از دیدگاه امام خمینی (قدّس سرّه)، قیام ۱۵ خرداد اولین تقابل کوخ‌نشینان و کاخ‌نشینان و به میدان آمدن مردم مظلوم بود که راه را برای نسل‌های آینده گشود و ناشدنی‌ها را شدنی کرد. امام راحل، شهیدان ۱۵ خرداد را بنیانگذاران انقلاب اسلامی ایران می‌دانستند. ایشان در تبیین اهداف قیام ۱۵ خرداد می‌فرمودند: ۱۵ خرداد برای اسلام بود و به اسم اسلام بود و به مبدأیت اسلام. راهنمایی روحانیت و همین جمعیت‌ها بودند که ۱۵ خرداد را به وجود آوردند. اما ویژگی مهم قیام ۱۵ خرداد از منظر حضرت امام (قدّس سرّه) این بود که آن را در راه اسلام و با راهنمایی روحانیت می‌دانستند.

نکته مهم درباره قیام ۱۵ خرداد، زمان وقوع آن در سال ۱۳۴۲ است. پس از روی کار آمدن رژیم پهلوی، به مدت چهار دهه مبارزه با دین و روحانیت و حذف آن‌ها از جامعه و فرهنگ و نیز حرکت هماهنگ برای فرهنگ‌سازی غربی در جامعه ایرانی، به صورت همه‌جانبه دنبال شد. در حالی که اخبار و تحلیل همه نهادهای اطلاعاتی و امنیتی رژیم از نابودی نقش و جایگاه قشر روحانیت در ایران حکایت داشتند، این قیام نشان داد رابطه میان مردم، دین، روحانیت و مرجعیت نه‌تنها تضعیف و قطع نشده، بلکه ظرفیت روزافزونی برای ایجاد جنبش‌ها و انقلاب‌های اجتماعی سرنوشت‌ساز را ذخیره داشته است. رهبر فرزانه انقلاب قیام ۱۵ خرداد را چنین تحلیل می‌کنند: «در ۱۵ خرداد سه عنصر وجود داشت؛ یکی عنصر مردم بود، یکی عنصر رهبر و امام بود و سومی عنصر انگیزهٔ مذهبی و روح شهادت‌طلبی و فداکاری برای خدا بود. نطفهٔ انقلاب ما با این سه عنصر بسته شد.» ایشان درباره رابطه ناگسستنی مردم و رهبری می‌فرمایند:

«در ۱۵ خرداد یک قیام مردمی به وجود آمد. این نشان‌دهندهٔ این بود که آحاد ملت ایران، با روحانیت، با مرجعیت – که مظهر آن، امام بزرگوار بود – یک چنین پیوند مستحکمی دارند… با دستگیری امام بزرگوار چنان قیامتی در تهران و در برخی از شهرستان‌های دیگر به راه افتاد که دستگاه را وارد میدان کرد و سرکوب وحشیانهای کردند؛ خیابان‌های تهران با خون بندگان خدا و مؤمنان و جوانان سلحشور این ملت، رنگین شد. در ۱۵ خرداد، چهرهٔ خشن دیکتاتور، چهرهٔ بی‌رحم رژیم طاغوت، کاملاً خود را نشان داد.»

مبارزات مردم متدین و انقلابی ایران به رهبری روحانیت، از چنین آغازی منشأ گرفت. به دلیل همین اهمیت ویژه امام خمینی (قدّس سرّه) در پیامی خطاب به مردم انقلابی ایران نوشتند: «من روز ۱۵ خرداد را برای همیشه عزای عمومی اعلام می‌کنم.»