برخی تصور می‌کنند با تغییر زمان و سبک زندگی، ارزش‌های اخلاقی و معنوی نیز تغییر می‌کنند و جای فضایل با رذایل عوض می‌شود؛ در حالی که آنچه تغییر و تحول پیدا می‌کند، عنصر زمان و مکان و ابزارهایی است که مفاهیم اخلاقی در آن ظهور و بروز می‌کنند.

مفاهیمی مانند حق، تقوا، احسان، راستگویی، صبر، حیا، عفت و پاکدامنی، همیشه پسندیده و قابل ستایش بوده و باطل، ظلم، دروغ‌گویی، بی‌عفتی و امثال آن، در همه زمان‌ها ناپسند بوده و با فطرت انسان ناسازگار است. این موضوع در قالب یک مثال، بهتر تبیین می‌شود؛ برخی از کسانی که در سالیان دور زندگی کرده و از صفات پسندیده‌ای برخوردار بوده و خدمات ارزشمندی به جامعه بشری ارائه کرده‌اند، امروز نیز مورد تکریم قرار می‌گیرند. گرچه در زمان ما، پیشرفت‌های علمی شگرفی رخ داده و سبک زندگی و پوشش انسان و امثال آن تغییر کرده است، اما از فضایل اخلاقی همواره به نیکی یاد می‌شود.

یا کسی که سال‌ها پیش، مرتکب جرمی شده و تحت پیگرد بوده است و پس از سالیان دراز که سلول‌های بدن او تغییر کرده، تغییرات ظاهری در جسم او کاملا هویدا شده و لباس و امکانات زندگی او دگرگون شده، او را به لحاظ اینکه همان مجرم است، دستگیر و مجازات می‌کنند.

بنابر این، فضای زندگی، قالب‌ها، امکانات، رنگ‌ها، ظواهر مادی، تکنولوژی، زندگی در آسمان خراش‌ها، موجب نمی‌شود جای عفت را با بی عفتی عوض کنیم، دروغ را زیبا و راستگویی را زشت بدانیم.

طبیعی است که امکانات و ابزارها در دوره‌های مختلف زندگی بشر اگر چه متفاوت است؛ اما همه آن‌ها گذرا و فانی است، آنچه اهمیت دارد، این است که در هر زمانی، هدف از زندگی در دنیا را فراموش نکنیم و به خاطر داشته باشیم که امکانات را در مسیر تکامل و رسیدن به هدف استفاده کنیم.

نتیجه، اینکه الگوهایی چون پیامبر اسلام^(ص) و اهل بیت آن حضرت، در همه زمان‌ها بهترین الگو برای ما هستند و اگر آنها در زمان ما زندگی می‌کردند، بدون شک از امکانات امروز استفاده می‌کردند، در حالی که از همان شخصیت معنوی و اخلاقی برخوردار بودند.

هدف از زندگی انسان، این است که در سایه اطاعت از دستورهای الهی به سوی هدایت گام بردارد و در نهایت به کمال انسانی برسد و از این جهت بین انسان امروزی و کسانی که صدها سال با ما فاصله زمانی دارند، تفاوتی وجود ندارد. انسان در هر زمینه‌ای برای رسیدن به موفقیت، نیازمند الگوست و الگوی انسان در هر شرایطی باید دارای کمالات انسانی و ارزش‌های الهی باشد. اسلام، دینی کامل و جاودانه و قرآن نیز کتابی دارای جامعیت و جاودانه و پاسخگوی نیازهای بشر در هر عصر و زمانی است، بنابراین، دستورها و آموزه‌های اسلام نیز همیشگی است و پیامبر گرامی اسلام نیز الگویی جاودانه و پایدار است و سنت پیامبر همانند آیات قرآن همواره تازه است و کهنگی در آن راه پیدا نمی‌کند.

بدون تردید، پیامبر گرامی اسلام، بهترین الگو برای انسان در تمام صحنه‌های زندگی است. اخلاق نیکو، مهربانی با زیردستان، اخلاص، عبادت، ساده‌زیستی، نظم و برنامه‌ریزی، استقامت، درایت، صبر و تحمل در برابر مشکلات، حکومت و مدیریت پیامبر، می‌تواند سرمشق و الگو برای همه مسلمانان باشد.

آنچه اهمیت دارد این است که ما می‌توانیم از زندگی پیامبر و ائمه اطهار ^{(علیهم السلام)}، درس‌های فراوانی بگیریم و گذشت زمان تأثیری در این جهت ندارد.

قرآن کریم در آیه ۲۱ سوره احزاب، پیامبر را به عنوان الگو معرفی نموده و فرموده است: «لَقَد كانَ لَكُم فى رَسولِ اللّهِ اُسوَةٌ حَسَنَ‍ةٌ لِمَن كانَ يَرجوا اللّهَ واليَومَ الأخِرَ وذَكَرَ اللّهَ كَثيرا» یعنی برای شما در سیره پیامبر، الگو و سرمشق نیکو است برای آنها که به رحمت خدا و روز قیامت امید دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند.

در این آیه شریفه، چند نکته قابل توجه وجود دارد: ۱ ـ فرموده «فى رسول ﷲ» یعنی در زندگی و رفتار رسول خدا الگو و سرمشق نیکویی است، این جمله بیان‌گر آن است که شما نمی‌توانید مانند پیامبر باشید ولی می‌توانید در رفتار و سیره او برای خودتان الگو بیابید.

۲ ـ کلمه «لقد» در آیه شریفه، دلالت بر قطعیت دارد یعنی قطعاً پیامبر برای شما الگو است و در الگو بودن او تردیدی وجود ندارد.

۳ ـ واژه «كانَ» در آیه شریفه دلالت بر دوام دارد و به معنای آن است که پیامبر برای همه زمان‌ها و تمامی انسان‌ها الگو است.

۴ ـ در ادامه آیه برای کسانی که می‌خواهند سیره رسول خدا را برای خود اسوه و الگو قرار دهند، سه ویژگی ذکر فرموده است: به رحمت خدا امیدوار باشند، به قیامت امید داشته باشند و خدا را بسیار یاد کنند.

طبیعی است که با ایمان به خدا و معاد می‌توان در مسیر حرکت پیامبر، گام برداشت و با یاد خداوند متعال، آن را تداوم بخشید؛ در غیر این صورت، انسان قادر نیست به پیامبر اکرم اقتدا کند و قدم در جای پای حضرت بگذارد.