مباحثات

رسانه فکری تحلیلی حوزه و روحانیت

در خبرهای هفته پیش شهر قم خبر از بنای جدید شبستان مسجد امام حسن عسکری(ع) داده شده بود. در مراسم افتتاحیه، بزرگان کشور و حوزه شرکت داشتند. مرجع عالیقدر تقلید آیت‌ﷲ‌العظمی صافی گلپایگانی، و حضرات آیات شبیری زنجانی، سبحانی، علوی بروجردی و استادان حوزه علمیه قم همچون حضرات آیات سید علی محقق داماد، میلانی، محفوظی، مقتدایی، حسینی بوشهری، خاتمی، فاضل لنکرانی، غروی و نماینده آیت‌ﷲ‌العظمی سیستانی، حجت‌الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی و همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری و دکتر علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی از جمله حاضران در این مراسم بودند.

آنطور که حجت‌الاسلام و المسلمین سید جواد گلپایگانی مدیر این پروژه گفته است، شبستان اصلی این طرح جدید ۲۹۰۰ متر در طبقه همکف قرار دارد و گنجایش یک هزار و ۹۵۰ نفر نمازگزار را دارد. این شبستان از یک نیم طبقه با مساحت ۷۰۰ متر مربع و گنجایش ۴۵۰ نمازگزار برخوردار است. همچنین متن تمام قرآن کریم به طول ۹ هزار متر با کاشی معرق و خطاطی زیبا در ستون‌ها، کناره ها، گنبد، گلدسته و مقداری در سطح زیرین این مسجد نوشته شده است.

Imam Hasan Askari Masjid Opening

در قسمت فوقانی شبستان اصلی، گنبد نسبتا بزرگی با دهانه ۲۷ متر و ارتقاع ۳۵ متر قرار گرفته و دو گلدسته با بلندی ۹۵ نیز به شکوه خاص این بنا افزوده است. شبستان دوم در طبقه زیرین شامل دو هزار و ۷۰۰ متر و با یک نیم طبقه با مساحت یک هزار و ۶۰۰ متر مربع بوده و پذیرای یک هزار و ۸۰۰ نمازگزار می‌باشد. در پشت محراب نیز بنایی در هفت طبقه ساخته شده که دو طبقه آن کتابخانه برادران و خواهران قرار دارد و در پنج طبقه دیگر بخش اداری، سالن غذاخوری و تاسیسات مسجد قرار دارد و طبقه تحتانی این مسجد نیز به نمایشگاه و کارهای فرهنگی اختصاص دارد.

آنطور که پسر بزرگ مرحوم آیت‌ﷲ‌العظمی گلپایگانی خاطر نشان کرده است، برای بازسازی این مسجد تاکنون ۱۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال هزینه شده است. این هزینه بدون استفاده از کمک‌های دولتی و  از محل خیرات مردمی تهیه شده است.

این بنا بخش جدید مسجد امام حسن عسکری(ع) است که به بنای قبلی اضافه شده است. بنای قدیم این مسجد شامل سه هزار و ۱۹۰ متر مربع پوشش مسقف و یک هزار و ۵۲۰ فضای باز بوده است که مورد استفاده چهار هزار و ۷۱۰ نفر نمازگزار قرار می‌گرفت. اما با توجه به زیاد شدن جمعیت نمازگزاران، این مسجد رفته رفته پاسخگوی نیاز نمازگزاران نبود و همین امر باعث شد تا مرحوم آیت‌ﷲ‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی، هفت هزار متر زمین‌ را برای اضافه کردن به بنای مسجد خریداری نماید. با ارتحال آیت‌ﷲ‌العظمی گلپایگانی، سرانجام در سال ۱۳۷۷ هـ.ش برنامه توسعه مسجد تحت اشراف آیت‌ﷲ‌العظمی صافی گلپایگانی و با مدیریت حجت‌الاسلام و المسلمین سید جواد گلپایگانی آغاز شد.

