آنچه پیش روست، گفت‌وگو با معاون بین‌الملل حوزه‌های علمیه است که پیش از این، سفر تبلیغی به کشورهای مختلف و به خصوص رایزنی فرهنگی در قاهره را در کارنامه خود داشته است. حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی در این مصاحبه از پیگیری مطالبات رهبری در عرصه بین‌الملل سخن گفت و از اینکه چرا هنوز برخی از مطالبات مقام معظم رهبری زمین مانده است.
* همان‌طور که استحضار دارید ما در آستانه سومین سالگرد سفر مقام معظم رهبری به قم هستیم. می‌خواهیم به طور تخصصی به مطالبات حضرت آقا در عرصه بین‌الملل که طی سفر مطرح کردند بپردازیم. مهم‌ترین مطالبات ایشان برای فعالیت حوزه در عرصه بین الملل چیست؟
قبل از اینکه به این سؤال پاسخ دهم اشاره به یک نکته بنیادی می‌کنم و آن نقش مقام معظم رهبری در حوزه‌های علمیه است. نقشی که مقام معظم رهبری برای جهت‌دهی، سامان‌دهی، و هدایت حوزه‌های علمیه دارند نقش بی‌بدیلی است؛ به این معنی که سه گروه می‌توانند در زمینه حوزه مطالبی را بیان کنند؛ علما و مراجع، مسئولان و بدنه روحانیت؛ و مقام معظم رهبری هر سه نقشی را که گفته شد، یک‌جا به عهده دارد. یعنی از باب اینکه مرجع تقلید است، طبعا مانند سایر مراجع، این رسالت مرجعیت را به عهده دارد که از باب مرجعیت مبانی اصیل و سنت‌های اصیل حوزه را بتواند حفظ کند. و از طرفی بلندترین مقام مسئول این نظام است و نیازهای جامعه را بیش از مسئولان دیگر نظام می‌بیند و در حقیقت بزرگ‌ترین دیدبان حوزه‌های علمیه است که می‌تواند نیازهای امروز کشور و گستره جهان، و همچنین فردای جامعه و جهان را ببیند. قطعا اینچنین است که ایشان بیش از همه مسئولان، نیازهای دینی جوامع را می‌دانند و همچنین شرایط را بهتر درک می‌کند.
سخن دوم من درباره سفر ایشان است که چند ویژگی داشت؛ رهبری قسمت زیادی از وقت خود را صرف حوزه، نشست با حوزویان و علمای حوزه و شنیدن و صحبت کردن کردند. اهتمام زیاد ایشان به این موضوع شایسته تقدیر است و این نشانه اهمیت این موضوع در نگاه رهبری نظام است. نکته دیگر، جامعیت ابعاد گفتار و رهنمودهای ایشان بود؛ از همین رو بود که درباره ابعاد آموزشی، پژوهشی، اخلاقی، تربیتی، بین‌المللی، معیشتی و همینطور ارتباط حوزه با نظام، مطالب بدیعی مطرح نمودند.
نکته سوم، مسئله اجرا کردن و تحقق بخشیدن به مطالبات رهبری است که بالطبع افراد زیادی و دستگاه‌های متعددی در این حوزه، برای اجرا و تحقق‌بخشی به این آرمان‌ها اعلام آمادگی کردند اما با رفتن ایشان، آنچه که ما انتظار داشتیم تحقق پیدا نکرد. بنده منکر کارهایی نیستم که در طول این مدت انجام شده است. جلساتی توسط برخی سازمان‌های حوزوی، برگزار شد و طرح‌هایی نوشته و تنظیم شد و مقدار اندکی از این مصوبات نیز عملی شد اما با کمال تأسف، مسئولان متعدد جریان‌های حوزوی، همت لازم برای اجرای مطالبات رهبری به خرج ندادند.
