مباحثات

رسانه فکری تحلیلی حوزه و روحانیت

نشست تخصصی با موضوع «روش‌شناسی بحث در نظریهٔ ارزش» از سوی پژوهشکدهٔ فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در تاریخ ۲۷/۲/۹۴ در اتاق جلسات ریاست این پژوهشگاه برگزار شد.

در این نشست تخصصی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر آل بویه مدیر پژوهشکده فلسفه و کلام پس از خوش‌آمدگویی، به معرفی یکی از پروژه‌های تحقیقی این پژوهشکده با عنوان «خدا، ارزش و عقلانیت» پرداخت؛ پروژه‌ای که توسط دکتر محمدعلی مبینی در گروه فلسفه اخلاق این پژوهشکده و با هدف ارایهٔ تبیینی جدید از ارزش اخلاقی بر مبنای آموزه‌های اسلامی در حال انجام است. وی گفت: به‌منظور اتقان هر چه بیش‌تر کار، قرار است هرکدام از بخش‌های این پروژه در سلسله نشست‌های تخصصی که به این منظور برگزار خواهد شد در معرض نقد و بررسی محققان قرار گیرد. به گفتهٔ ایشان، این نشست اولین نشست از این سلسله نشست‌ها است که به روش‌شناسی بحث در نظریهٔ ارزش می‌پردازد.عکس جلسه

سپس دکتر محمدعلی مبینی مجری پروژهٔ «خدا، ارزش و عقلانیت» به تشریح روش پژوهشی خود در این پروژه پرداخت. وی یک نکتهٔ مهم روش‌شناسانه در این پژوهش را اتکا بر فهم‌های ارتکازی دربارهٔ ارزش برشمرد و گفت: امروزه نقش ارتکازات در تحقیقات علمی و فلسفی بسیار برجسته است و در حوزهٔ اندیشهٔ اسلامی و حتی غربی دلایل ارتکازی جایگاه ویژه‌ای دارند. در قلمروی اسلامی – به‌ویژه در مباحث فقهی و اصولی معاصر – استناد به ارتکازات عقلا و متشرعه بسیار شایع است. در حوزه‌های دیگر فکری از جمله حوزهٔ فلسفهٔ اخلاق نیز نظریه‌پردازان عملاً به فهم‌های ارتکازی خود استناد می‌کنند. به گفتهٔ مبینی، در قلمروی اندیشهٔ غربی نیز روند استناد به فهم‌های ارتکازی – که از آن با عناوینی هم‌چون «فهم متعارف» یاد می‌شود – بسیار توسعه یافته است.

دکتر مبینی جمع‌آوری فهم‌های ارتکازی دربارهٔ ارزش را کاری معناشناسانه و اولین قدم پژوهشی خود ذکر کرد. وی افزود البته این تنها قدم ممکن در بحث از نظریهٔ ارزش نیست و پس از این معناشناسی، می‌توان به وجودشناسی به معنای خاص آن پرداخت؛ این‌گونه وجودشناسی می‌تواند از راه‌های استدلالی گوناگونی انجام شود و راه استدلالی در این پژوهش، ارایهٔ یک تبیین وجودشناختی از ارزش و دفاع از برتر بودن آن نسبت به تبیین‌های رقیب است. مبینی نتیجه گرفت که سیر این پژوهش از معناشناسی به وجودشناسی است و در بخش وجودشناسی تلاش می‌شود تبیینی از ارزش ارائه شود که هم با فهم‌های ارتکازی ما که در بخش معناشناسی مطرح شده است سازگاری داشته باشد و هم بتواند بهتر از تبیین‌های رقیب پاسخ‌گوی مشکلات ما در فلسفهٔ اخلاق باشد. وی اضافه کرد: این تبیین، تبیینی توحیدی خواهد بود و به همین دلیل تلاش خواهد شد که ارزش اخلاقی در قالب یک جهان‌بینی توحیدی منطبق بر آموزه‌های قرآنی و روایی تبیین شود.

ادامهٔ این نشست به نقد و بررسی موضوع مطرح‌شده اختصاص داشت و شرکت‌کنندگان در نشست، نکات انتقادی خود نسبت به مطالب مطرح‌شده را بیان کردند و دکتر مبینی به اشکالات وارد شده پاسخ داد.

رده‌های مرتبط