حوزه و تقریب مذاهب اسلامی

حجت‌الاسلام دکتر احمدی معتقد است بحث تقریب مذاهب اسلامی را نمی‌توان با بخشنامه پیش برد، بلکه نیاز به ایجاد زیرساخت‌های فکری دارد. به گفته عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیة، زمانی موضوع تقریب بین مذاهب اسلامی، جایگاه واقعی خود را به دست می‌آورد که حوزه علمیه، احساس نیاز کند. وی در پاسخ به این سؤال که چرا حوزه، چنین نیازی را در رابطه با موضوعات مختلف و از جمله، در خصوص تقریب مذاهب اسلامی احساس نمی‌کند، می‌گوید: توجه به سه نکته در این رابطه، ضروری و لازم است: اول اینکه چون مراجع و بزرگان ما در محیط قم زندگی می‌کنند، واقعیات اجتماعی شهرهای دیگر را کمتر احساس و لمس می‌کنند؛ دوم، اینکه غالب حوزه به مسائل با اندیشه حکومتی نگاه نمی‌کند و فقه سیاسی و فقه حکومتی، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد؛ سوم، با توجه به عدم نگاه جامع به مسائل حکومتی و رایج نبودن فقه سیاسی و فقه حکومتی در بین غالب حوزویان، اکثریت حوزه، تعهدی در قبال نظام از خود نشان نمی‌دهد و نمی‌خواهد مشکلات آن را حل کند.

دکتر احمدی، با بیان اینکه بحث تقریب مذاهب اسلامی، ارتباط وثیقی با انقلاب و نظام دارد؛ آن‌ را موضوعی می‌داند که هم می‌تواند فرصتی برای نظام باشد، هم تهدید. به تعبیر وی اگر این مسئله، برای دنیای اسلام، صحیح تبیین شود، می‌تواند به منزله فرصتی برای پیشبرد اهداف متعالی انقلاب به شمار رود.

به گفته عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیة، انقلاب اسلامی باعث شد تشیّع که تا پیش از پیروزی انقلاب، کمتر مورد توجه بود، اکنون هویت جهانی پیدا کند. از این‌روست که کشورهای غربی که گسترش تفکر سیاسی شیعه در بین مسلمانان را به منزله طلوع دوباره تمدن اسلامی و افول سلطه استعماری غرب بر جهان اسلام می‌دانند، به شدت احساس خطر کرده و به دنبال تفرقه‌افکنی میان مسلمانان‌اند. بنابراین، راهبرد ما می‌بایست بر مبنای تقریب مذاهب اسلامی باشد تا این یک و نیم میلیارد مسلمان، اعم از شیعه و سنی، امت واحده در برابر دشمنان اسلام شوند.

به تعبیر دکتر احمدی، آنچه مایه نگرانی است، بلند بودن صدای ضد تقریب، آن ‌هم به دلیل عدم تبیین درست موضوع و تلقی تهدید از آن است؛ با این استدلال که این مسئله، یعنی تقریب مذاهب، حقانیت شیعه را زیر سؤال برده و موجب عدم انتقال معارف به نسل‌های بعدی می‌شود. در حالی‌ که این‌گونه نیست، بلکه باید گفت منظور و مراد جمهوری اسلامی از تقریب میان پیروان مذاهب اسلامی، زندگی مسالمت‌آمیز آنها با یکدیگر است؛ به گونه‌ای که کسی به سبب نوع مذهب و کیفیت نماز خواندنش، متهم به کفر و زندقه نشود و در نماز به یکدیگر اقتدا کنند، و این اصلاً به معنای دست برداشتن از ولایت امیرالمؤمنین علی^(ع) نیست؛ زیرا این یک بحث کلامی است و نه فقهی.

بنابراین، از دیدگاه دکتر احمدی، بحث تقریب، اساساً ماهیت فقهی و حقوقی دارد؛ در حالی ‌که تصور حوزه، صرفاً کلامی است.