* چرا؟
یا اینکه اکثرا به برگزاری جلسات و نوشتن برنامه‌ها و تصمیم‌ها گذراندند و مشغله‌های دیگر به آنها اجازه نداد که وارد اجرا شوند، و یا اینکه امکانات اجرا نداشتند و مقدمات و لوازم اجرایی برخی از برنامه‌ها فراهم نبود.
* شما به عنوان یک مسئول حوزوی در عرصه بین‌الملل، چه اقداماتی برای جامه عمل پوشاندن به مطالبات رهبری در این عرصه داشته‌اید؟
در همان پایان سفر، مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری در سفر اخیر و همچنین در سفرهای قبل و نیز در مجموعه سخنرانی‌هایی که ایشان در طول این دو سه دهه داشتند و همچنین سخنان امام راحل(ره) و رهنمودهایی که در بخش بین‌الملل داشتند استخراج و تنظیم کردیم و از مجموعه اینها برنامه‌های متعددی طراحی کردیم تا مقدمات اجرایی کردن آنها را فراهم کنیم. برای سال ۹۰ به عنوان برنامه‌های معاونت بین‌الملل مجموعا ۳۰ برنامه پیشنهادی تنظیم شد که اکثر اینها در راستای مطالبات مقام معظم رهبری بود. اما وقتی برای تصویب رفت، دو سوم این طرح‌ها رد شد و یکسوم آن باقی ماند. برای یکسوم باقیمانده هم که به نظر ما برخی از آنها در اولویت دوم بودند و تصویب شد، بودجه چندانی در اختیار ما گذاشته نشد. لذا به عنوان مدیر اجرایی این طرح‌ها، با عدم پشتیبانی مواجه شدم. گرچه بیکار ننشستیم؛ یا قرض کردیم و یا از نیروهایمان خواستیم کار بی‌مزد کنند. برخی از کارها را انجام دادیم، اما این واقعیت تلخ همچنان فراروی ماست که این سیستم ما را متوقف کرده و پشتیبانی‌های لازم برای اجرایی کردن این طرح‌ها انجام نگرفت و ما همچنان در برابر مقام معظم رهبری شرمنده‌ایم.
* یعنی علت اصلی به سامان نرسیدن این مطالبات، سیستم موجود در فرایند تصویب و اجرای طرح‌هاست؟
بله.
* چه باید کرد؟ آیا راه‌حلی مدنظر شما هست؟
من نمی‌توانم بگویم.
* شما فرمودید که مطالبات امام و رهبری در عرصه بین‌الملل را استخراج کردید. مهم‌ترینِ این مطالبات چیست؟
یکی از آنها نهضت زبان‌آموزی برای حوزویان است تا با زبان‌های مختلف دنیا آشنا شوند و بتوانند در عرصه‌های جهانی حضور پیدا کنند و معارف ناب اهل بیت(ع) مستقیما به جامعه بشری برسد.
* برای پاسخ به این مطالبه چه برنامه‌ای طراحی کردید؟
ما این برنامه را طراحی کردیم، اما با ما مخالفت شد. طرح دوم مراوده با مراکز علمی کشورهای مختلف بود. در این زمینه حتی یک ریال بودجه به ما داده نشد. سعی کردیم این خواسته را به شکل سفرهای علمی اساتید حوزه طراحی کنیم و تا امروز پنجمین سفر علمی اساتید به کشورهای سوریه، لبنان، سریلانکا، ترکیه و گرجستان انجام گرفته است. در آخرین مورد، تعدادی از اساتید و فضلای حوزه، از مراکز دینی گرجستان بازدید کردند.
