نگاهی به سنگ اندازی‌های دولت عربستان در قبال حج‌گزاری ایرانی‌ها و نوع واکنش رهبران جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی^(ره) و رهبر معظم انقلاب نکات جالب توجهی برای همگان از جمله سیاسیون و دست اندرکاران امور دیپلماسی کشور  دارد.

• واکنش امام خمینی: خدا نکند که امسال حجاج ایرانی نروند به مکه که دیگر نه از شیخی وجود پیدا بشود و نه از بستگان امریکا

حج سال ۱۳۶۲ در بخش اجرایی دچار مشکل جدی شده بود. به گفته مدیران اجرایی وقت، کار اجاره مسکن نزدیک به ۱۵۰هزار ایرانی از یک ماه قبل آغاز شده بود و طبق روال سال‌های گذشته گروه‌های اجاره منازل به ساختمان‌های مختلف مراجعه می‌کردند؛ اما با تعجب هیچ‌یک از مالکان منازل و هتل‌ها تمایلی به اجاره مسکن به ایرانی‌ها نداشتند و حتی در قبال پیشنهاد قیمت بالاتر نیز قاطعانه پاسخ منفی می‌دادند.

طولی نکشید که مشخص شد دولت عربستان کلیه مالکان ساختمان‌ها را از اجاره به ایرانی‌ها برحذر داشته و سعی دارد از این طریق و البته ظاهراً عدم تمایل مالکان ساختمان‌ها، در حج‌گزاری ایرانی‌ها خلل ایجاد کند.

این مسأله ادامه داشت و تنها چندروز مانده به آغاز اعزام حجاج به عربستان عملاً هیچ ساختمانی اجاره نشده بود. مدیران سازمان حج و نماینده ولی فقیه نهایتاً به این نتیجه رسیدند که ممکن است امسال ایرانی‌ها نتوانند به عربستان اعزام شوند؛ چون نخستین شرط انجام عملیات حج آماده بودن مسکن قریب به ۱۵۰ هزار زائر بود.

روز یازده مرداد ۱۳۶۲ مدیران حج ایران به دیدار امام خمینی رفتند و این مشکل را خدمت ایشان مطرح کردند. امام خمینی در پاسخ، سخنان بسیار شدیداللحنی خطاب به حاکمان سعودی مطرح کردند؛ سخنانی که در نگاه نخست بسیار تند و فراتر از تصور به نظر می‌رسید:

«شیوخ خلیج و این‌هایی که حکومت‌هایی در کشورهای اسلامی دارند توجه بکنند به این‌که ما برای چندمین بار به آن‌ها سفارش می‌کنیم که با کشور ما این‌طور نکنند. یک روز این‌ها بیدار می‌شوند که وقت گذشته است. یک روز دولت حجاز به خود می‌آید که مسأله دیگر گذشته. از همین حالا به فکر باشد که کارهایش را تعدیل کند. قضیه‌ی جلوگیری از حجاج ایران یک مسأله‌ای نیست که بتواند حکومت حجاز یک همچو امری را انجام بدهد. حکومت حجاز کوچک‌تر از این است که جلوی حجاج را بگیرد؛ لکن اشکال‌تراشی می‌کنند و این اشکال‌تراشی یک روزی بیدار می‌شوند که وقت گذشته است و دیگر نمی‌توانند عذرخواهی کنند. از همین حالا درست توجه بکنند که شمایی که می‌گویید ما خدمتگزار بیت هستیم و شمایی که در یک کشوری واقع شدید که خانه‌ی خدا در آن کشور است، خیال نکنید که خانه خدا مال شماست و شما کلیددار خانه‌ی خدا هستید. خانه‌ی خدا مال مسلمین است…. ایران تمام حجاجش را می‌فرستد یا اصلاً نمی‌فرستد. من به حکومت حجاز نصیحت می‌کنم که این‌طور با مسلمین رفتار نکنند و این‌طور طرفدار دشمن‌های اسلام و دشمن‌های بیت اللّه‌ الحرام نباشند.

خدا نکند که امسال حجاج ایرانی نروند به مکه و خدا نکند که این اسباب این بشود که اسلام و مسلمین انفجار در آن‌ها حاصل بشود و دیگر نه از شیخی وجود پیدا بشود و نه از بستگان امریکا. به خود آیید و توجه کنید که این قضیه، قضیه‌ی اسلام است، مخالفت صریح با قرآن است. آن که مخالفت صریح با قرآن بکند، چطور می‌تواند حکومت اسلامی‌داشته باشد و کلیددار مکه باشد؟ بنابراین، من باز هم از باب این‌که می‌خواهیم با همه‌ی مسلمین، با همه‌ی دولت‌ها به‌طور مدارا رفتار کنیم و هیچ وقت میل نداریم که با خشونت رفتار کنیم، از آن‌ها می‌خواهم که تجدیدنظر بکنند در افکار خودشان. آن روزی که شما گرفتار بشوید آمریکا به دردتان نمی‌خورد؛ همان‌طوری که امروز صدام آمریکا به دردش نمی‌خورد…».

واکنش منفعلانه عربستان

بلافاصله پس از انتشار سخنان امام خمینی از رسانه‌ها، واکنش عربستان بسیار جالب بود. مدیران وقت سازمان حج و نماینده وقت ولی فقیه در امور حج و زیارت در گفت‌وهای مختلف خود با نگارنده درباره واکنش عربستان این‌گونه بیان داشتند: «کم‌تر از بیست و چهارساعت از انتشار سخنان امام خمینی نگذشته بود که سفارت عربستان در ایران به سازمان حج اعلام کرد که ایران مشکلی در اجاره مسکن نخواهد داشت و می‌تواند مسکن خود را به هر میزان که نیاز دارد تهیه کند. مدیران امور مسکن نیز که همان موقع در عربستان حضور داشتند، از تغییر ناگهانی مواجهه دولت عربستان و به تبع آن مدیران هتل‌ها و منازل در مکه و مدینه سخن می‌گویند و اینکه در عرض تنها چهار روز به راحتی مسکن بیش از ۱۵۰ هزار ایرانی در مکه و مدینه تهیه شد؛ کاری که به‌صورت عادی بیش از دوهفته زمان می‌برد».

به اعتقاد مدیران باسابقه حج و زیارت – که بیش از سه دهه است در تعامل مستقیم با ساختار اداری و حکومتی عربستان هستند – در هر چالشی که ایران از موضع قدرت و صلابت برای احقاق حق خود وارد شده است، مسئولان سعودی در یک عقب‌نشینی معنادار تسلیم خواسته‌های ایران شده‌اند. بر همین اساس است که رهبر معظم انقلاب پس از دو تذکر و درخواست از عربستان برای انجام وظایف خود در قبال حادثه منا – روز گذشته در یک مراسم نظامی – لحن خود را عوض کرده و با صلابت خاصی قاطعانه دولت عربستان را مسئول فاجعه منا دانستند و هشدار دادند که مسئولان سعودی باید در قبال تک‌تک قربانیان ایرانی این حادثه پاسخ‌گو باشند و این پاسخ‌گویی باید با حفظ حرمت ابدان مطهر و تا آخرین مرحله ادامه داشته باشد.