اساتید حوزه‌های علمیه میراث ماندگار علمای سلف هستند که نقش محوری تربیت طلاب جوان را بر عهده دارند. به تعبیر دیگر فلسفه وجودی حوزه‌های علمیه به حضور و تلاش علمی اساتید معظم بستگی دارد و این مهم هم‌اینک بر عهده بیش از ۳۵۰۰ نفر از اساتید سطوح عالی حوزه در کشور است؛ اگرچه تعداد بیشتری نیز از این رقم بدون ثبت در هیچ مرکزی به رسالت خود عمل می‌کنند.

چنین جایگاه حساس و تأثیرگذار هر یک از اساتید حوزه، اگر به شکل تشکلی هرچند کوچک در آمده و برنامه‌های متحدی را تعریف و پیگیری کند، به سرمایه‌ای بی‌بدیل تبدیل می‌شود؛ چه آنکه این مهم در سال‌های گذشته به روش‌های مختلفی دنبال شده است.

مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه سراسر کشور بر اساس شرح وظایف خود بخش مدیریت امور اساتید را با هدف ساماندهی به امور اساتید و تسهیل خدمات و نظم‌دهی به برنامه‌های تدریس راه‌اندازی نموده است و طی سال‌های گذشته بیشتر در امر تنظیم امور درسی در خدمت اساتید حوزه بوده است. این مدیریت تا کنون نشست‌های مختلفی برای اساتید حوزه برگزار نموده و سعی کرده است بیشتر در عرصه امور اجرایی فعالیت کند و پشتیبانی در امور اساتید باشد.

با توجه به ظرفیت بسیار بالای اساتید سطوح عالی حوزه تا کنون تشکل‌های مختلفی در بین اساتید تشکیل شده است. هر یک از این تشکل‌ها اگرچه در ترکیب اعضای مرکزی و اهداف کوتاه‌مدت خود با یکدیگر تفاوت‌هایی داشته‌اند اما همگی نگاه ژرف و بلندی به افق پیش روی حوزه‌های علمیه داشته، تلاش کرده‌اند با خلوص نیت قدمی در راستای ارتقای سطح علمی و کارکرد درون‌سازمانی و برون‌سازمانی اساتید معزز بردارند.

اما موازی‌کاری و غفلت از اولویت‌ها آسیبی است که همیشه چنین تشکل‌هایی را تهدید می‌کند. به اعتقاد همگان وجود چند تشکل با اهداف مشترک برای هر جامعه‌ای آسیب‌زاست و لازم است با یکسان‌سازی، از موازی‌کاری‌ها جلوگیری کرده و به اولویت‌ها نیز پرداخت.

بنابراین لازم بود با درایت و مصلحت‌اندیشی که مختص حوزه‌های علمیه بوده و توجه ویژه به حساسیت‌ها و ظرافت‌های حاکم بر حوزه‌ها این مشکل به بهترین شکل مرتفع شود.

سفر رهبر معظم انقلاب به شهر مقدس قم در سال ۱۳۸۹ برکات بسیار زیادی را برای حوزه‌های علمیه داشت. در این سفر مسائل متعددی پیرامون تشکیلات و ساختار حوزه مطرح شد که برخی از آنها تا کنون جامه عمل پوشیده‌اند.

یکی از نکات مورد تأکید مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای محترم جامعه مدرسین حوزه علمیه قم موضوع ارتباط منسجم جامعه مدرسین با اساتید سطوح عالی حوزه بود. ایشان با درکی صحیح و عمیق از نیاز جدی به یک تشکل واحد برای این اساتید از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خواستند بیش از گذشته نسبت به ارتباط و تعامل با اساتید سطوح عالی حوزه همت گمارد.

