دروس خارج حوزه علمیه قم در سال تحصیلی جدید که به تدریج از میانه شهریور آغاز شده است، با حضور چند هزار طلبه تشکیل میشود. هنوز مشخص نیست که از چه زمانی عنوان «درس خارج» به این مرحله نهایی از تحصیلات حوزوی اطلاق شده است، اما قدر متیقن میتوان گفت که در یک قرن اخیر از این عنوان استفاده میشده و تصویر درس خارج فقه مرحوم آخوند ملامحمدکاظم خراسانی که مرحوم آیتﷲ شیخ محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی) و مرحوم آیتﷲالعظمی بروجردی در آن دیده میشوند، قدیمیترین تصویر از درس خارج در یک حوزه علمیه شیعه است.
در حوزه علمیه قم نیز قدیمیترین تصویری که از دروس خارج مراجع بزرگ این حوزه وجود دارد، تصویری از درس خارج مرحوم آیتﷲالعظمی سید محمد حجت کوهکمری (متوفی ۱۳۳۱ شمسی) است که در ایوان شرقی صحن اتابکی حرم حضرت معصومه(س) در حال تدریس است.
مهمترین دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در نیم قرن اخیر و پس از ساخت مسجد اعظم قم به ابتکار مرحوم آیتﷲالعظمی بروجردی، در شبستانهای این مسجد برگزار میشود. حضرات آیات عظام بروجردی، امام خمینی، گلپایگانی، شریعتمداری، تبریزی و فاضل لنکرانی از مهمترین مراجع تقلید فقیدی بودهاند که جلسات درس خارج خود را در این مسجد برپا میکردهاند. البته برخی از مراجع تقلید نیز به دلایل مختلف از جمله وضعیت مزاجی یا ملاحظات دیگر، دروس خارج خود را در مدرسه فیضیه، مدرسه آیتﷲالعظمی گلپایگانی و یا دفاتر خود برپا کرده و میکنند. به عنوان نمونه آیتﷲالعظمی صافی گلپایگانی اگرچه امسال به دلیل وضعیت مزاجی و کهنسالی، درس خارج خود را تعطیل کردهاند، اما تا سال تحصیلی گذشته درس خود را در مدرسه مرحوم آیتﷲالعظمی گلپایگانی برپا میکردند. مرحوم آیتﷲالعظمی بهجت نیز در مسجد خود تدریس میکردند و اکنون نیز مراجعی همچون آیتﷲ موسوی اردبیلی در دفتر خود تدریس میکنند.
پس از رده مراجع تقلید، دیگر مجتهدین نیز در مدارسی چون فیضیه، دارالشفاء، آیتﷲ گلپایگانی، آیتﷲ بروجردی (خان) و برخی مساجد و حسینیهها جلسات درس خارج فقه و اصول خود را برگزار میکنند. آمار نشان میدهد که تعداد دروس خارج فقه از دروس خارج اصول بیشتر است، این مسئله یا ناشی از استقبال بیشتر طلاب و روحانیون از مباحث فقهی است و یا نشان از گرایش بیشتر استادان به اولویت دادن جلسات فقهی بر اصولی دارد. تعداد جلسات اصول فقه مراجع و فقهایی که در مسجد اعظم قم تدریس میکنند، از سه درس در سال ۹۰ به دو درس در سال جاری رسیده و در مقابل، تعداد جلسات فقه از ۶ جلسه به ۸ جلسه افزایش یافته است. در غالب مدارس و مراکز دیگر نیز تعداد دروس فقه به گونه کاملا محسوسی بیش از دروس اصول فقه است. دو سال پیش در مدرسه فیضیه و دارالشفا ۴۱ درس فقه برگزار میشد که اکنون به ۴۷ درس رسیده است، این در حالی است که تعداد دروس اصول فقه هیچ تغییری نکرده است.
تحول در دروس خارج فقه و اصول از موضوعاتی است که برخی استادان جوان یا میانسال در چند سال اخیر مطرح کردهاند. آنها معتقدند که دروس خارج باید از حالت شبیه وعظ و خطابه بیرون بیاید و ارتباط میان استاد و شاگرد پویاتر شود. برخی از این استادان از امکانات مدرن مثل ویدئو پروژکتور و رایانه در هنگام تدریس استفاده میکنند. برخی از آنها جزواتی برای فعالتر کردن طلاب و شاگردان خود در هر جلسه توزیع میکنند و از آنها میخواهند درباره موضوعات مورد بحث تحقیقات مختصری ارائه دهند. برخی از آنها نیز برای تشویق طلاب، جوایزی به طلاب فعال و ممتاز خود میدهند. همچنین برخی استادان در چند سال اخیر، موضوعات جدیدی همچون «فقه رسانه و ارتباطات» را محور مباحث خود قرار دادند که البته با استقبال چندانی روبهرو نشده و شاید بتوان گفت که این روشها در ابتدای راه خود قرار دارند و تثبیت آنها به عنوان یک امر علیحده نیاز به مرور زمان دارد.
عکس پیشخوان: رسا
آپارات
اینستاگرام
توییتر
تلگرام
ایتا
عظیم
به نظر من مسائل دینی که منابع ان مثل قران و سنت پیامبر ثابت است ولی برداشت های ما اانساتها ز این منابع با توجه به سطح رشد عقلی و علمی بشر در هر دوره متفاوت میباشد . و برای فهم بهتر از وسایل کمک آموزشی و هم زمان با ایجاد مراکز مشاوره علمی و حوزوی باید با این روش بتوان پاسخ در خور و قابل قبولی به نسلهای جدید بدهیم که ارتباط مابین اقشار جامعه با مراکز دینی کمتر بشود و روح مردم نیز همزمان با جسم انسان بتواند از مداوای صحیح با نصیب شود انشالله
عظیم
البته ارتباط کمتر نشود