امیرمومنان^(ع): «إِنَّمَا هُوَ عِیدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللَّهُ صِیامَهُ وَ شَکرَ قِیامَهُ وَ کلُ یوْمٍ لَا یعْصَی اللَّهُ فِیهِ فَهُوَ یوْمُ عِیدٌ»؛ این عید کسی است که خدا روزه‌اش را پذیرفته و نماز او را ستوده است و هر روز که در آن خداوند معصیت نشود، آن روز عید است. (۱)

ساقیا! آمدن عید مبارک بادت
وآن مواعید که کردی مرواد از یادت

حافظ از دست مده دولت این کشتی نوح
ورنه طوفان حوادث ببرت بنیادت

ماه رمضان، زمان مسابقه عبادت و بندگی است و در روز عید فطر بندگان برای گرفتن هدایا و جوایز خویش، دعوت شده‌اند. پیامبر اکرم^(ص) در حدیثی فرمودند: چون روز اول شوال فرا می‌رسد، ندا می‌رسد: «أیها المؤمنون اغدوا إلی جوائزکم؛ ای مومنان صبح خویش را با رفتن به سوی جوائز خویش آغاز کنید. سپس فرمود: ای جابر! جوائز خدا همانند جوائز پادشاهان نیست. (۲)

امام حسین^(ع) روز عید عده‌ای را دید که به کار لعب و خنده مشغول‌اند. حضرت رو به همراهان خود نمود و فرمود: خدای عزوجل ماه رمضان را میدان مسابقه برای مردم قرار داد تا با اطاعت و فرمان خداوند به خوشنودی او سبقت بگیرند، عده‌ای سبقت گرفتند و سعادتمند شدند و عده‌ای بازماندند، پس ناامید گشتند. شگفتا از کسی که در این روز (به غفلت) می‌خندد و به لعب و بازی مشغول شده است. روزی که نیکوکاران در آن پاداش یافته و کوتاهی‌کنندگان نومید می‌شوند. به خدا قسم اگر پرده‌ها فرو افتد، نیکوکار می‌اندیشید که چرا بیشتر عمل نیک انجام ندادم و بدکار می‌گوید چرا عمل بد انجام دادم.(۳)

در حدیثی از امام رضا^(ع) ابعاد دیگری از این روز متجلی شده است. امام می‌فرماید: روز عید فطر از این جهت عید قرار داده شده است تا برای مسلمین محل اجتماع باشد و برای خدا حضور بهم برسانند و او را به خاطر نعمت‌های بزرگش به مجد و عظمت یاد کنند؛ پس نامش روز عید، روز اجتماع، روز فطر، روز زکات و روز رغبت و میل ( به ثواب) و روز تضرع به آستان الهی است.(۴) چنانکه اوج تمجید و ثنای الهی در آداب عید فطر به خوبی تجلی یافته است. در روز عید فطر مستحب است پس از پنج نماز که آغاز آن نماز مغرب و آخر آن نماز عصر است، بگوید: «ﷲ اکبر ﷲ اکبر، لا اله الا ﷲ و ﷲ اکبر، ﷲ اکبر و لله الحمد، الحمد لله علی ما هدانا، و له الشکر علی ما أولانا» (۵) و در قنوت نماز عید فطر این ذکر دلنشین را زمزمه می‌کنیم و پس از آن خواسته‌های خویش را به محضر الهی تقدیم می‌داریم: ﷲم أهل الکبریاء و العظمه و أهل الجود و الجبروت و أهل العفو و الرحمه و أهل التقوی و المغفره؛ بار پروردگارا! ای اهل بزرگی و عظمت و ای اهل جود و قدرت و ای اهل بخشش و رحمت و ای اهل تقوی و آمرزش.(۶)

امیر مؤمنان^(ع) در خطبه‌ای که در این روز بزرگ ایراد نموده‌اند، آن را به روز قیامت تشبیه نموده و فرموده‌اند: ای مردم در این روز نیکوکاران پاداش می‌گیرند و گناهکاران زیان می‌بینند و این روز شبیه‌ترین روزها به قیامت شماست؛ پس به هنگام خارج شدن از منازل به سوی مصلی یاد کنید زمانی را که از قبورتان به سوی پروردگارتان می‌روید و به هنگام وقوف در مصلا آن زمان را اندیشه کنید که در محضر پروردگار قرار می‌گیرید و از بازگشت به خانه‌ها به یاد بازگشت به سوی بهشت یا آتش باشید. (۷)

پاورقی:

1. نهج البلاغه، کلمات قصار، ۴۲۸.
2. وسائل الشیعه، ج ۵.
3. همان، حدیث ۳.
4. همان حدیث، ۴.
5. همان ص ۱۲۳، باب ۲۰، حدیث ۶.
6. همان ص ۱۳۱، باب ۲۶، حدیث ۱.
7. همان، ص ۱۴۱، باب ۳۸، حدیث ۱.