرانسیس، توهم جاودانگی و خودشیفتگی را یکی از بیماری‌های رهبران کلیسا خواند و به آنها توصیه کرد برای درمان آن سری به گورستان‌ها بزنند. او همچنین تحجر معنوی، از دست دادن احساسات مسیحایی را یکی دیگر از این بیماری‌ها می‌داند.

او که پس از رسیدن به مقام پاپی، پای به واتیکان گذاشته و پیش از آن از نزدیک در جریان مناسبات کلیسای کاتولیک نبوده، معتقد است برنامه‌ریزی افراطی و حسابگری بی‌اندازه، ناهماهنگی ساختارهای داخلی کلیسا و شبیه شدن به یک ارکستر پراکنده، انباشتن دارایی مادی و همچنین حلقه‌های بسته در درون واتیکان، از دیگر بیماری‌های جدی کلیساست که او انتظار دارد در سال نو مسیحی درمان شوند.

آلزایمر معنوی، فراموشی خاطره همجواری با خدا، شوکت و عظمت‌سازی بیهوده و تظاهر، تزویر، تروریسم پچ‌پچ و شایعات بی‌اساس، خداانگاری رؤسا، قدرت‌طلبی، چهره‌های جدی که او «قیافه‌های خاکسپاری» می‌نامد و همچنین از دست دادن شوخ‌طبعی، دیگر امراض ساختار واتیکان از نظر پاپ فرانسیس است.

رکورد سخنان جسورانه و اقدامات بی‌سابقه

این سخنان پاپ را می‌توان جسورانه‌ترین حرکت او در ۲۲ ماه اخیر دانست؛ چرا که مستقیما ساختار واتیکان را مورد انتقاد قرار داده است. گرچه اقدامات او پیش از این نیز چندین بار انتقادهای فراوان اهالی واتیکان را در پی داشته است. از جمله زمانی که کمتر از ۲۰ روز پس از انتخاب شدن به عنوان پاپ، در روز مذهبی پاشویان، در یکی از زندان‌های ایتالیا حاضر شد و در اقدامی بی‌سابقه، پای دختر مسلمانی را بوسید.

پاپ فرانسیس همچنین ۲۹ فروردین ۱۳۹۲، پیام تسلیتی خطاب به زلزله‌زدگان ایرانی صادر کرد و برای قربانیان زلزله بوشهر دعا کرد و گفت: برای همه برادران و خواهران در ایران دعا می‌کنم.

او همچنین در سفر به امریکای لاتین در تابستان سال گذشته، با اتومبیل ضدگلوله به میان مردم رفت و شیشه اتومبیل را هم پایین کشید و برای مردم دست تکان داد. شاید همین رفتارهای اوست که باعث شده محبوبیت مردمی او نسبت به رهبران پیشین، به شدت افزایش پیدا کند. بر اساس نظرسنجی مرکز تحقیقات پیو، محبوبیت فرانسیس در اروپا ۸۴ درصد و در امریکای لاتین ۷۲ درصد است.

رهبر کلیسای کاتولیک اما در جریان سفر بنیامین نتانیاهو به رم در مهر سال گذشته، اجازه دیدار به او نداد. این اقدام پاپ در حالی بود که پیش از آن، محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین به دیدار پاپ رفته بود و از او قلمی هدیه گرفته بود. پاپ در ضمن اهدای آن، آرزو کرده بود معاهده صلح با همان قلم امضا شود.

او همچنین در اظهارات بی‌سابقه دیگری که در بیانیه‌اش به مناسبت روز جهانی ارتباطات منتشر شد، اینترنت را هدیه خداوند دانسته بود. پاپ فرانسیس معتقد است این هدیه الهی می‌تواند در رفع اختلاف‌ها و نزدیک‌تر شدن انسان‌ها به همدیگر موثر باشد.

پاپ فرانسیس که به‌حتم می‌توان او را رهبر بی‌سابقه‌های کلیسا دانست، در فروردین سال جاری، در دیدار با هیأتی از دفتر بین‌المللی کاتولیکی کودکان، «از تمام بدی‌هایی که برخی کشیشان از طریق کودک‌آزاری مرتکب شده‌اند، طلب بخشش می‌کنم.» و تنها در زمان او بود که پس از ۸ سال، آمار اخراج کشیش‌های متهم به کودک‌آزاری منتشر شد و فدریکو لومباردی سخنگوی واتیکان، از اخراج ۴۰۰ کشیش در همین زمینه خبر داد.

عماد افروغ: تحسین‌برانگیز است؛ ادیان دیگر هم…

دکتر عماد افروغ، که در آذر ۱۳۹۱، در حاشیه هشتمین دور گفتگوی اسلام و مسیحیت کاتولیک، با بندیکت شانزدهم، پاپ پیشین ملاقات کرده بود، اقدام پاپ فرانسیس در آسیب‌شناسی ساختار کلیسا را ستود و گفت: این کار شایسته پاپ که حاکی از انگیزه وی برای مقابله با آسیب‌ها و آفات کلیسای کاتولیک است، و توصیه‌هایی هم برای اصلاح این آفات ارائه کرده، بسیار تحسین‌برانگیز و بجاست.

دکتر افروغ همچنین این حساسیت و آسیب‌شناسی پاپ فرانسیس درباره واتیکان را قابل تسری به ادیان دیگر دانست و گفت: خوب است که ادیان دیگر هم این کار را بکنند. ممکن است برخی از آسیب‌ها مشترک باشد و برخی دیگر اختصاصی؛ اما نفس این کار حاکی از شجاعت پاپ و دیگر رهبران ادیان است.

حوزه علمیه؛ دوری از نظریه‌پردازی و اکتفا به تصدی‌گری

عماد افروغ، در ادامه به مقاله خود که با موضوع «وحدت حوزه و دانشگاه» که در کتاب «محتواگرایی و تولید علم» از سوی انتشارات سوره مهر چاپ شده، اضافه کرد: بر همین اساس باید به آسیب‌شناسی حوزه‌های علمیه پرداخت و توقعات و انتظارات از حوزه‌ها و روحانیون را برشمرد و آن را با وضعیت فعلی حوزه مقایسه کرد.

وی همچنین به پیشنهاد خود برای برگزاری همایش آسیب‌شناسی حوزه‌های علمیه اشاره کرد و گفت: امام خمینی، توقع تدوین و تولید یک فقه حکومتی از حوزه‌های علمیه داشتند، اما امروز حوزه‌های ما چه حال و روزی دارد؟ آیا این انتظارات برآورده شده است؟ یا حوزه علمیه تنها به تصدی‌گری پرداخته و از نظریه‌پردازی دور شده است؟ افروغ تصریح کرد: حوزه علمیه، نقش خود را از نظریه‌پردازی و نظارت، به تصدی‌گری صرف تقلیل داده و انتظارات و توقعات را برآورده نکرده است.

دکتر عماد افروغ به سندی با عنوان «برای کلیسایی ورای دیوارهایش» اشاره کرد که کلیسای ارتدوکس بیروت، آن را تهیه و تدوین کرده و همچنین سندی به نام «آموزه‌های اجتماعی واتیکان» که در کلیسای واتیکان تدوین شده است. او در این زمینه گفت: تدوین متون و مبانی اجتماعی کلیساهای ارتدوکس و کاتولیک، نشانگر این است که آنها از لاک خود بیرون آمده‌اند و به بیرون از مرزهای خود می‌اندیشند، و حوزه‌های علمیه ما هم باید این رویکرد را در فعالیت‌های خود دنبال کنند.