احتمالا تا به حال نام کتاب «دنیاى سوفى» را شنیده باشید؛ کتابى که تاریخ فلسفه را با زبانى ساده و داستانى براى کودکان بازگو میکند و البته به خاطر قدرت قلم، این کتاب توانسته است مخاطبان غیر کودک را نیز به خود جلب کند.
با این وجود، تا به حال چنین تلاشى در فضاى فلسفه اسلامى انجام نشده بود. کتاب «فلسفه اسلامى؛ طرح درسهایى براى آموزش به کودکان» اولین تلاش در این زمینه است که توسط حجتالاسلام مهدى پرویزى از فضلاى حوزه علمیه قم نوشته شده است.
این کتاب چنانکه در مقدمه خود به آن اشاره میکند، سعى بر ارائه طرح درسى پیشنهادى براى آموزش به کودکان اولین مقطع آموزشى رسمى در کشور ما، یعنى پیشدبستانى دارد. مولف این کتاب در مقدمه کتاب خود میگوید: «در مجموعه حاضر که با عنوان فلسفه اسلامى؛ طرح درسهایى براى آموزش به کودکان انتشار یافته است، سعى بر آن بوده تا از طریق پیشنهاد طرح درس براى آموزش در ابتدایىترین سطح، علاوه بر اثبات امکان آموزش حکمت متعالیه به کودکان و نوجوانان، به شخصیتها و مجامع علمى پژوهشى فعال در دو حوزه آموزش و فلسفه، اطلاعرسانى شود تا علاوه بر کشف و رفع نقایص، بسترسازى لازم براى تهیه و اجراى یک برنامه آموزشى مناسب، براى آموزش فلسفه اسلامى در نظام آموزش و پرورش صورت گیرد.»
طبیعتا اولین سوالى که با شنیدن چنین عنوانى به ذهن انسان خطور میکند این است که آیا اساسا آموزش حکمت متعالیه که موضوع اصلى آن وجود و احکام وجود است، به کودکان پیشدبستانى امکانپذیر است یا خیر؟ و اگر امکانپذیر باشد، چه ضرورتى دارد. مولف این کتاب در مقدمه اثر خود به این مهم پرداخته است. طبق دیدگاه این نویسنده، فلسفه، تاثیر شگرفى در تحصیل خودشناسى و درک ازکجایى و به کجایى خویش و نهایتا، حصول اطمینان و آرامش روانى در هر یک از افراد جامعه و رهایى از پوچى و سرگردانى دارد. در این بین، مبانى فلسفى خاص حکمت متعالیه منجر به تغییر رویکرد علوم و طرح سوالهاى جدیدى میگردد که آموزش اسلامى علوم، تولید علم و نهایتا اسلامى شدن دانشها را در پى خواهد داشت.
این نویسنده همچنین معتقد است که هدف اصلى از آموزش فلسفه به کودکان، کمک به آنها براى فهم و تفسیر صحیح عالم هستى است و قوه عاقله کودکان با استفاده از مواد و روش مناسب در تفکر صحیح، به این امر میپردازد.
وى همچنین امکان آموزش حکمت متعالیه به کودکان پیشدبستانى را فرضیه تحقیق خود قرار داده و سعى کرده است در این تحقیق، این فرضیه را راستىآزمایى کند؛ نتایج به دست آمده از تدریس آزمایشى این اثر در یکى از مدارس شهر قم، حاکى از آن است که اگرچه تنها ۴۰ درصد از طرح درس پیشنهادى این کتاب براى کودکان این مدرسه قابل فهم بوده است، ولى به هر حال به صورت فى الجمله، اصل امکان را اثبات کرده است.
این کتاب، پس از پیشگفتار و مقدمه، مشتمل بر ۱۱ فصل است که هر کدام به یکى از موضوعات اصلى حکمت متعالیه اختصاص یافته است. این ۱۱ موضوع کلى که هر کدام زیرمجموعههایى نیز دارد، بدین شرح است: «وجود و عدم»، «مفاهیم مطرح در احکام وجود»، «اقسام وجود»، «مواد ثلاث»، «ماهیت و تعریف»، «مقولات عشر»، «وحدت و کثرت»، «تقدم و تأخر»، «حرکت»، «علیت» و فصل یازدهم که به «علم» اختصاص دارد.
هر یک از فصول کتاب به سه بخش کلى اهداف، محتواى آموزش و روش آموزش تقسیم شده است و بخش اهداف نیز داراى سه زیربخش اهداف کلى، اهداف آموزشى و اهداف رفتارى است. به کمک این تقسیمبندى فصلها، مولف تلاش میکند تا مسیر کلى آموزش در هر جلسه درسى را براى معلمانى که قرار است حکمت متعالیه را به کودکان آموزش دهند، روشن سازد.
به عنوان نمونه، این کتاب در جلسه اول آموزشى کلاس که قرار است درباره اصل مفهوم وجود براى کودکان صحبت کند، بازىهایى را پیشنهاد داده که به کمک آنها، شاگردان کلاس حین بازى و خنده در کنار دو مربى خود، مفهوم وجود را از طریق آثار آن میشناسند. به عنوان مثال، بازى هست و نیست در کلاس اجرا میشود و کودکان میآموزند که با شناخت آثار مترتب بر وجود یک شىء، به وجود آن پى ببرند و وجود آن را تصدیق نمایند.
نویسنده این کتاب، با پیشنهادهاى خلاقانه بسیار دیگرى در فصول بعدى کتاب خود توانسته است گام بلندى در مسیر سادهسازى مفاهیم پیچیده فلسفى براى کودکان بردارد و دستکم به عنوان یک نمونه اولیه و قابل اصلاح و پیشرفت، بسته آموزشى ارزشمندى به جامعه آموزشى کشور ارائه کند.
کتاب «فلسفه اسلامى؛ طرح درسهایى براى آموزش به کودکان» را انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى چاپ کرده است که نزدیک به ۲۰۰ صفحه دارد و با قیمت ۸ هزار تومان به فروش رسیده است.
این کتاب چنانکه گفته شد، یک بار به صورت آزمایشى در یکى از مدارس شهر قم تدریس شده است. نتایج به دست آمده از این برنامه آزمایشى، نشان داده است که ۴۰ درصد از این طرح آموزشى قابل اجرا بوده و کودکان کلاس توانستهاند این مباحث را بفهمند و با آن همراه شوند. بر اساس این تجربه، ویراست جدید این کتاب که ۶۰ درصد از محتواى آن حذف شده و احتمالا ۴۰ درصد باقیمانده آن نیز مورد اصلاح قرار گرفته، در حال تدوین است و به زودى چاپ خواهد شد.