تاریخ تفکر، ضروری‌ترین چیزی است که به کار یک مرکز علمی مانند قم می‌آید. این که بداند از نظر فکری، چه فراز و فرودهایی داشته است؛ چرا در ادوار مختلف، وضع علمی متفاوت داشته است؛ چرا یک زمان سراغ فلسفه یا کلام رفته و وقتی دیگر اخباری شده است؛ این اتفاقات مسلماً قانون‌مند است. مثلاً فهم این نکته توسط ابن خلدون، که یک دانش چه زمانی شکل می‌گیرد و چه زمانی می‌میرد، برای فکر ما مهم است. ادامه …

این ادعا (تأثیر و تأثر ایقاع و مفاهیم) مربوط به اهل فن شریف موسیقی است و بهتر است امثال من و نیز گوینده این سخن، به حیطه تخصصی اهل موسیقی ورود نکنیم. اگر در قلمرو هنر یا علم، سلیقه‌ای خاص ـ اعم از سیاسی و غیرسیاسی ـ داریم، از دین و فقه برای آن مایه نگذاریم و همین مقدار از دیانت را که برای مردم این دیار باقی نهاده‌ایم، سودای این گونه مناقشات نکنیم. ادامه …

ما یک منبع هستی دین داریم که آن وحی است؛ اما آن‌چه به‌عنوان نقل یاد می‌کنیم، منبع نیست؛ بلکه دلیل و راهنماست؛ نقل می‌آید تا وحی را بکاود و از آن حقیقت استفاده کند؛ همان‌گونه که عقل چنین نقشی دارد؛ یعنی عقل و نقل سراج هستند و وحی صراط است. عقل و نقل با هماهنگی یکدیگر به‌دنبال این هستند که حقیقت دین را واکاوی کنند. بنابراین آن نقلی که در عقلانیت سنتی ارائه شده است، در عقلانیت وحیانی نیست. ادامه …