جایگاه والای مراجع عظام تقلید، حوزه های علمیه و روحانیت معظم همچنان به عنوان یکی از مراجع اصلی تصمیم‌‎گیری مورد در زمینه امور سیاسی است. از سوی دیگر طرف‌های حاضر در فضاهای داغ انتخاباتی هر یک براساس منافعی که دارند نظرات مختلفی درباره دخالت علما و روحانیون در امر انتخابات دارند. اما در این بین انتظار مردم از علما و بزرگان حوزه چیز دیگری است. آنها می‌خواهند بدانند علمای اعلام قم و بلاد، نسبت به سیاست مدن و تمشیت امور مؤمنان در کشور اسلامی موضعی دارند یا خیر؟ اگر اهل مداخله نیستند، چرا و اگر هستند تا چه حد و اندازه‌ای؟ آیا اخباری که درباره حمایت از برخی نامزدان انتخاباتی شایع می‌شود صحت دارد یا خیر؟

پاسخ خلاصه و مختصر و مفید این پرسش که آیا علما از شخص خاصی حمایت می‌کنند یا خیر و آیا به کلیات شرایط و صلاحیت‌ها اکتفا می‌کنند و انتخاب را به عهده عرف و تشخیص مردم می‌گذارند یا ورود در امور انتخابات را جزئی دانسته و مداخله نمی‌کنند، این است که علما همه به تکلیف فردی و جمعی خود عمل می‌کنند. این گونه نیست که بتوان نسخه خاصی پیچید و انتظار مشخصی داشت. اگر شور انتخاباتی به گونه‌ای باشد که مردم خود رغبت بالایی داشته باشند، به تذکر و نصیحت و اعلام معیارها اکتفا می‌شود و اگر در شرایط خاصی نیاز به اعلام نظر باشد عده‌ای یا جمعی از علما ورود یافته و اظهار نظر می‌کنند. برای نمونه اگر اختلافی بین افراد باشد که نیاز به نظر پدرانه روحانیت داشته باشد یا اگر حیرت مردم در انتخاب افراد، مانع از انتخاب قاطع شود و مانند آن.

علی ای حال، گاه در سخن‌پراکنی‌ها و اظهار نظرهای غیر علمی و سیاست‌زده، نسبت به تکلیف روحانیت در انتخابات و عملکرد این قشر مشفق جامعه، مواردی متناقض مطرح می‌شود که بایست نسبت به آن هشیار بود و اجازه بازی با جایگاه روحانیت در اذهان را نداد. گاهی حامیان یک نامزد که اقبال زیادی بین روحانیت ندارد داد سخن در رد معیار و ملاک اصلحیت سر می‌دهند که مبادا نامزد رقیب، اصلح اعلام شود یا گاه از روحانیت می‌خواهند نامزد مورد نظر را توثیق کنند یا حتی در نقش یک حزب عمل کرده و فرد دلخواهشان را کاندیدای روحانیت جلوه دهند و از سوی دیگر، روحانیت را از دخالت در سیاست منع می‌کنند و اعلام نظر را دون شأن ایشان می‌دانند! پس تشخیص تکلیف روحانیت معظم در انتخابات به عهده خود فضلا و سرسلسه‌های این صنف جلیل است اما رصد پیامدها یا پاسخگویی به شبهات پیرامونی، امر دیگری است.

در این میان بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران رهبر کبیر فقید مرحوم امام خمینی (قدس سره الشریف)، با آن ذکاوت سیاسی و روشن‌بینی و درایت که از ایشان سراغ داشتیم، مبحث روحانیت جلیله و انتخابات را از مناظر گوناگون طرح کرده و در میان گذاشته‌اند. مرور این فرمایش‌ها، مبنای درستی برای اهل نظر و علاقه‌مندان به ارمغان خواهد آورد. حضرت امام از سویی قیّم بودن قشر خاص مانند روحانیت را برای مردم رد می‌کردند، از سوی دیگر حضور روحانیت در صحنه‌های سیاسی را مطالبه می‌کردند:

• نسبت به انتخابات، بی‌تفاوت نباشید
به جامعه محترم روحانیت خصوصاً مراجع معظم، وصیت می‌کنم که خود را از مسائل جامعه خصوصاً مثل انتخاب رئیس جمهور و وکلای مجلس، کنار نکشند و بی‌تفاوت نباشند. … باید با هوشیاری مراقب باشید و با احساس اولین قدمِ نفوذی به مقابله برخیزید و به آنان مهلت ندهید.

• علمای بلاد، اشخاص را معرفی کنند
مهم مطلب این است که اشخاصی را انتخاب بکنند آقایانِ آنجا، آقایان هر بلدی، علمای هر بلدی، اشخاصی را انتخاب کنند و به اهل منبر بگویند و آنها هم معرفی کنند. و شاید این مسئله بشود که اشخاصی در صدد بررسی هستند … بدانند چه می‌کنند.

• تذکر علما برای جلوگیری از تکرار سرنوشت مشروطه
مردم در انتخابات موظفند، موظف شرعی هستند که از اختلافات کوبنده دست بردارند، و این… یک تکلیفی متوجه به همه هست. به من طلبه که اینجا نشسته‌ام و به شما علما و همه علمای بلاد و همه قشرهای ملت… که نگذارید مسئله مثل مسئله مشروطیت بشود. عبرت بگیرید از آنجا، اگر مثل او بشود، آنهایی که مخالف با اسلام و جمهوری اسلامی هستند و بازیگر هستند، آنها می‌آیند قبضه می‌کنند. یکی از اموری که خیلی لازم است، همین مسئله است که باید تذکر بدهند آقایان، تنبه بدهند آقایان.

