آخرین انتخابات اعضای هیات رئیسه هشتمین دوره مجمع نمایندگان طلاب که قرار است عصر روز چهارشنبه ۹ تیرماه برگزار شود بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته، گو اینکه تعداد قابل توجهی از نمایندگان عزم جدی دارند برخی کاستیهای سالهای گذشته را با انتخاب رئیس جدید جبران کنند.
مجمعی برای پیگیری مطالبات حوزویان
چند سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه موقعیت ممتازی پیدا کرده بود. علمایی دوراندیش که به مسائل درازمدت فکر میکردند، گاه در مقابل طلبههای انقلابی و جبههرفته با نگرشهای عملگرایانه و سریع الوصول قرار میگرفتند. این اختلاف نگاهها به جدالهای عمومی کشیده میشد. امام خمینی(ره) در پی آن بود که در میان نیروهای انقلابی حوزه علمیه تعادل برقرار کند تا نیروهای وفادار همدیگر را خنثی نکنند.
ایشان در تاریخ سوم اسفند ماه سال ۱۳۶۷ پیام مهمی خطاب به روحانیت سراسر کشور و مدرسان و طلاب حوزه علمیه صادر میکنند که «منشور روحانیت» مشهور میشود. در این پیام آمده است: «اگر طلاب و مدرسین حوزه علمیه قم با یکدیگر هماهنگ نباشند، نمیتوان پیشبینی کرد موفقیت از آن کیست. جامعه مدرسین باید طلاب عزیز انقلابی و زحمتکشیده و کتکخورده و جبههرفته را از خود بدانند، حتما با آنان جلسه بگذارند و از طرحها و نظریات آنان استقبال کنند و طلاب انقلابی هم مدرسین عزیز طرفدار انقلاب را محترم بشمارند و با دیده احترام به آنها بنگرند.» همین مسئله مقدمات تأسیس مجمع طلاب را فراهم میآورد.
مهمترین وظیفه این مجمع را میتوان در ارتباطگیری و انتقال دیدگاههای طلبههای جوان به تصمیمگیران حوزه دانست؛ از این رو نمایندگان این مجمع با تشکیل جلسات هفتگی و تشکیل کمیسیونهای تخصصی، مسائل و مشکلات طلاب را در حوزههای مختلف بررسی و پس از آماده شدن طرح و تصویب نهائی در مجمع ، آن را به شورای عالی حوزه تقدیم میکنند.
هشتمین دوره تحتالشعاع مدیریت
اگرچه مجمع نمایندگان طلاب دارای آئیننامه داخلی و سازوکاری ظاهرا نظاممند و منضبط است اما تجربههای دورههای ششگانه نشان داده است هیات رئیسه و بویژه رئیس این مجمع بالاترین تاثیر را در پویائی و حرکت مجمع دارد. چراکه مجمع هرچقدر روش خود را دموکراتیک تعریف کردهباشد اما روحیهی تعاملات حوزوی همچنان بر آن غالب است. براین اساس توانائی یا عدم توانائی هیات رئیسه، دبیرخانه و بویژه رئیس این نهاد تاثیر مستقیمی بر فعالیتهای آن دارد.
بررسیهای آسیبشناسانه در خصوص مجمع نمایندگان بویژه در دوره جاری نشان میدهد متاسفانه عملکرد این مجمع با اهداف مختلف تعریف شده فاصلهی زیادی دارد. این موضوع پیش از آنکه مورد اطلاع و انتقاد عموم طلاب قرار گیرد، باعث نارضایتی نمایندگان مجمع طلاب بودهاست؛ چه آنکه این نمایندگان معتقدند انگیزه و عزم جدی برای انجام وظایف محوله به نمایندگان وجود دارد اما روشهای مدیریتی رئیس مجمع عملا فضا را برای تحقق طرحها و پویائی این مجمع بسته است.
بخشی از مشکلات مدیریتی مجمع نمانیدگان طلاب بدین شرح است:
- عدم تمرکز بر مجمع نمایندگان:
رئیس مجمع نمانیدگان طلاب عهدهدار مسئولیتهای مختلف از جمله مسئولیت اجرائی در حرم مطهر حضرت معصومه است و این امر عملا مانع حضور ایشان در دبیرخانه و تمرکز در مدیریت مجمع است. دبیرخانه مجمع نقش بسیار کلیدی در پیگیری و تحقق طرحها و برنامهها دارد که چندشغله بودن ریاست مجمع این قدرت را از دبیرخانه سلب کردهاست.