* سایر مطالبات به چه صورت است؟
مطالبه بعدی، آگاهی‌بخشی تحولات بین‌المللی به حوزویان است که ما همایش‌هایی برگزار کردیم. به عنوان نمونه در سالن همایش‌های دارالشفاء همایش‌هایی برگزار کردیم و از اساتید حوزه دعوت کردیم و عده‌ای از شخصیت‌های خارجی را از کشورهای بحرین و یمن و شخصیت‌های وزارت خارجه و وزارت اطلاعات را دعوت کردیم و در مدارس علمیه نیز نشست‌هایی برگزار کردیم. همچنین دایره این نشست‌ها را به خارج قم توسعه دادیم و به زاهدان و اصفهان کشاندیم و در این برنامه‌ها، به جای بودجه، از سرمایه‌ای به نام خواهش و تمنا و تشکر استفاده کردیم. مطالبه دیگر، ایجاد رویکرد بین‌المللی در نظام آموزش و پژوهش حوزه بود که در این زمینه ما سه پروژه تحقیقاتی را آغاز کردیم که هم‌اکنون در حال اتمام است و امیدواریم نتیجه آن راهکارهای متعددی باشد که به معاونت‌های مختلف حوزه تقدیم کنیم.
مطالبه بعدی آشنایی حوزویان با دستاوردهای جدید علوم انسانی و علوم اسلامی در کشورهای دنیا بود که در این زمینه هم جلساتی را با انجمن‌های علمی حوزه و معاونت‌های متعدد، و برخی از مراکز پژوهشی داشتیم.
کار بعدی، شروع دوره‌های کارگاه‌های آموزشی برای آشنایی با فرهنگ ملت‌ها بود که علی‌رغم اینکه بودجه مصوبی در این زمینه نداشتیم، این را به اجرا درآوردیم و جمعی از اساتید درس خارج و سطوح عالی را دعوت کردیم و هر هفته برجستگان و کارشناسان کشور را دعوت می‌کردیم تا مسائل دینی و فرهنگی و نیازهای کشور را به اساتید خارج و سطوح عالی منتقل کنیم. این کارگاه جنبه آزمایشی داشت و امیدواریم در سال جاری هم بتوانیم این کارگاه‌های آموزشی را برای اساتید دروس خارج و سطح عالی حوزه، مجددا راه‌اندازی کنیم.
* آیا سفرهای علمی اساتید را ادامه خواهید داد؟
برنامه ما این است که ادامه بدهیم. البته انجام سفرهای علمی زحمات زیادی می‌طلبید و حجم عظیمی از وقت نیروهای معاونت بین‌الملل را به خود اختصاص داد. برای انجام یک سفر علمی گروهی از اساتید دروس خارج و سطح عالی حوزه به یک کشور خارجی، بالطبع انتخاب مناسب‌ترین افراد و توجیه آنها از یک طرف باید انجام بشود و بعد هم انتخاب کشور مقصد، هماهنگی با سفیر، رایزن فرهنگی، نماینده المصطفی و نماینده نهادهای جمهوری اسلامی ایران و برنامه‌ریزی دیدارها، اخذ ویزا و تهیه بلیط، رعایت مسائل امنیتی و مسائل دیپلماتیک. اینها مجموعه کارهایی بود که باید برای یک سفر انجام می‌گرفت تا بتوانیم به یکی از مطالبات رهبری برسیم.
مسئله دیگر، مشارکت در همایش‌های بین‌المللی بود. ما لازم بود حوزویان را در همایش‌های بین‌المللی شرکت بدهیم. همایش‌های بین‌المللی دو نوع است؛ بعضی از آنها در ایران برگزار می‌شود و بعضی در خارج از کشور. برای شرکت دادنشان در همایش‌های بین‌المللی مقدماتی را انجام دادیم. ولی تعداد کمتری را توفیق پیدا کردیم. یکی از دلائل، نبود امکانات مالی بود. یکی دیگر از کمبودها، نبود نیروی توانمند، فاضل و متدینی است که به زبان‌های زنده دنیا تسلط داشته باشد و حتی چند صباحی در کشورهای خارجی زندگی کرده و با فرهنگ و مقتضیات عرصه بین‌الملل آشنا باشد.
* یعنی حتی اگر طرح‌های شما تصویب شود، از نیروی انسانی کافی برای تحقق مطالبات آقا برخوردار نیستید؟
همینطور است. حتی اگر مصوبات هم تصویب شوند باز ما دچار مشکل هستیم. البته برای همین موضوع همایش‌ها ما اقدام کردیم و حداقل زمینه را برای حضور اساتید و فضلای حوزه در کنفرانس‌های بین‌المللی در تهران فراهم آوردیم.