اما این مسجد گذشته خواندنی‌ای نیز دارد. گذشته‌ای که روشن کننده دلیل توجه علما و مردم به این مسجد نیز هست. در حقیقت مسجد امام حسن عسکری از مساجد قدیمی قم است. دکتر حسین مدرسی طباطبایی دو احتمال درباره پیشینه این مسجد بیان می‌کند. احتمال اول آنکه این مسجد پیش از اسلام آتشکده‌ بوده که توسط احوص ابن سعد اشعری ویران شده و به جای آن یک مسجد بنا شده است. و احتمال دوم آنکه این مسجد همان مسجد جامع ابوالصدیم حسین بن آدم اشعری بوده و قدمت آن به سال ۲۶۵ هـ.ق می‌رسد.‏[۱]‎

ورای این احتمالات تاریخی اما آنچه که بقای این مسجد تا به امروز را تضمین نموده است انتساب بخشی از این مسجد به امام حسن عسکری(ع) بوده است. دکتر مدرسی طباطبایی می‌نویسد: «مردم قم معتقدند که آن را احمد بن اسحاق اشعرى وکيل امام عسکرى در قم به دستور آن حضرت از محل وجوه شرعى و درآمد موقوفات امامان اهل بيت در اين شهر بنا نهاد، ليکن بناى احمد بن اسحاق را يک صفه مى‌دانند.»‏[۲]‎ صفه به سکو یا غرفه‌مانندی در داخل اتاق یا مسجد که جای نشستن چند تن باشد اطلاق می‌گردد.‏[۳]‎

احمد ابن اسحاق اشعری متولی موقوفات امام عسکری(ع) در قم‏[۴]‎ و از بزرگان خاندان اشعری قم بود. اهمیت این مسجد در تاریخ قم به اندازه‌ای است که تنها افراد مورد اعتماد متولی آن بودند. در اهمیت این منصب در شهر قم همین اندازه بس که نام متولیان این مسجد در اسناد قدیمی مربوط به قرن نهم نیز یافت شده است. این مسجد همچنین موقوفاتی داشته است که در اسناد قدیمی ذکر شده است.

Imam Hasan Askari Masjid

مسجد امام حسن عسکری(ع) به دلیل همین توجه و همچنین به دلیل مرکزیت آن، از مساجد جامع قم محسوب می‌گردد و از معدود مساجدی در قم است که چند نماز جماعت در یک نوبت نماز در آن خوانده می‌شود. حضرات آیات شیخ ابوالقاسم کبیر قمی، میرزا محمّد فیض، سید صدرالدّین صدر، محمّد کبیر قمی، میرزا ابوالفضل زاهدی، مرتضی حائری یزدی، آقا شیخ عباسعلی شاهرودی و آقا سید ابوالقاسم روحانی از جمله امامان جماعتی بوده‌اند که در این مسجد اقامه نماز کردند. همچنین از دیرباز مراسم اعتکاف در این مسجد برگزار می‌شده است و خیل عظیم جوانان و مؤمنان در این مسجد معتکف می‌شدند.

این مسجد محل برگزاری برخی دروس حوزوی نیز بوده است. حضرات آیات عظام سیّد محمّد محقّق داماد، سید محمّدرضا گلپایگانی، محمّدتقی ستوده، سید محمدباقر سلطانی طباطبایی و سیّد کاظم حائری در این مسجد درس خارج فقه و اصول و برخی از اساتید نیز تفسیر قرآن، تفسیر نهج البلاغه، ادبیات و طب تدریس می‌کرده‌اند. حجت‌الاسلام و المسلمین سید جواد گلپایگانی در مراسم افتتاحیه بخش جدید مسجد ابراز امیدواری کرده است که بنای جدید مورد توجه استادان حوزه برای تدریس دروس دینی نیز قرار گیرد، امری که با توجه به قرابت این مسجد به حرم حضرت معصومه(س) و مراکز حوزوی چندان دور از ذهن نیست.

عکس تیتر:‌ ایسنا،‌ احمد زهرابی

پانوشت‌ها

  1. تربت پاکان، دکتر حسین مدرسی طباطبایی، ج ۲، ص ۱۱۵ [⤤]
  2. همان،‌ص ۱۱۶ [⤤]
  3. فرهنگ معین [⤤]
  4. تاریخ تشیع در ایران، رسول جعفریان، ص ۱۷۵ [⤤]

رده‌های مرتبط