ماه رمضان را می‌توان مانیفست دنیای اسلام دانست. هر یک از متفکران، از جانبی به این ماه نگریسته‌اند. برخی سویه‌های معنوی آن را برجسته کرده‌اند. عده‌ای نیز سویه‌های دنیوی این ماه را نگریسته‌اند و آن را یک جشن شبانه نامیده‌اند. آیت‌ﷲ محمدتقی مدرسی در مواجهه با رمضان، به جنبه‌های اجتماعی این ماه عطف عنان دارد. ایشان اگرچه از جنبه‌های معنوی و فقهی این ماه غافل نبوده‌اند اما به سویه‌های اجتماعی این ماه تأکید فراوان می‌کنند.

ایشان با در کنار هم نهادن قوانین اجتماعی و شریعت اسلامی، ماه رمضان را در پیشبرد اهداف جامعهٔ اسلامی مفید می‌داند و می‌گوید: «جامعه اسلامی جامعهٔ ملتزم و مسئولی است. و نظام‌ها و قوانین در آن به نیروی محرکی درونی اجرا می‌شود که قرآن آن را تقوی می‌خواند. و این عامل بازدارنده باایمان به خدا در انسان آفریده می‌شود و گروهی از واجبات و در طلیعهٔ آن‌ها روزه، سبب رشد و تقویت آن است.»(تفسیر هدایت، ج ۱، ص ۳۱۳)

ایشان روزه را تمرینی می‌داند که باید صورت گیرد و جامعه را به اهداف خود نائل کند. در نظر ایشان روزه به عنوان بازدارنده‌ای است که می‌تواند حدود اجتماع را مراعات کند و به پاسداری از قوانین اجتماع منجر شود.

ایشان روزه را نهی‌کننده‌ای درونی می‌داند که به‌واسطهٔ آن، در قوانین اجتماعی نیز تسهیل ایجاد می‌کند. ایشان بر این باور است که قرآن نیز پیش از اینکه از حرمت مال یکدیگر سخن به میان آورد، از التزام به روزه‌داری سخن گفته و به این واسطه از درافتادن در اموال دیگران بازداشته است. «در قرآن پیش و پس از سخن گفتن از حرمت مال، از روزه سخن به میان آمده است. چنان می‌نماید که گویی یکی از هدف‌های روزه تحقق یافتن نهی‌کننده‌ای درونی است که از حرمت‌های اجتماعی و آشکارترین آن‌ها مال، پاسداری می‌کند.»(تفسیر هدایت، ج ۱، ص ۳۱۳)

ایشان با رویکردی کاملاً اجتماعی نسبت به ماه رمضان، این‌گونه می‌آورد: «روزه رفتار فرد را در برابر اجتماع تعدیل می‌کند تا نسبت به آن تعدی و تجاوز روا ندارد، و به همین مناسبت قرآن از حرمت و احترام مسکین سخن می‌گوید و بر مردم، بالا رفتن از دیوارها و از پشت وارد خانه شدن را حرام می‌شمارد». (همانجا)

دغدغهٔ اجتماعی آیت‌ﷲ مدرسی سبب می‌شود که حتی تمایز کلمهٔ «تقوا» با آنچه در قوانین اجتماعی «التزام» یا «تعهد» نامیده می‌شود را مقایسه کند و تفاوت این دو را بیان دارد.

آیت‌ﷲ مدرسی از رمضان، آموزه‌ای را برای زندگی استنباط می‌کند. ایشان یک ماه روزه‌داری را درسی برای زندگانی می‌داند و از آن درس زندگی را استنباط می‌کند. یکی از درس‌هایی که از رمضان استنباط می‌کند ممارست و تصمیم‌گیری در زندگی است. «روزه گرفتن امر واجب مخصوص ماه رمضان است که گاه آدمی آن را طولانی تصور می‌کند، ولی پس از تمرین و ممارست و تصمیم گرفتن بر التزام، آن را کوتاه خواهد یافت. و چنین است هر عمل دیگری که انسان آن را در آغاز دشوار و بزرگ تصور می‌کند، ولی چون برای انجام دادن آن عزم جزم کند، آسان و سبک جلوه‌گر می‌شود و لذا بهترین وسایل پیروزی بر زندگی سبک شمردن آن و آسان گرفتن دشواری‌های آن است.»(تفسیر هدایت، ص ۳۱۴)

آیت‌ﷲ مدرسی بر اساس این تفسیر است که عنوان می‌کند زندگانی را نباید با سختگیری گذراند و بهترین راه در وصول به مقصد، سهل‌گیری و آسان گرفتن آن است.

ایشان در جای دیگری نیز در بیان اینکه روزه از مسافر و فرد بیمار ساقط می‌گردد، نتیجهٔ این سهل‌گیری خداوند را الگویی برای زندگانی می‌داند و عنوان می‌کند که همان‌گونه که خداوند اذن داده است که بر مسافران و فرد بیمار نباید سخت گرفت، در زندگانی هم نباید با سختی و دشواری با مردمان برخورد کرد. (احکام عبادات، ص ۴۱۸)

نکتهٔ دیگری که ایشان از ماه رمضان استنباط می‌کند این است که باید هر سال منشائی برای تحول در زندگی وجود داشته باشد: «در ماه رمضان تلاش همهٔ ما باید در این امر مصروف شود که تحولی در حال ما ایجاد شود و نسبت به گذشته تغییر کنیم و به صفات خوب و نیک آراسته گردیم. بعضی‌ها بیشترین سعیشان حفظ موقعیت پیش است». (یس اسمای حسنای الهی، ص ۱۶) ایشان ماه رمضان را ماهی می‌داند که در آن باید از موقعیت‌های سابق گذر کرد و به دستاوردهای جدیدی در زندگانی نائل آمد.

آیت‌ﷲ مدرسی اما در پیوندی عمیق میان روزه‌داری و مشی اجتماعی، تقویت قوای اسلام را هم از اهداف نیک رمضان می‌داند. ایشان بر این باور است که از ویژگی‌های ماه رمضان این است که به‌واسطه قدرت معنوی که در این ماه حاصل می‌شود می‌توان به مواجهه با اعداء اسلام رفت و به پیروزی‌های بزرگی نائل آمد. لذا آنجا که قوای اسلام در اقلیت‌اند به‌واسطهٔ نیروی عظیم معنوی که در این ماه کسب می‌کنند می‌توانند بر سپاه کثیر دشمن غلبه پیدا کنند. (احادیث رمضانیه، ص ۸۰) ایشان غلبه بر دشمنان اسلام را نیز از دستاوردهای ماه رمضان می‌داند.

آیت‌ﷲ مدرسی رویکردی کاملاً اجتماعی به ماه رمضان دارد. ایشان اگر چه از جنبه‌های دیگر این گوهرهٔ اسلام غافل نمانده‌ ولی مباحث اجتماعی آن را برجسته‌تر دیده و بر آن تأکید فراوان کرده است. این رویکرد به ماجرای رمضان، نشان از ویژگی‌های برجستهٔ این ماه دارد. ماهی که می‌تواند مانیفست جهان اسلام لقب گیرد.