چندی پیش به همت دانشگاه ادیان و مذاهب، دورهای با عنوان دوره آموزشی کوتاه مدت بین المللی شیعه شناسی برگزار شد که دانشجویان و اساتیدی از ۱۲ کشور اروپایی و آمریکایی در این دوره شرکت کردند. گزارش کامل این دوره آموزشی و همچنین گزارش تصویری آن را وبسایت دانشگاه ادیان ببینید.
اما آنچه در این میان، جالب توجه است، گزارشی است که خانم کیارا فرمیچی، از اساتید ایتالیایی شرکتکننده در این دوره که در حال حاضر در آمریکا زندگی میکند. این گزارش در بخش اخبار دانشگاه کرنل آمریکا منتشر شده است که در ادامه گزیدهای از آن را میخوانید.
کیارا فرمیچی در ابتدای گزارش خود از سفر کوتاهش به ایران میگوید: «در ماه مارس امسال، من فرصت بینظیری برای یک نگاه از درون به اسلامی شیعی، مذهب اکثریت مردم در ایران داشتم؛ چون برای شرکت در دوره کوتاهمدتی به شهر قم دعوت شدم. ما در طی پنج روز در سخنرانیهایی با موضوعات اخلاقی اسلامی، عدالت، مفهوم توحید و نبوت، حکومت اسلامی در مقام تئوری و عمل، مناسک اسلامی و… شرکت کردیم».
فرمیچی چنانکه در این یادداشت اشاره میکند، نزدیک به ۱۵ سال از عمر آکادمیک علمی خود را وقف پژوهش و تحقیق درباره تاریخ اسلام کرده و به طور خاص در پنج سال گذشته، بر جوامع شیعی کشورهای جنوب شرق آسیا همچون اندونزی، مالزی، سنگاپور و تایلند متمرکز بوده است و اکثر کسانی که در این پنج سال به او کمک کردهاند، ایرانی بودهاند یا تجربه زندگی و کار در ایران داشتهاند ولی این بار خود این استاد ایتالیایی، بدون واسطه با جامعه ایرانی و شهر مقدس قم مواجه شده است.
کیارا فرمیچی در سفر کوتاهش به قم، تجربه متفاوتی با تصور اولیهاش درباره ایران و به ویژه قم داشته است. وی قم را این گونه توصیف میکند: «قم فقط چند ساعت پایینتر از تهران (پایتخت ایران) است ولی به نظر میرسد به کلی دنیای دیگری است». قم که در مقایسه [با تهران] شهر کوچکی است و تنها یک میلیون نفر جمعیت دارد، مرکز یادگیری علوم دینی شیعه است. دانشجویان از سراسر جهان به قم میآیند تا در کنار تأثیرگذارترین محققان عصر حاضر (مجتهدان) درس بخوانند. خانمها با چادر مشکی به این سو و آن سو میروند و مردان عمامه و ردای موقری بر تن میکنند و چنان که بر موتورسیکلتهایشان نشستهاند به سرعت میان مسجد و مدرسه و حرم، در آمد و شدند. مردمی از همه ملل که دلبستگیهای مشترک الهیاتی دارند، در پیچ و خم بازار [قم] قدم میزنند.»
فرمیچی همچنین در ادامه گزارش خود به بخشهای دیگری از این سفر علمی که در اصفهان و تهران انجام شده، اشاره میکند. وی معماری اصفهان را «عهدی نفسگیر» با جایگاه این شهر در گذشته توصیف میکند ولی درباره تهران مینویسد: «در فاصله یکصد مایلی شمال قم، در شهر تهران، روسری به لوازم تزیینی موی سر تبدیل میشود و لباسهای گشاد که نماد حجب و حیا نیز محسوب میشوند، به شلوارهای تنگ و کتهای مد روز تبدیل میشوند.»
