مراجع تقلید غالباً می‌کوشیدند تا اعضای خانواده و عمدتاً فرزندان خود را مسئول اصلی بیت قرار دهند. برخی از مراجع همانند آیت‌الله بروجردی اما خدمتکارانی داشتند که این ورود و خروج‌ها را تنظیم می‌کردند. بعضاً گفته می‌شود که خادمانِ بیت، قدرت بسیاری کسب کرده و می‌توانستند بر روی مرجع نیز اثر بگذارند. قدرتِ خادمان، گاه بیش از حد انتظار می‌رود؛ قدرتی که روحانی مقتدری چون آیت‌الله خمینی نیز از آن گلایه می‌کرد: «اگر آقای بروجردی این حاجی احمد را بیرون کند ما حتی برای آقا ظرف آب پر می‌کنیم». ادامه …

به‌نظر می‌رسد «تکلیف سیاسی» و «رعایت شأن حوزه» دو ابزار مقابله با رقبای سیاسی است که هراز چندی دست‌به‌دست شده و از گروهی به گروه دیگر منتقل می‌شود. تا زمانی که نگاه به این دو مفهوم مهم، صرفاً نگاهی ابزاری باشد، نمی‌توان به صداقت طرفداران آن‌ها اعتماد کرد و در این بین جایگاه والای حوزه‌های علمیه است که هر روز ضربات جبران‌ناپذیری می‌خورد. ادامه …

اگر قرار باشد تغییر و تحولی در حوزه – با توجه به هنجارهای خاص آن – صورت گیرد، باید فقط (تأکید می‌شود فقط) از طریق گفت‌وگو و مُجاب‌ساختن بزرگان آن، یعنی مراجع عظام و اساتید سطوح عالی انجام پذیرد. حوزه مانند دانشگاه نیست که درخواست‌های صنفی از طریق «تجمعات سلف‌سرویسی» به نتیجه برسد؛ بلکه ساختاری کاملاً سنتی و حساب‌شده دارد و سلسله‌مراتب آن باید به دقت رعایت گردد. ادامه …