استاد باید چند تا «خوش» داشته باشد؛ خوش‌بیان باشد، خوش‌ترکیب باشد، خوش‌اخلاق باشد، البته علم حرف اول را می‌زند اما بیان هم مهم است چرا که باعث می‌شود درس به شاگردان منتقل شود. استاد باید زمینه‌ای فراهم کند که طلبه بتواند سؤال‌هایش را بپرسد. اگر طلبه نتواند سؤال‌هایش را از استاد بپرسد، باید به چه کسی مراجعه کند؟ باید زمینه برای طرح سؤال‌های طلاب وجود داشته باشد. استاد نباید بی‌حوصلگی کند. طرح سؤال در کلاس‌های درس، یکی از امتیازهای حوزه است و همین مسئله عمق درس را تقویت خواهد کرد. ادامه …

به همان اندازه که حوزه علمیه فعلی عراق و لبنان، باید فرهنگ کشور خود را بشناسند و اسلام عرب‌زبان را پرورش دهند، حوزه علمیه قم نیز نیاز دارد که بیش از این فارسی فکر کند، فارسی‌زبانان را بشناسد و با آنان به فارسی سخن بگوید و به فارسی بنویسد و به فارسی تولید علم کند و پاسخ‌های پرسش‌های فارسی را به فارسی بدهد و دایره واژگانی و مفهومی فارسی خود را تقویت کند. چه اگر از این مهم غافل بماند، به مرور قدرت گفت‌وگو با نسل فارسی‌زبان آینده را از دست خواهد داد و آن نسل را به دست فرهنگ‌های مهاجم غربی و شرقی خواهد سپرد. ادامه …

در سن ۶-۵ سالگی بودم که پدرم فوت کردند. در واقع پرورش ما زیر نظر مادر بود. مادرم در سنین جوانی بود و ازدواج نکرد و در نگهداری ما کوشش کرد. وقتی می‌خواستم طلبه شوم، مادرم طبعا میل نداشت، برای اینکه از من دور می‌شد. آخرین فرزندش بودم و علاقه داشت. ولی من در اثر بعضی از حوادث طلبگی را پذیرفتم و با مادرم در میان گذاشتم و التماس کردم که اجازه دهد من بروم طلبه شوم. او هم برخلاف میل طبیعی هر مادری که می‌خواهد با فرزندش باشد، اجازه داد و ابتدا به قم آمدم. ادامه …

حوزه علمیه امروز با کلیسای قرون وسطی متفاوت است. طلاب علوم دینی در کلیسا فقط الهیات می‌خواندند و بر آموزه‌های الهیاتی نظیر پدر، پسر و روح القدس متمرکز بودند. ولی در تاریخ اسلام، کسانی همچون جابر بن حیان را داریم که شیمیدان است و استاد او امام صادق (ع) است. او رسائلی در باب شیمی منتشر کرده است که مدام در آن‌ها تکرار می‌کند که استادم جعفر صادق چنین و چنان گفت. ادامه …

آداب تعلیم و تعلم را خوب انتقال می‌داد. کلمات قصاری داشت که بسیار آموزنده و تأثیرگذار بودند. به‌ویژه آنگاه که با طنز و مطایبه همراه می‌شدند؛ به عنوان مثال، اگر کسی بی‌جا و بی‌موقع سوالی می‌پرسید، به لهجه زیبایی می‌گفت: «بالام، دایان فوطه گلسین؛ فرزندم صبر کن تا لُنگ بیاید». هر چند این عبارت قابل ترجمه دقیق نیست، اما مفهوم تقریبی آن چنین است که عجله در سخن، همانند شتابزدگی در عریان شدن قبل از تدارک تن‌پوشی مناسب است و بیش از آنکه نشانه علم و فضل باشد، طبل بلاهت و نادانی را به صدا درمی‌آورد. ادامه …