کار دیگری که در راستای مطالبات رهبری بوده است، این بود که حوزه‌های علمیه و در واقع انقلاب اسلامی، تجربیات خود را به کشورهای در حال بیداری اسلامی تقدیم کند. در طول این مدت مهم‌ترین تجربیات انقلاب اسلامی را استخراج کردم و اینها را مستند به آیات قرآن کردم. در واقع وقتی بررسی کردم، ۱۸ خطر از مهم‌ترین خطراتی است که از ناحیه استکبار جهانی در مقابل انقلاب ما قرار گرفت که از برخی از اینها ما ضربه خوردیم و در برابر بعضی از اینها مقاومت کردیم و توطئه دشمن را خنثی کردیم. این مجموعه ۱۸ تجربه را به عنوان انتقال تجربه به زبان عربی نوشتم و وقتی به قرآن مراجعه کردیم، دیدیم آیات شریفه، پیشاپیش امت اسلامی را راهنمایی کرده که این خطرات پیش روی شما قرار دارد.
* اینها چاپ شده است؟
اینها را مستند کردیم و به شکل یک سی‌دی درآوردیم و در کنفرانس فلسطین، به تعدادی از چهره‌هایی که از کشورهایی که توفان بیداری اسلامی آنها را فراگرفته آمده بودند و برخی از آنها از رهبران میدان تحریر بودند، تقدیم کردیم. ضمنا این مطلب را به شکل یک جزوه نیز درآوردیم که در معاونت وجود دارد. همچنین از تعدادی از این رهبران نهضت‌ها دعوت کردیم تا به قم بیایند و با علما و مراجع دیدار کنند. این طرح‌هایی که پول زیادی لازم نداشت، ما انجام دادیم. اینها گام‌هایی بود که ما برداشتیم.
* کارهایی که تا الان انجام نشده، چیست؟ در واقع چه مطالباتی از رهبر انقلاب در عرصه بین‌الملل روی زمین مانده است؟
یکی مسئله زبان‌آموزی بود. دوم، ارتباط و تعامل با حوزه‌های علمیه شیعه در سایر کشورها بود. سوم، تعامل با مراکز حوزه‌های علمیه و مناطق دانشگاهی اهل سنت دنیا مانند الازهر و دانشگاه‌های تونس و اردن و هند و پاکستان و… . اینها هنوز محقق نشده است؛ به دلیل این که ما هنوز بودجه‌ای برای این امور نداریم.
* یکی از مباحثی که رهبری در سفر خود مطرح کردند، بحث غیبت حوزه در عرصه‌های فلسفی و فقهی و کلامی در دنیای معاصر بود. چه کار جدی و اثرگذاری برای این موضوع صورت گرفته است؟
کارهای جدی‌ای که بتواند رضایت‌بخش باشد و مورد رضایت مقام معظم رهبری باشد صورت نگرفته، اما برای برخی از کارها یک مقدماتی انجام شده است. من یک سخنرانی در مجمع عالی حکمت داشتم و راهکارهای حضور فعال مجمع عالی حکمت و حکیمان و فیلسوفان و اساتید فلسفه حوزه در عرصه‌های فلسفی دنیا را تبیین کردم. همچنین نشستی برای کلیه اعضای هیئت مدیره و انجمن‌های علمی حوزه در ماه رمضان برگزار شد و در آن راهکارهای حضور انجمن‌های علمی در عرصه‌های جهانی را ارائه کردم و برای مؤسسات پژوهشی و علمی مختلفی که در آنجا جلسه داشتم سعی کردم راهکارهایی را ارائه دهم. کارهای مقدماتی صورت گرفته، و جلساتی با هیئت علمی باقرالعلوم(ع) داشتم. همچنین نشستی با اساتید زباندان مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) داشتم. اینها تشویق و همچنین ارائه راهکارهای حضور علمی حوزویان در عرصه‌های علمی جهانی بود که ما انجام دادیم.