از آنجا که این گروه از دانشجویان و اساتید، در سفر خود به تهران با رهبران ادیان دیگر نیز دیدار کرده و از مراکز دینی آنها نیز بازدید کرده بودند، کیارا فرمیچی به وضعیت اقلیتهای دینی در ایران نیز اشاره میکند: «وضعیت اقلیتهای دینی در ایران، یکی از مسائل پیچیده است؛ چنانکه در کشورهای دیگری نیز که دولت، از یک دین یا مذهب خاص حمایت میکند، وضعیت به همین صورت است؛ به عنوان چند نمونه، میشود به میانمار، هند، مالزی، سریلانکا و ژاپن اشاره کرد.»
وی با اینکه میگوید اقلیتهای دینی در ایران، اجازه تبلیغ ندارند، ولی تأکید میکند: «با این حال تا آنجا که من دیدم، به نظر میرسد حکومت ایران از عبادتگاهها به خوبی نگهداری میکند، از مدارس دینی-قومیتی حمایت میکند؛ مثلا در مدرسه ارامنه، زبان، تاریخ و دین ارمنی آموزش داده میشود و مدارس یهودی نیز به همین صورت. و گویا حکومت ایران از اصل فقهی اسلامی درباره اهل ذمه مبنی بر معاهده نیکداشت و حفاظت از غیر مسلمانان [ساکن سرزمین اسلامی] را پیروی میکند.»
استاد دانشگاه کرنل آمریکا در پایان یادداشت کوتاه خود ضمن اشاره به اینکه بیش از این میتوان درباره ایران صحبت کرد، چنین بیان میکند که قم امروز، در جمود به سر نمیبرد. وی در تأیید سخن خود مینویسد: «یکی از اساتید مجتهد ما سبزیخوار بود چون معتقد بود که صنعت کنونی گوشت، به طور کامل بازنمای دیدگاه «گوشت حلال» در اسلام نیست و این صنعت امروز به تکنیکهای قصابی فروکاش یافته؛ بدون اینکه در آن، فکر خاصی درباره تجربه زیست حیوانات شده باشد.»
مثال دیگری که به چشم این پژوهشگر غیر ایرانی، نشان از عدم جمود داشته است، گفتوگویی است که با دختر یکی از روحانیان مجتهدان ایران داشته است که معتقد بوده، نباید به قانون اجازه داد روح اعمال واجب عبادی مردم را از بین ببرد.
این یادداشت از کیارا فرمیچی، یکی از هزاران تجربهای است که ناظران و میهمانان بین المللی پس از ورود به ایران و قم و تجربه گفتوگوی از نزدیک با مردم ایران، روحانیان و فرهنگ ایرانی و اسلامی داشتهاند. تجربه برنامههایی از این دست نشان میدهد که علیرغم وقوع بعضا سوء استفادههایی از این چنین موقعیتهایی، عموما برقراری چنین ارتباطهایی با مراکز دینی در قم و وارد شدن طلاب علوم دینی و همچنین اساتید و اندیشمندان فعال در دانشگاههای قم، منجر به بهبود یافتن تصویر ایران در اذهان مردم جهان شده است و علاوه بر اینکه اندک اندک و به مرور جایگاه ایران اسلامی را در فضای بین المللی ارتقا میدهد، میتواند در اصلاح تصویر نادرستی که از اسلام در رسانههای جهان ساخته شده، نقش داشته باشد و حوزه علمیه در این زمینه از مسئولیتی سنگین و جایگاهی با اهمیت برخوردار است و حمایت آن از انجام چنین برنامههایی میتواند تأثیر بسزایی بر این مهم داشته باشد.
آپارات
اینستاگرام
توییتر
تلگرام
ایتا
گزارشی از روند شکلگیری حوزه علمیه قم
مؤسس حوزه؛ پایهگذار مبارزه با اسرائیل
روحانیت، حوزههای علمیه و اغتشاشات آبان 98
آخرین پاسخ به حجتالاسلام طاهری پیرامون علامه طهرانی