نکات حائز اهمیت در حوزه تقریب مذاهب

حجت‌الاسلام دکتر احمدی توجه به چند نکته در رابطه با بحث تقریب مذاهب را حائز اهمیت می‌داند و می‌گوید یکی از این نکات، بحث قبول تولّی و تبرّی است. وی در توضیح این نکته می‌گوید این مسئله، مورد قبول ماست، اما می‌بایست حوزه به تبیین درستی از این مسئله دست زده و شرایط بین المللی را درک کرده و از آنها اطلاع حاصل کند تا به قیمت جان شیعیان در سایر کشورها تمام نشود.

نکته دیگری که از دیدگاه عضو هیئت علمی جامعة المصطفی در خصوص بحث تقریب مذاهب حائز اهمیت است، عملکرد کسانی است که در این سه دهه، راجع به تقریب مذاهب کار کرده‌اند که عمدتاً تبلیغی بوده است؛ به گونه‌ای که به زعم دکتر احمدی، صرفاً در کنفرانس‌ها از علمای اهل سنت دعوت می‌شود تا تبلیغاتی انجام شده باشد، اما در عمل، حتی موضوع ساده‌ای چون اقتدا به همدیگر را هم نتوانسته‌ایم جا بیندازیم؛ به صورتی که اکثر حنفی‌ها و شافعی‌ها به ما اقتدا نمی‌کنند و نمازهایشان را جداگانه می‌خوانند.

دکتر احمدی معتقد است اگر ۲۰ نفر در حوزه، چنین دغدغه‌ای را داشتند، جریان امور به گونه دیگری رقم می‌خورد. وی با بیان این سؤال که چرا مثلاً در یکی از دروس خارج حوزه به این مسئله و یا مسائل دیگر حکومتی (از قبیل تحزّب، هدفمند کردن یارانه‌ها و…) با توجه به اعتقاد به تئوری حکومتی شیعه پرداخته نمی‌شود، دلیل آن را این مسئله می‌داند که حوزه، دغدغه این مسائل را ندارد، بنابراین، معطوف به آنها نیست. وی معتقد است باید در مدیران راهبردی و تصمیم‌گیر، ایجاد دغدغه کرد.

راهبردهای تقریب مذاهب اسلامی

حجت‌الاسلام دکتر احمدی در پاسخ به سؤال آخر ما در خصوص راهبردهای تقریب مذاهب اسلامی بر این باور است که ابتدا می‌بایست روحانیت را نسبت به مسائل مبتلابه حکومتی که لازمه آن، یافتن سازوکارهای مناسب برای مواجهه روحانیت با نیازها و مشکلات است، دغدغه‌مند کرد. در این صورت، حوزه، حدّ فاصل میان تقریب مذاهب و حکومت خواهد شد و تقریب جزء لاینفک حکومت و ضامن بقا و دوام آن می‌شود.

به باور دکتر احمدی، اکنون تنها پرچمدار موضوع تقریب، مقام معظم رهبری هستند که متأسفانه به دلیل عدم اشراف حوزه به مسائل، سخنان ایشان در میان علمای شیعه و سنی، قابل درک نبوده و علما دچار سوء تفاهم می‌شوند.

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیة، یکی دیگر از راهبردهای تقریب مذاهب اسلامی را جاری و ساری شدن تقریب در همه لایه‌های نظام عنوان می‌کند. به گفته دکتر احمدی، مدیران تصمیم‌ساز در حوزه، صدا و سیما، آموزش و پرورش، پادگان‌ها و… باید به خوبی در رابطه با مسئله تقریب توجیه شده و گمان نکنند که تقریب به معنای فراموشی خلافت و ولایت امام علی^(ع) است؛ در حالی‌که سخن این است که ما باید با تأسی به فرمایشات امیرالمؤمنین علی^(ع) در رابطه با دشمنانشان، کاری کنیم که جهل را از بین ببریم تا حق، آشکارتر شود؛ چرا که با سبّ و لعن، جهل از بین نمی‌رود و حتی شخص جاهل، نسبت به جهلش جری‌تر می‌شود.

وی در خاتمه با ذکر کلامی از امیرالمؤمنین علی^(ع) در خطبه ۲۰۶ نهج البلاغه که «من فحش دادن را دوست ندارم؛ شما روشنگری بکنید»، شیوه امام علی^(ع) را تبیین مسائل می‌داند.