• اهل منبر در برابر هم نایستند
این توطئه را که می‌خواهند با اسم خطوط مختلفه، یک دسته را طرفدار یک جبهه بکنند و یک دسته را طرفدار یک جبهه بکنند، و در صورتی که خود آنها با هم اختلاف ندارند، مریدها به اختلاف بیفتند و کم‌کم در همه جا همان حرف‌هایی که در مشروطه بود، که در یک شهر یک دسته اهل منبر مشروطه بودند، یک دسته اهل منبر مستبد بودند، و در خانه‌ها همین مسائل بود و در بازار همین مسائل بود، یک وقت این‌طور نشود که مردم را به جان هم بیندازند، این برای طرفداری از فلان شخصیت و آن برای طرفداری از فلان شخصیت، در صورتی که همه‌اش توهّم بیشتر نیست.

• تکلیف مردم به تقویت جمهوریت نظام
مردم را توجه بدهید به اینکه شما می‌خواهید اسلام را حفظ کنید، باید منتخبین شما اشخاصی باشند که توجه به اسلام داشته باشند، متعهد به اسلام باشند، بازیگر نباشند، به شرق و غرب توجه نداشته باشند. باید تکلیف کرد به مردم که وقتی انتخابات پیش آمد به‌ طور شایسته، روحانیون عمل کنند، وعّاظ عمل کنند و مردم هم به تبع آنها عمل کنند.

• نادیده نگرفتن نقش مردم
حالا می‌گویند که سیاست حق مجتهدین است یعنی در امور سیاسی در ایران پانصد نفر دخالت کنند،… مردم بروند سراغ کارشان، هیچ کار به مسائل اجتماعی نداشته باشند، و چند نفر پیرمرد ملّا بیایند دخالت بکنند. این از آن توطئه سابق بدتر است برای ایران. برای اینکه، آن یک عده از علما را کنار می‌گذاشت، منتها به واسطه آنها هم یک قشر زیادی کنار گذاشته می‌شوند، این تمام ملت را می‌خواهد کنار بگذارد. یعنی نه اینکه این می‌خواهد مجتهد را داخل کند، این می‌خواهد مجتهد را با دست همین ملت از بین ببرد … وظیفه آحاد ملت است که در آن دخالت کند، مربوط به یک قشری دون قشری نیست، همه باید در این دخالت بکنند.

• خطبا اختلافات را دامن نزنند
اینهایی که اعلامیه می‌دهند دیگری را تضعیف می‌کنند، آن یکی اعلامیه می‌دهد به دیگری بد می‌گوید، تهمت می‌زند،… خیال نکنند که این یک خدمتی است. این یک خیانتی است به همه ملت، به اسلام… اهل منبر متوجه باشند [که اگر] یک کلمه… که اختلاف‌انگیز است، [صحبت] بکنند، پیش خدای تبارک و تعالی مسئول‌اند، اسلام از آنها مؤاخذه خواهد کرد. خطیب‌های جمعه هم همین را بدانند، آنهایی هم که قبل از نماز جمعه خطبه می‌خوانند همین را باید بدانند، علما هم که در هرجا هستند همین معنا را باید توجه کنند که ما امروز احتیاج داریم به اینکه به قول خدای تبارک و تعالی با تمام وجود عمل کنیم که می‌فرماید با هم باشید وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا.

• معممان، در سرنوشت جامعه دخالت کنند
روحانیون را یکسره از دخالت بر کنار کردند؛ و با توطئه‌های موذیانه و تبلیغات مسمومِ مُلهم از غرب،… و روحانیت به کلی از صحنه خارج شد و به انزوا کشیده شد؛ و دست قلدران و شرق و غرب‌زدگان باز شد و کشور را به آنجا کشاندند که دیدید و دیدیم. مع الأسف امروز هم آن افکار پوسیده در نادری از معممین بی‌خبر از دنیا دیده می‌شود. … به دنبال خروج روحانیون، یا به عبارت دیگر، اخراج آنان از صحنه، عموم متدینین، از هر قشری از اقشار، چه فرهنگی، چه کارگری، چه اداری و بازاری و چه غیر اینها، نیز از دخالت کناره گرفتند یا برکنارشان کردند؛ … نظام اسلام و اجرای احکام آسمانی آن و مصالح ملت و کشور اسلامی و حفظ آن از دستبرد اجانب بستگی به دخالت اقشار ملت و به ویژه روحانیون محترم و مراجع معظّم دارد.

• روحانیت با هم هستند و دو جبهه نیست
شیاطین دنبال این هستند که ایجاد اختلاف کنند، دو دستگی بگویند هست، لکن بحمداللَّه ملت ما و خصوصاً روحانیت ما اشخاصی هستند که چهره‌شان نورانی است و در این ماه مبارک هم در این ضیافت ان شاء اللَّه وارد شده‌اند و آثارش هم بعد ظاهر می‌شود که همه باهم هستند؛ دو جبهه نیست.