درباره تاریخ تولد و شهادت چهارده معصوم (سلام ﷲ علیهم)، گزارشهای تاریخی پراکندهای وجود دارد که گاهی سبب پراکندگی ذهنها میشود؛ هرچند در باره این موضوع در روند تاریخ، نوشتههایی به صورتهای گوناگون عرضه شده است، ولی همچنان این پرسشها وجود دارد که تاریخ درست تولد و شهادت معصومان (سلام ﷲ علیهم) کدام است؛ عوامل و خاستگاه پراکندگی منابع تاریخی در این موضوع چیست؛ به چه گزارشها و منابعی میتوان اعتماد کرد؛ و راههای دستیابی به گزارش صحیح در این موضوع کداماند.
کتاب «بازپژوهى تاريخ ولادت و شهادت معصومان (سلام ﷲ عليهم)» تحقیقی است نوپدید برای پاسخ به پرسشهای یادشده که به همت حجتالاسلام یداللَّه مقدّسی تألیف شده و از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پژوهشکده تاریخ و سیره اهلبیت سلام ﷲ علیهم حوزه علمیه قم، منتشر شده است. مؤلف با بازکاوی منابع متقدم و متأخر و با تأکید بر منابع کهن تاریخی، حدیثی، فقهی و جغرافیایی؛ حتی با مراجعه به برخی از دستنوشتههای کهن تاریخی و حدیثی، به پاسخ پرسشهای پیشگفته در سه محور: سال، ماه و روز آن برآمده است.
این کتاب در مقایسه با نوشتههای همسان برجستگی دارد، و به لحاظ گزینههای پیشرو، نخستین نگاشته در این موضوع و در نوع خود بیرقیب است. گزینههایی از قبیل نگاه پژوهشی، فراگیر بودن آن نسبت به تمامی چهارده معصوم (سلام ﷲ علیهم)، تتبع و تفحص در مآخذ و منابع کهن و مصادر میانی و متأخر، ارزیابی منابع و مستندات نقلها، تحلیل و نتیجهگیری، در تحقیق این اثر محور کار بوده است.
برجستگی و امتیاز این پژوهش
امتیاز این پژوهش را در مقایسه با نگاشتههای دیگر میتوان چنین بیان کرد:
۱. این تحقیق، فقط به تاریخ (سال، ماه و روز) تولد و شهادت چهارده معصوم (سلام ﷲ علیهم) پرداخته و از بررسی دیگر بخشهای زندگی آن بزرگان چشم پوشیده است. افزوده میشود که این پژوهش در بخش تولد، درباره مکان تولد این بزرگان و در بخش شهادت درباره سبب شهادت و مرقد آنان نیز به صورت کوتاه مطالبی ارائه میکند.
۲. مؤلف در این جُستار، با جستوجوی گسترده در منابع کهن شیعیان و سنیان و بررسی تطبیقی مطالب در میان دو دسته منابع یادشده، درباره دیدگاه برگزیده در خصوص سال، ماه و روز تولد و شهادت آن گرامیان، استدلال اجتهادی کرده و نظر خود را به صورت تخصصی و شفاف نشان داده که در مواردی مخالف قول مشهور است. این ویژگی در بسیاری از نگاشتههای مشابه، کمرنگ بوده یا دیده نمیشود.
۳. در این پژوهش پس از بررسی دیدگاهها و انتخاب یکی از آنها، تمامی گزارشهای دیگر با مستنداتش، برای اطلاعرسانی، ثبت شده است.
۴. این نقلها در این تحقیق به لحاظ استناد و گاهی به لحاظ اعتبار سند، ارزیابی گسترده شدهاند که در نگاشتههای دیگران؛ جز در موارد اندک و گذرا، بدان اقدام نشده است.
۵. نسبت به شواهد و قرینههای همسو که میتوان در دستیابی به نتیجه، بدانها توجه کرد، تتبعی گسترده در منابع مربوط انجام گرفته که این گستردگی، ویژه این پژوهش است.
۶. ثبت تاریخ تولد و شهادت معصومان (سلام ﷲ علیهم) در این تحقیق با تاریخ شمسی و میلادی هماهنگ و منطبق شده است.
۷. این پژوهش تنها یک اثر وقایعنگاری نیست؛ بلکه با رویکرد تحلیلی و با تحقیق و تتبع گسترده در منابع کهن، درباره موضوع خود استدلال کرده است. این در حالی است که بسیاری از نگاشتههای مشابه، جنبه وقایعنگاری دارند.
۸. مؤلف در این بررسی، از شیوه میانرشتهای در نقد و پذیرش گزارشها بهره گرفته است؛ بدین صورت که دو گونه گزارش موجود (منتسب به معصومان سلام ﷲ علیهم و منتسب به دیگران) درباره این موضوع را، در حد امکان از دو منظر رجالی – فقهی و تاریخی به تناسب بررسی کرده است و با لحاظ معیارهایی چون مستند بودن یا نبودن نقلها، تعارض گزارشها و حل آن از راه بررسی اعتبار نگارندگان؛ یا راویان؛ و یا قانون اصولی اطلاق و تقیید، توجه به خطای نسخهبرداران، توجه به حوادث همزمان و توجه به رویه تاریخیِ تقدیم منبع متقدم بر متأخر، مستند قویتر را ترجیح داده است.
انتخاب این روش بدین جهت است که در بررسی گزارشهای مربوط به معصومان (سلام ﷲ علیهم) نمیتوان به هر روایت و نقلی بسنده کرد و هر مطلبی را به آنان نسبت داد؛ بلکه در حد امکان باید مطلب را سنجید و با مستندات قوی، آن را پذیرفت.
ساختار کتاب
این کتاب، در ۱۵ قسمت تنظیم شده که قسمت یکم آن مقدمه و ۱۴ قسمت دیگر، در ۱۴ فصل درباره تاریخ یادشده معصومان (سلام ﷲ علیهم) است و در هر فصل نیز، تاریخ یک معصوم در دو گفتارِ تولد و شهادت او بررسی شده است؛ چنانکه از امام دوم به بعد، درباره سبب شهادت وی نیز، تحقیق شده است.
آپارات
اینستاگرام
توییتر
تلگرام
ایتا
کتابی در تجلیل از مرجعیت
آیتالله حاج میرزا حسنآقا مجتهد؛ مجتهدی عالیمقام و مجاهدی شجاع
راههای شرعی سپردهگذاری در بانکها
دو تولد در نیمه ماه رمضان