- عدم پیگیری و نهائی کردن طرحهای مصوب
بررسیها نشان میدهد بخش عمده نمایندگان مجمع طلاب دارای انگیزه و توانائی بالائی در تهیهی طرحهای مربوط به مسائل حوزه و روحانیت بویژه امورات صنفی حوزویان هستند اما بسیاری از این طرحها علیرغم پختگی کامل و تصویب در صحن علنی مجمع به بایگانی رفتهاست. براساس ماده ۵۵ آئیننامه داخلی مجمع هیأت رئیسه موظف است مصوبات مجمع عمومی را پیگیری نموده و حداکثر ظرف مدت یک ماه گزارش پیگیریهای خود و آخرین وضعیت مصوبات را به مجمع عمومی اعلام کند در حالیکه در دوره هشتم چنین اتفاقی نیافتاده است.
با وجود این که رئیس مجمع فردی را به عنوان مسئول اجرایی دبیرخانه تعیین کرده اما بعد از گذشت سه سال وضعیت طرحهای مصوب در صحن علنی چندان روشن نیست. برای نمونه طرح ضمانت شهریه دفتر رهبری به جای چک و سفته برای وامهای مرکز خدمات و صندوق دفتر تبلیغات که قبل از ماجرای کرونا مصوب شد هنوز بلاتکلیف مانده است.
عدهای از نمایندگان معتقدند اعمال نظر و سلیقهی شخصی ریاست مجمع نمانیدگان در اولویتبخشی به پیگیری طرحها و نوع مواجهه با نظرات مخالف و منتقد عامل اصلی به بایگانی رفتن طرحهای مصوب است. چنانچه طرحی مورد نظر ریاست مجمع نباشد عملا پیگیری نخواهد شد. رفتار سلیقهای در اطلاعرسانی برنامهها و جلسات از دیگر نکات مورد انتقاد است.
- عدم نظارت بر انجام وظائف نمایندگان
نمایندگان مجمع طلاب برخی وظایف مصوب بر عهده دارند که انجام این وظایف تحقق حداقلی انتظارات طلاب از آنان است. نمایندگان طلاب لازم است با تعهد و روحیه جهادی بسیار فراتر از وظایف اولیه خود نسبت به پیگیری امور مربوط به حوزه و طلاب تلاش نمانید. طبیعی است نوع مواجهه و نظارت بر نمایندگان توسط رئیس و هیاترئیسه مجمع تاثیر جدی در حرکت و پویائی آنان دارد، اما این نکته در دوره هشتم محقق نشدهاست. اداره نخبگانی مجمع حلقه مفقودهی این تشکل است و وضعیت کنونی مجمع با انتظارات عنوان شده فاصلهی زیادی دارد. در این بین اعضای هیات رئیسه مجمع نیز منتقد جدی این روند هستند، آنان معتقدند مجمع به صورت کاملا فردی مدیریت میشود و از نظرات و ظرفیت اعضای هیات رئیسه نیز در اداره مجمع بهرهبرداری نمیشود.
- عدم شفافیت مالی
مجمع نمایندگان اگرچه با حضور افتخاری و جهادگونه تعدادی از فضلای حوزوی تشکیل شده است اما امورات دبیرخانه، برگزاری جلسات و برخی برنامههای دیگر نیازمند بودجه مصوب است. ابتدائیترین حق نمایندگان مجمع اطلاع از میزان بودجه این مجمع و نوع هزینهکرد آن است. اما به گفتهی نمایندگان عملا این مهم محقق نشدهاست و تمامی مسائل مالی بدون اطلاع و نظارت نمانیدگان انجام میگیرید که ممکن است برخی شائبههایی درپی داشته باشد.
قطعا نکات و آسیبهایی که بیان شد نافی تلاشهای چند سال اخیر ریاست و اعضای هیاترئیسهی مجمع نمانیدگان طلاب نیست اما نتیجهی فعلی نشان میدهد لازم است حداقل در یک سال پایانی هشتمین دوره مجمع نمانیدگان طلاب تحولی در ریاست این مجمع صورت گیرد، همانگونه که در سالهای اخیر هیات رئیسه تغییرات رو به رشدی داشته است.
از سوی دیگر انتخابات پیشروی مجمع نمانیدگان طلاب نخستین انتخابات در دوره ریاست آیتﷲ حسینی بوشهری در جامعه مدرسین است. تغییر در ریاست این مجمع نشانههای خوبی از رویکرد تحولی رئیس جدید جامعه مدرسین است و مقدمهی ارتقاء سطح و جایگاه مجمع نمانیدگان در دورهی بعدی خواهد بود.
مجمع نمایندگان نیازمند تامل جدی در جایگاه و سطح اختیارات خود است. قطعا یک سال پیشرو زمان مناسبی برای بررسی و هرگونه تغییرات در ساختار و نسبت خود با مراکز بالادستی است تا بتواند بیش از گذشته مطالبات طلاب را محقق سازد.
شمس
نفس تغییر مبارکه تا چه رسد به…