سعی کردیم با برخی از دسته‌هایی که در خارج هستند، کنیم و قرار بگذاریم. مثلا با رایزنان برخی از کشورها برنامه گذاشتیم. در اجلاس رایزنان، آیتﷲ مقتدایی نیز حضور یافتند و خواسته‌های بین‌المللی حوزه را برای رایزنان مطرح کردند و زمینه امضای تفاهم‌نامه بین سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه فراهم شد که در همان اجلاس رئیس محترم سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، آقای دکتر خرمشاد، صریحا آمادگی خود را برای همکاری با حوزه اعلام کردند که یکی از موارد آن آمادگی برای پذیرش ۵۰ روحانی فاضل زباندان بود. پیشنهاد دومی که ایشان نسبت به آن اعلام آمادگی کردند، آمادگی برای این بود که حوزویان اقدام به تألیف هزار کتابچه کوچک پیرامون نظام جمهوری اسلامی کنند که مورد نیاز دیگر ملت‌های دنیا است، تا سازمان فرهنگ و ارتباطات، آن را به ۱۰ زبان دنیا ترجمه و در جهان توزیع کند. این تفاهم‌نامه مهمی بود که آنجا ارائه شد. همه اینها کارهای مقدماتی است و برای رسیدن به فرمایش و مطالبه رهبری، راه‌های زیادی را باید بپیماییم.
* الان ویدئوکنفرانس‌ها، این امکان را فراهم کرده که بدون هزینه ویژه‌ای، با مهم‌ترین دانشگاه‌های دنیا ارتباط برقرار کنیم و اتفاقا مقام معظم رهبری نیز در سخنرانی عمومی در جمع طلاب و فضلای حوزه بر استفاده از وسایل ارتباط جمعی تاکید کردند.
یکی از کارها، حضور غیرفیزیکی و حضور مجازی و دیجیتالی است که باید به آن سو قدم برداریم که رسما حوزه علمیه در این زمینه وارد عمل نشده است. اما برخی از حوزویان و دستگاه‌های حوزوی تلاش کرده‌اند و حداقل حضورشان را در این چند سال اخیر توانسته‌اند تحقق ببخشند.
نکته دیگری که باید عرض کنم تلاش برای راه‌اندازی فرصت مطالعاتی حوزویان است که تاکنون دانشگاهیان و اساتید دانشگاه می‌توانستند در دانشگاه‌های دنیا به عنوان فرصت مطالعاتی حضور پیدا کنند و از دستاوردهای آنان بهره‌مند شوند و در طول این ۳۰ سال حوزه محروم بوده است. اما در نشست‌های متعددی که با وزیر علوم داشتیم، موافقت اولیه صورت گرفت و منجر به نشست‌های مشترک بین معاونان حوزه و معاونان وزارت علوم شد و برگ جدیدی از کتاب همکاری حوزه و دانشگاه در ایران اسلامی ما ورق خورد و اولین تفاهم‌نامه جامع همکاری بین مدیریت حوزه‌های علمیه کشور و وزیر علوم امضا شد که الان درصدد پیداکردن راهکارهای اجرای آن هستیم و امیدواریم بتوانیم بر اساس این همکاری، شاهد اعزام تعدادی از اساتید حوزه به دانشگاه‌های بزرگ دنیا برای گذراندن فرصت‌های مطالعاتی باشیم.
آپارات
اینستاگرام
توییتر
تلگرام
ایتا
«الصَرخی» کیست و در پی چیست؟
آخرین پاسخ به حجت‌الاسلام طاهری پیرامون علامه طهرانی
آسیبشناسی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
گفتمان فقهی امام در امتداد گفتمان آقای خویی بود/ جریان سنتی نفسهای آخرش را میکشد/ حوزه یک مرحله خونین فکری خواهد داشت