مباحثات

رسانه فکری تحلیلی حوزه و روحانیت

مشخصات پژوهش‌گر

♦ محمد عالم‌زاده نوری

♦ عضو هیئت علمی مرکز اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

♦ سطح چهار حوزه

آثار و تألیفات

الف) کتاب‌ها:

♦ راه و رسم طلبگی، مؤسسه فرهنگی ولاء منتظر، ۱۳۸۷ش.

♦ به کجا و چگونه،  مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛ ۱۳۸۵ش.

♦ کتاب شناخت اخلاق اسلامی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ ‏اسلامی، ۱۳۸۵ش.

♦ لباس روحانیت چراها و بایدها،  مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، ۱۳۸۷ش.

علم دیگر، وثوق، ۱۳۸۵ش.

♦ طلبه و انتخاب رشته تحصیلی،  مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۸ش.

♦ درآمدی بر زی طلبگی؛ هنجارشناسی جلوه‌‌های رفتاری حوزویان، پژوهشگاه علوم و فرهنگ ‏اسلامی، ۱۳۸۷ش.

♦ سند ظرفیت‌شناسی و توسعه دانش اخلاق اسلامی، (کار گروهی، انتشار محدود).

♦ نقش مربی در تربیت اخلاقی معنوی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ ‏اسلامی، ۱۳۹۲ش.

♦ استنباط حکم اخلاقی از سیره و عمل معصوم؛ دشورای‌های نظری و ملاحظات روش‌شناختی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ ‏اسلامی، ۱۳۹۱ش.

♦ خودسازی و جامعه‌سازی در برنامه فعالیت‌های جوان مسلمان، مؤسسه خدمات مشاوره‌ای آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش.

♦ سیمای آرمانی طلبه در نگاه مقام معظم رهبری، بوستان کتاب، ۱۳۸۹ش.

♦ اخلاق اسلامی؛ مبانی و مفاهیم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۰ش.

♦ میثاق طلبگی، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، ۱۳۹۲ش.

ب. مقالات:

رویکرد رفتارگرایی در رشد اخلاقی، پگاه حوزه، ش ۲۶۸ و ۲۷۰، آذر و
دی ۱۳۸۸ش.

مقصد رشد اخلاقی، پگاه حوزه، ش ۲۶۵ و ۲۶۶ آبان ۱۳۸۸ش.

دین‌داری و دین گریزی، پگاه حوزه، ش ۲۵۵، خرداد ۱۳۸۸ش.

راهنمای تربیت، پگاه حوزه، ۲۴۳، آبان ۱۳۸۷ش.

انسان، تربیت و روانشناسی اخلاق، پگاه حوزه،۲۳۹، شهریور ۱۳۸۷ش.

ملکات اخلاقی، پگاه حوزه، ش ۱۹۸، دی ۱۳۸۵ش.

اخلاق اسلامی؛ مبانی و غایات، پگاه حوزه، ش ۲۳۹، شهریور ۱۳۸۷ش.

مقایسه تطبیقی فقه و اخلاق، پگاه حوزه، ۲۴۴، آذر ۱۳۸۷ش.

بررسی ساختار تفضیل در استنباط نظام اخلاقی از گزاره‌های دینی، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، شماره ۶۹، بهار ۱۳۹۱ش.

تعریف مفاهیم اخلاقی و ساختارهای قرآنی، پژوهش‌های قرآنی، شماره ۷۰.

ثواب و عقاب‌های شگفت انگیز، پژوهش‌های قرآنی، شماره ۷۱.

استنباط حکم اخلاقی از متون و ادله لفظی (پژوهش موظفی)

علم دینی به دلیل انتساب به دین، علاوه بر عقلانیت و کارآمدی باید از ویژگی حجیت و استناد به دین نیز برخوردار باشد. بنابراین گزاره‌های «علم اخلاق اسلامی» اولاً باید مستند به مدارک و منابعی باشد که از منظر دینی، معتبر شمرده می‌شوند و ثانیاً استفاده‌ی آن‌ها از منابع معتبر دینی نیز از منطق معقول و روش مشروعی برخوردار باشد.

مراد از حجیت روایی، استناد گزاره‌های آن علم به منابع دینی است. در حوزه‌های علمیه معمولاً قواعد استنباط احکام از منابع دینی در دانش اصول فقه طرح و بررسی می‌گردد؛ اما به‌خوبی روشن است که عمده این قواعد ناظر به استنباط احکام فقهی بیان شده و برخی از آن نیز فقط در فقه کاربرد دارند. پژوهشگران علم اخلاق اسلامی لازم است برای استخراج احکام اخلاقی از منابع دین (قرآن و روایات) ضوابط و قواعد روشنی در اختیار داشته باشند. این قواعد و ضوابط که عناصر مشترک فرایند استنباط خواهند بود، لازم است در دانشی به‌نام اصول فقه‌الاخلاق یا قواعد تفقه اخلاقی، منقح شده باشند. بی‌شک بخش‌هایی از علم اصول فقه موجود را می‌توان در این فرایند به‌کار گرفت. اما قواعد خاصی نیز وجود دارد که اختصاصاً در استنباط گزاره اخلاقی کاربرد دارد و در اصول فقه موجود دغدغه آن وجود نداشته است.

استنباط حکم اخلاقی از منابع دینی عنوان عامی است که شامل منابع مختلف مانند عقل و سیره معصوم نیز خواهد بود. در این تحقیق از میان منابع دینی تنها به ادله لفظی و منابع متنی (قرآن و روایات)‌ اکتفا شده و مباحث اصول فقه در این باب توسعه و تعمیم یافته است.

همچنین در این اثر – که ذیل کلان‌پروژه الهیات اخلاق قرار دارد – مهم‌ترین چالش‌ها و ابهام‌ها در فرایند استنباط گزاره اخلاقی از منابع متنی و ادله لفظی دینی شناسایی و معرفی و هریک به‌صورت تفصیلی بررسی می‌شود. این چالش‌ها عبارتند از:

ساختار تفضیل؛

ثواب‌ و عقاب‌های شگفت‌انگیز؛

تعریف مفاهیم اخلاقی؛

کاربرد اعداد و خصال.

رده‌های مرتبط

پاسخ دهید