از سوی دیگر تکلیف این امر خطیر از سوی رهبری معظم انقلاب به جامعه مدرسین نیز نشان از جایگاه مهم و تأثیرگذار جامعه مدرسین دارد، چرا که محوری‌ترین تشکلی که تا کنون توانسته است نقش مهمی در تحولات حوزه علمیه ایجاد کند جامعه مدرسین بوده و حضور بیش از ۵۰ نفر از علمای طراز اول حوزه و چند تن از مراجع عظام تقلید در این جامعه تضمین‌کننده بسیاری از حرکت‌های رو به جلوی آن است.

پس از این توجه ویژه مقام معظم رهبری بود که جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با محوریت پنج نفر از اعضای خود، مطالعه و برنامه‌های پیگیری مربوط به تشکیل «مجمع اساتید حوزه علمیه» را آغاز کرد و در گام نخست جلسات متعددی با سایر تشکل‌هایی که در همین راستا و در سال‌های گذشته تشکیل شده بود برگزار شد. تکمیل بانک اطلاعات جامع و کامل پیرامون اساتید سطوح عالی حوزه نیز از دیگر اقداماتی بود که «دبیرخانه مجمع اساتید» نسبت به آن اهتمام ویژه داشت.

پس از دو سال پیگیری و جلسات متعدد با اساتید معظم حوزه و مراجع عظام تقلید، طرح فعالیت این مجمع تهیه شد و مورد تأیید اعضای محترم جامعه مدرسین به‌ویژه حضرت آیت‌ﷲ‌العظمی مکارم شیرازی قرار گرفت.

در این بین باید به نقش بسیار مهم سایر تشکل‌های مربوط به اساتید در حوزه اشاره کرد که ضمن استقبال از این طرح، تمام تلاش خود را برای شکل‌گیری یک تشکل جامع و فراگیر انجام دادند. این تشکل دو روز پیش در نشست سالانه اساتید حوزه علمیه قم با اعلان حضرت آیت‌ﷲ‌العظمی مکارم شیرازی رسمیت یافت. ایشان پیرامون این تشکل فرمودند:

«در گذشته مجمع اساتیدی وجود داشت که بعد از آن شورای عالی و جامعه مدرسین به فکر افتادند که تشکیلاتی به نام «مجمع اساتید تحت‌برنامه‌ای» ایجاد شود؛ در این اواخر تشکل سومی هم اعلام وجود کرد. دیدیم اگر بنا شود در حوزه علمیه سه تشکل مجمع اساتیدداشته باشیم، باعث اختلاف‌ها و خدای ناکرده مسائلی که نباید بشود، می‌شود. گفتیم باید همه را ادغام و یک‌کاسه کرد. برای اینکه مسئله جنبه عملی پیدا کند، اساس این است که مجمع اساتیدی تشکیل شود که دارای استقلال کامل حوزوی باشد، در عین حال حمایت از مقام معظم رهبری، نظام و مراجع عظام و هماهنگی با جامعه مدرسین و شورای عالی حوزه و مدیریت حوزه داشته باشد. هرگونه اختلاف در حوزه علمیه در کل نظام و کشور و جامعه شیعه ظاهر می‌شود؛ بنابراین همه باید دست به دست هم دهیم و این برنامه را اجرا کنیم. درباره الزامات درسی و کتب درسی مطالعات جدیدی می‌کنند، اگر مسائلی مورد پذیرش واقع شد به شورای عالی حوزه و مدیریت حوزه پیشنهاد و آنها نیز آن را دنبال می‌کنند، همچنین مجمع اساتید می‌تواند نفراتی را برای تقویت جامعه مدرسین اضافه کنند.»

امید است که با تشکیل «مجمع اساتید حوزه» گام بسیار بزرگی برای استفاده از این ظرفیت بی‌نظیر در حوزه فراهم شود و مرکز فقه شیعه پیش از گذشته به رسالت خود عمل نماید. مباحثات تلاش می‌کند در آینده‌ای نزدیک با مدیر محترم حوزه علمیه قم و دست‌اندرکاران مجمع اساتید در این زمینه گفت‌وگوهایی انجام دهد.

عکس: رسا